بسم الله الرحمن الرحیم
" چرایی الهیاتی شدن کرونا"
قسمت چهارم
' مروری بر شبهات دینی در مورد کرونا
از ابتداى شروع ویروس‌کرونا مباحث گسترده الهیاتی با رویکردها و انگیزه‌های مختلف مطرح شده است.
برخی از انسانها که مبنای دینی آنها تقلید اجتماعی یا امور احساسی است، در هنگام بلایا از جهت اعتقادی و ایمانی در معرض آسیب و چالش قرار می گیرند؛ بنابراین لازم است به شبهات آنها به خوبی پاسخ داده شود تا از جهت معرفتی ارتقا یابند.
در ادامه مهمترین شبهاتی که در این مورد مطرح شده است بررسی می شود:
# کرونا و خداشناسی؛ خدای قند یا زهر
انسان در هنگام بلاها خدا را می‌خواند وقتی مشکلش حل نمی‌شود این شبهه را مطرح می‌کند که خدایی در کار نیست و قبلا هم بیهوده برخی چیزها را به او نسبت داده داده است.
با این حال، نگاهی به متون دینی، تصویر دیگری از خدا را رقم میزند ،به طور مثال قرآن از زبان حضرت ابراهیم علیه السلام نقل می کند که خداوند کسی است که ما را آفریده ،هدایت می‌کند، غذا میدهد، سیراب می‌کند و به هنگام مریضی شفا میدهد. شعرا آیه ۷۸ الی ۸۰
در سوره اسراء خداوند خود را حرکت دهنده کشتی‌ها در دریا و همچنین نجات دهنده طوفان زدگان دریا معرفی می‌کند.
اسراء آیه ۶۶ و ۶۷
همچنین در بیان یک قاعده، قرآن می فرماید اگر خداوند را یاری کنید، او نیز شما را در زندگی یاری خواهد کرد و به شما کمک می کند تا بر دشمنان خود غالب شوید. آل عمران ۱۶۰
در آیه دیگری تصریح می‌کند که خداوند از مومنان دفاع می‌کند. سوره‌حج ۳۸ .
به طور خلاصه آیات و روایات معتبری که بیانگر حضور و دخالت خداوند در زندگی انسان هاست بیش از آن است که انکار شوند.
شاید به همین دلیل است که در الهیات سنتی شیعه بلایای این چنینی همواره با تصاویری دیگر همراه شده است ؛ تفاسیری که حضور و دخالت خداوند در جهان را کمرنگ نمی‌کند. در این فضا بلایا یا به جهت امتحان و آزمایش است و یا از باب عذاب و نتیجه اعمال ناشایست. البته گروهی نیز این بلایا را اقتضائات جهان مادی برشمرده‌اند .در هر صورت، متاءلهان شیعه همواره در پی آن بودند که تبیین آنها از بلایا و شرور، با توحید افعالی منافاتی نداشته باشد.
با این اوصاف کرونا را چطور باید فهمید؟
آیا خداوند از وجود کرونا و رنج انسان ها آگاه است؟
آیا قدرت و توان مقابله با آن را دارد؟ چالش کرونا چه تاثیری بر خداشناسی ما می‌گذارد ؟
برای پاسخ به این پرسش بر اساس یک گمانه زنی فلسفی، باید گفت ما انسانها دوتار یک انسان محوری معرفتی هستیم و تمام جهان را به عنوان تابعی از شر شرایط فکری خود درک میکنیم .
به عبارت دیگر جهان را در قالب مفاهیم ذهنی خود درک می کنیم و سپس در مورد واقع عالم نیز بر اساس چهارچوب های ذهنی مان داوری می کنیم .
مسئله این است که خداوند با کرونا چیست؟
مسئله از آنجا آغاز می شود که گویا ما توقع داریم که خداوند- خدایی که در عالم هستی دخالت می کند -همواره در هر شرایطی به یاری ما بیاید و ما را از سختی ها و ناملایمات رهایی بخشد .این توقع اگر به صورت مستمر برآورده نشود، دچار مشکلات ایمانی می‌شویم ،حس رها شدگی می کنیم، حضور خدا را دیگر احساس نمی‌کنیم، گویا دعای ما شنیده نمی شود یا حتی ممکن است مانند اخوان ثالث شکوه کنیم :زمین گندید آیا بر فراز آسمان کس نیست ؟
این توقع ریشه درخداشناسی ما دارد. این در حالی است که از نظرگاه فلسفی نمی‌توان خداوند را قالب ذهنی فروکاست و از آن موجود ناشناخته، صرفاً بر اساس مفاهیم و اوصاف محدودی که ساخته ذهن ماست، توقعاتی داشت. اساساً خداوند فراتر و بالاتر از محدودیت های ذهنی ماست و بر این اساس مفاهیم به اوصاف بر این اساس خداشناسی متاثر از عاطفه گرایی ،
نمی تواند نمایانگر خدای واقعی باشد و هرگونه تلاش برای صورت‌بندی او محکوم به شکست است . تمام اوصافی که ما نیک می شماریم نیز در چارچوب ذهن بشری بشری ما ممنوع است و اینگونه نیست که ضرورتاً در ساعت الهی نیز چنین باشد . خداوند در هیچ ظرف محدودی نمی گنجد و بر اساس هیچ توصیفی قابل ارزیابی نیست.
عجز از شناخت اوصاف الهی در روایات هم مورد توجه قرار گرفته است
امام باقر علیه السلام در حدیثی به خداشناسی های متداول واکنش نشان می دهد و می فرماید: هر آنچه شما با اذهان در مورد خدا ساخته اید، مخلوق شماست و نسبتی با خداوند ندارد. اگر یک مورچه هم درمورد خدا سخن بگوید، گمان می کند داشتن شاخک های بزرگ، کمال خداوند است واز این روی خدا بایستی دارای شاخک های بسیار بزرگ باشد.
این در حالی است که مورچه صرفا درحال توصیف خداوند براساس ذهن محدود خود است؛ توصیفی که نسبتی با واقعیت ندارد. از این جهت، خدا شناسی انسان نیز تفاوت بنیادی با خداشناسی مورچه ندارد.
م_ع_ص
ادامه دارد....
حوزه علمیه طالبیه تبریز
@talebieh_tabriz