پس از حادثۀ يازده سپتامبر فاطمه مرنيسي، محقق جهان عرب، با بسياري از زندانيان آن واقعه مصاحبه كرد و نتايج گفتوگوهاي او با بنيادگرايان مسلمان در آغاز قرن بيستويكم، تصوير مسلمان بنيادگرا را به كلي متفاوت از قرن بيستم ترسيم كرد.
بنيادگرايان تروريستي كه مرنيسي با آنها مصاحبه كرده بود، غالبا از خاستگاه اجتماعي و پايگاه طبقاتي متوسطي برخوردار بودند و سطح تحصيلات و همچنين ميزان رفاه خانوادهشان بالاتر از آن چيزي بود كه پيشاپيش تصور ميشد.
بنابراين محققان "بنيادگرايي" در جهان غرب به اين نتيجه رسيدند كه بنيادگرايان و تروريستهاي جهان اسلام را نه در طبقات فرودست و محروم جهان اسلام يا جهان غرب، بلكه بايد در اقشار گوناگون طبقۀ متوسط كشورهاي غربي و اسلامي پيدا كنند.
اما تصويري كه يورگن تودنهوفر از تروريستهاي وهابي و شبهوهابي، چه پيش از پيدايش داعش و چه پس از پيدايش آن، در كتابش ترسيم ميكند، كموبيش همان تصوير كلاسيك بنيادگراي مسلمان را براي خواننده تداعي ميكند.
تودنهوفر در فصل نخست كتاب بر اين نكته تاكيد دارد كه جوانان مسلمان سنيمذهب قبايل گوناگون عراق، در اثر فقر مالي به همكاري با آمريكا براي نابود كردن نطفۀ داعش در عراق روي آوردند ولي وقتي كه ديگر از پرداختهاي مالي آمريكاييها خبري نشد، در اثر فقر و بيكاري به تدريج به داعش پيوستند.
آنها از اسلام فقط ریش را میبینند
فصل سوم كتاب «ده روز با داعش» حاوي چتهاي اينترنتي تودنهوفر با مبارزان اروپايي داعش است كه اكثر آنها هم آلماني هستند. اين گفتوگوها در مجموع نشان ميدهد كه اعضاي اروپايي داعش، از حيث خاستگاه اجتماعي و موقعيت طبقاتي و سطح فرهنگي، وضعيت مطلوبي در جوامع اروپايي ندارند و در مجموع به لحاظ طبقاتي و فرهنگي جزو اقشار فرودست و مستضعفاند.
اينكه چرا چنين امري مجددا در بافت اجتماعي گروههاي افراطي و تروريست جهان اسلام حادث شده، البته سؤالي است كه پاسخدادن به آن چندان آسان نيست ولي شايد كاستهشدن از شمار شهروندان عربستانيِ تروريستهاي سنيمذهب جهان اسلام در دهۀ اخير، يكي از علل اين امر باشد.
بسياري از زندانيان حادثۀ يازدهم سپتامبر، شهروندان عربستان يا كشورهاي اسلامي مرفهتر قارۀ آفريقا بودند اما داعشيها، جوانان دوران فلاكت اقتصادي عراق و سوريه يا مسلمانانِ اروپاييِ حاشيهنشيني بودند كه تمام دردشان توهين جهان غرب به اعتقادات اسلامي نبود بلكه طعم نابرابریِ اقتصادي در جوامع سرمايهداري را نيز كاملا چشيدهاند و از اين موضوع عميقا رنج بردهاند.
علاوه بر اين، بايد به اين نكتۀ مهم نيز توجه داشت كه زندانيان سياسي پس از حادثۀ يازده سپتامبر، كه فاطمه مرنيسي با جمعي از آنها گفتوگو كرده بود، در قياس با لشكر انبوه داعش و جبهةالنصره، جمع قليل و كمشماري بودند و طبيعتا وضعيت اقتصادي و فرهنگي آنها نميتواند تصوير كاملي از بافت اجتماعي افراطيون تروريست جهان اسلام ترسيم كند.
با اين حال، نكتۀ جالب اين است كه بسياري از اين افراد به هيچوجه قبول ندارند كه تروريست اند.