چگونگی شکل گیری شرطة الخمیس نخستین بار در جنگ جمل به دست امیر مؤمنان (ع) در عراق تشکیل شد. پس از این پیکار، گروهی از آنان پس از سخنرانی امام (ع) در مسجد جامع بصره گرد آن حضرت را گرفتند. به گزارش کشی، بشر بن عمرو همداِنی چنین روایت می کند که امیرمؤمنان (ع) در میان یاران حاضر شد و فرمود: «اکتتبوا فی هذه الشرطة»؛ در این گروه نام بنویسید. امام حضور در شرطة الخمیس را ارزش معرفی می فرمودند؛ به گونه ای که برخی از یارانشان را به حضور در آن بشارت دادند. امیرمؤمنان (ع) در روز جنگ جمل به عبدالله بن یحیی حضرمی فرمود: «أَبْشِرْ یا ابْنِ یحْیی فَأَنْتَ وَ أَبُوک مِنْ شُرْطَةِ الْخَمِیسِ حَقّاً، لَقَدْ أَخْبَرَنِی رَسُولُ اللهِ (ص) بِاسْمِک وَ اسْمِ أَبِیک فِی شُرْطَةِ الْخَمِیسِ وَاللهُ سَمَّاکمْ شُرْطَةَ الْخَمِیسِ عَلَی لِسَانِ نَبِیهِ»؛ ای پسر یحیی! بشارت باد که تو و پدرت از شرطة الخمیس هستید. پیامبر خدا از عضویت تو و پدرت در شرطة الخمیس خبرم داد. خداوند شما را به زبان پیامبرش، شرطة الخمیس نامید. امیر مؤمنان پیوسته از نام و جایگاه شرطة الخمیس یاد می فرمود و حتی در گرماگرم جنگ صفین نیز فرمود: «یا شرطه الموت صبرا، لا یهولنکم دین ابن حرب، فان الحق قد ظهر»؛ ای سپاه مرگ! پایداری کنید و از دین پسر حرب نهراسید که حق قطعا پیروز است» درنگی در آمار در متون تاریخی، آمار نیروی های شرطة الخمیس یکسان ارائه نشده و در تعداد آن اختلاف وجود دارد. کشی از ۵ یا ۶ هزار نفر یاد می کند؛ شیخ مفید و برقی به ۶ هزار نفر اشاره می کند؛ مزی و ابن عساکر رقم ١٢٠٠٠ را ضبط کرده اند؛ طبری مدعی است آمار آنان ۴٠ هزار نفر بوده است. این آمار که تماما ناظر به فراوانی نیروهای شرطة الخمیس است، با تنهایی و غربت ماه های پایانی حیات امیر مؤمنان (ع) همخوانی ندارد؛ زیرا تاریخ اذعان دارد که امام پس از نبرد صفین، از بی وفایی و شانه خالی کردن سربازانش در کوفه گلایه داشت و آنان را «مرد نمایان نامرد!» و «کودک صفتان بی خرد» توصیف کرد و دردمندانه آرزو می کرد که ای کاش با آنان آشنا نمی شد چرا که با نافرمانی و ذلّت پذیری، رأی و تدبیر حضرت را تباه ساختند. اگر آمار ارائه شده از کشی و مفید را بپذیریم و به تعداد ۵ یا ۶ هزار نفر تکیه کنیم، این آمار را باید ناظر به آغاز شکل گیری آن، در مقطع زمانی پیکار جمل تحلیل کرد. بدیهی است صرف نظر از احتمال ریزش برخی از سست ایمانان از صف نیروهای ویژه، نباید این نکته را از نظر دور داشت که بسیاری از نیروهای شرطة الخمیس به دلیل پیشقراولی به شهادت رسیده، یا مجروح شدند. آمار ارائه شده از شهدای صفین مؤید این مدعاست. به گزارش ابن اعثم، در سپاه ٩٠ هزاری امام، ٨٠٠ مرد از انصار، ٩٠٠ مرد از صحابه حاضر در بیعت رضوان و ٨٠ مرد صحابه بدری حاضر بودند. پیکار صفین هفت ماه پس از پایان پیکار جمل و در آغاز صفر سال ٣٧ هجری روی داد. به گزارش مسعودی (متوفی ٣۴۵ق)، مقدسی (متوفی 507ق) و ابن جوزی (متوفی ۵٩٧ق) در این جنگ ٧٠ هزار نفر کشته شدند و در این میان، آمار شهدای سپاه امیرمؤمنان (ع) ٢۵ هزار نفر بود که ٢۵ نفر از آنان صحابه بدری بودند. ذهبی 65 نفر از شهدای صف نیروهای امام علی (ع) را از صحابه ای می داند که در بیعت رضوان حضور داشتند. از این رو طبیعی است که پس از نبرد صفین، بیشتر نیروهای شرطة الخمیس به شهادت رسیده باشند و نقل ابن سعد در طبقات درباره آمار ١٢ هزار نفری سپاه امام حسن (ع) و نامیدن آنان به عنوان شرطة الخمیس روا نیست. https://hawzah.net/fa/Magazine/View/6444/8146/107269/%D8%B4%D8%B1%D8%B7%D8%A9-%D8%A7%D9%84%D8%AE%D9%85%DB%8C%D8%B3-%D8%AF%D8%B1%D8%AF%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%AE%D9%84%D8%A7%D9%81%D8%AA-%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%88%D9%85%D9%86%D8%A7%D9%86-%22%D8%B9%22 @yaftehayeman