1⃣5⃣
9- حفظ زبان
زبان دراین ماه باید بر محور ذکرالله بچرخد وازآفات آن برحذر باشد. درکلام نبوی آمده است کسی که زبان خود را حفظ کند به کل قرآن عمل کرده است.[22]
عارف بزرگ میرزاجواد ملکی تبریزی درتوضیح کلام پیامبر(ص) می نویسد:
این فقره در نزد علمای اخلاق ازکلمات معجزنشان آن حضرت محسوب می شود.[23]
10- کنترل چشم
رسول خدا(ص) در خطبه شعبانیه فرمود:
وَ غُضُّوا عَمَّا لَا یَحِلُّ النَّظَرُ إِلَیْهِ أَبْصَارَکُمْ.
چشمانتان را [در این ماه]از نگاه های حرام باز دارید.
11- مراقبت از گوش
رسول خدا (ص) فرمود:
وَ غُضُّوا... عَمَّا لَا یَحِلُّ الِاسْتِمَاعُ إِلَیهِ أَسمَاعَکُمْ.
ای مردم! گوشهایتان را [در این ماه] از شنیدن سخنان حرام بازدارید.
گوش دروازه دل است و نهفته های دل از مجرای زبان خارج می گردد پس نیش و نوش زبان وابسته به واردات از ناحیه گوش است. مترجم کتاب لقاءالله می گوید:
ازیکی از دوستان شنیدم که گفت: در مجلس مؤلف بزرگوار مرحوم حاجی میرزا جواد ملکی [تبریزی] قدس الله نفسه یکی از حضار غیبتی کرده بود، آن بزرگوار خیلی ناراحت شده بود وخطاب به غیبت کننده فرموده بود: چهل روز مرا به زحمت انداختی.[24]
اگرشنیدن یک غیبت چنین تأثیری دارد پس اگر گوش دروازه گناه شود چه بلایی بر سر نفس خواهد آورد. بنا براین، برای خود سازی ابتدا لازم است که بیشتراز اینکه اززبان استفاده کند از گوش بهره ببرد؛ همان گونه که امام علی ( دربیان اوصاف یکی از برادران دینی خود می فرماید:
وَکَانَ عَلَی مَا یَسْمَعُ اَحرَصَ منْهُ علَی اَنْ یَتَکَلَّمَ.[25]
بر شنیدن بیشتر از سخن گفتن حریص بود.