شرح و تفسير
فرصت را از دست ندهيد
امام(عليه السلام) در اين گفتار کوتاه و بسيار حکيمانه همگان را به استفاده از فرصت ها دعوت مى کند و مى فرمايد: «از دست دادن فرصت مايه غم و اندوه است» (إِضَاعَةُ الْفُرْصَةِ غُصَّةٌ).
همان گونه که در سند اين حکمت اشاره شد امام(عليه السلام) شبيه آن را در وصيت نامه اش به امام حسن مجتبى(عليه السلام)فرموده و در کلام حکمت آميز 21 نيز خوانديم: «الفُرْصَةُ تَمُرَّ مَرَّ السَّحابِ فَانْتَهُزُوا فُرَصَ الْخَيْرِ; فرصت ها همچون ابرها (به سرعت) در حرکت است، بنابراين فرصت هاى نيک را غنيمت بشماريد.
فرصت به معناى فراهم شدن اسباب انجام کارى است، زيرا بسيارى از کارها به ويژه کارهاى مهم نيازمند به مقدماتى است که گاه از اختيار انسان بيرون است. هنگامى که بر اثر پيش آمدهايى آن اسباب فراهم گردد بايد هرچه زودتر از آنها استفاده کرد و به مقصد رسيد، زيرا بسيار مى شود فرصت از دست رفته هرگز باز نمى گردد.
جوانىِ انسان، فراغت، نشاط کار، صحت و سلامت همه از فرصت هايى است که به سرعت مى گذرد و گاه به آسانى يا هرگز باز نمى گردد.
حديث معروفى از اميرمؤمنان على(عليه السلام) در تفسير آيه شريفه «(وَلاَ تَنسَ نَصِيبَکَ مِنَ الدُّنْيَا); نصيبت را از دنيا هرگز فراموش نکن»(1) آمده که فرمود: «لا تَنْسَ صِحَّتَکَ وَقُوَّتَکَ وَفَراغَکَ وَشَبابَکَ وَنِشاطَتَکَ أنْ تَطْلُبَ بِها الاْخِرَةَ; سلامتى و توانايى و فراغت بال و جوانى و نشاطت را فراموش نکن و به وسيله آن سعادت آخرت را تحصيل نما».(2)
به يقين، غم و اندوه و حتى گريه و زارى براى از دست رفتن فرصت هيچ مشکلى را حل نمى کند. چه بهتر که انسان بيدار باشد و فرصت ها را دريابد.
حديث معروفى از رسول خدا(صلى الله عليه وآله) نقل شده که فرمود: «إنَّ لِرَبِّکُمْ فى أيّامِ دَهْرِکُمْ نَفَحاتُ ألا فَتَعَّرضوا لَها; پروردگار شما در دوران زندگانى تان نسيم هاى سعادتى در اختيار شما مى گذارد از آن نسيم ها استفاده کنيد و خود را در معرض آن قرار دهيد».(3)
اين نسيم هاى سعادت همان فرصت هاى گرانبهاست که در دوران زندگى براى انسان گه گاه حاصل مى شود.
در حديث ديگرى از اميرمؤمنان(عليه السلام) مى خوانيم که فرمود: «أيُّهَا النّاسُ الاْنَ الاْنَ مِنْ قَبْلِ النُّدَمِ وَ مِنْ قَبْلِ (أَنْ تَقُولَ نَفْسٌ يَا حَسْرَتَا عَلَى مَا فَرَّطْتُ فِى جَنْبِ اللهِ)(4); اى مردم هم اکنون هم اکنون (به پا خيزيد) پيش از آنکه (فرصت ها از دست برود و) پشيمان شويد و پيش از آنکه (به فرموده قرآن مجيد) کسى بگويد: افسوس بر من از کوتاهى هايى که در اطاعت از فرمان خدا کردم».(5)
(1). قصص، آيه 77 .
(2). جامع الاحاديث شيعه، ج 14، ص 316.
(3). بحارالانوار، ج 68 ص 221. در منابع اهل سنت نيز اين حديث از رسول خدا(صلى الله عليه وآله) نقل شده است: دانشمند معروف اهل سنت «هيثمى» آن را در مجمع الزوائد در باب «التعرض لنفحات رحمة الله» ج 10، ص 231 آورده است.
(4). زمر، آيه 56.
(5). ميزان الحکمة، ح 15791.