«یاسمین مقبلی»؛ سرهنگ یا سفیر تحلیلی بر حواشی رسانه‌ای و اجتماعی فضانورد جدید ناسا فضایی:ماجرا چیست؟ فضانوردی به نام «جاسمین مقبلی»، از سوی ناسا به فرماندهی یکی از مأموریت‌های فضاپیمای دراگون کرو، به مقصد ایستگاه فضایی بین‌المللی انتخاب شده است. یک اتفاق عادی و معمول در جهان فضانوردی، اما یک خبر ویژه و خارق‌العاده، برای جامعه ایرانی. چرا؟ چون خانم «مقبلی» از والدینی ایرانی متولد شده است. پس گروهی از ایرانیان به «جاسمین» به چشم یک هم‌وطن نگاه کرده و او را افتخاری برای خود می‌دانند. در‌این‌میان رسانه‌های داخلی و برخی رسانه‌های فارسی‌زبان خارج از کشور، او را دومین فضانورد ایرانی‌تبار (بعد از خانم «انوشه انصاری») معرفی می‌کنند و بر آتش قهرمان‌سازی از او برای جامعه ایرانی می‌دمند. ماجرا چیست؟ فضانوردی به نام «جاسمین مقبلی»، از سوی ناسا به فرماندهی یکی از مأموریت‌های فضاپیمای دراگون کرو، به مقصد ایستگاه فضایی بین‌المللی انتخاب شده است. یک اتفاق عادی و معمول در جهان فضانوردی، اما یک خبر ویژه و خارق‌العاده، برای جامعه ایرانی. چرا؟ چون خانم «مقبلی» از والدینی ایرانی متولد شده است. پس گروهی از ایرانیان به «جاسمین» به چشم یک هم‌وطن نگاه کرده و او را افتخاری برای خود می‌دانند. در‌این‌میان رسانه‌های داخلی و برخی رسانه‌های فارسی‌زبان خارج از کشور، او را دومین فضانورد ایرانی‌تبار (بعد از خانم «انوشه انصاری») معرفی می‌کنند و بر آتش قهرمان‌سازی از او برای جامعه ایرانی می‌دمند. برای جامعه ایرانی بیشتر از آنکه بُعد علمی و فنی سفر قریب‌الوقوع «جاسمین مقبلی» به فضا اهمیت داشته باشد، بعد چسباندن او به ویترین افتخارات نمادین ایرانیان حائز اهمیت است. در این یادداشت در تلاشم نشان دهم اهمیت واقعی این خبر در جهان فضانوردی چیست؟ و اصولا چرا ما ایرانیان، به هر شکل در تلاشیم تا از چهره‌های علمی جهانی، ارتباطی با خود بسازیم و از نَمَد آنها برای خود کلاهی بسازیم؟ تیم‌های فضانوردی چگونه تشکیل می‌شوند؟ سال‌هاست در آمریکا و سایر کشورهای صاحب فناوری اعزام انسان به فضا، براساس پروتکل‌ها و استانداردهای مشخصی، تیم‌های فضانوردی برای شرکت در مأموریت‌های فضایی تشکیل می‌شوند. ترکیب تیم هر مأموریت (با توجه به نوع فضاپیما) معمولا شامل فرمانده (خلبان)، کمک‌خلبان، مهندسان پرواز، متخصصان مأموریت و احتمالا سرنشینان غیرحرفه‌ای مانند گردشگران فضایی است. - فضانوردان حرفه‌ای: اصولا خلبان و کمک‌خلبان فضاپیماهای سرنشین‌دار، از بین خلبانان برجسته جنگنده‌ها انتخاب می‌شوند؛ زیرا وظیفه اصلی این دو نفر، هدایت فضاپیماست و به ‌طور پیش‌فرض خلبانان جنگنده، مناسب‌ترین افراد برای سپردن این مسئولیت خطیر هستند. مهندسان و متخصصان هم از بین افرادی انتخاب می‌شوند که پس از عبور از فیلترهای سرسخت گزینش، دوره‌های عمومی و تخصصی فضانوردی را طی کرده‌اند و همه آنها تحصیلاتی عالی در رشته‌های مهندسی، علوم پایه و پزشکی دارند. این افراد با توجه به نیازهای هر مأموریت، برای پرواز به فضا انتخاب می‌شوند. - سرنشینان غیرحرفه‌ای: سرنشینان غیرحرفه‌ای، افرادی هستند که دوره عمومی فضانوردی را گذرانده و صلاحیت حضور در پروازهای فضایی را به دست آورده‌اند. مانند گردشگران فضایی که با پرداخت پول در یک مأموریت فضایی حضور دارند تا سفر به فضا را تجربه کنند. خانم «انوشه انصاری» از‌جمله این افراد بود. البته دایره تعریف سرنشینان غیرحرفه‌ای به گردشگران محدود نمی‌شود. علت استفاده از اصطلاح «غیرحرفه‌ای» این است که فضانوردی شغل و حرفه اصلی این افراد نیست. در دهه‌های گذشته ما شاهد سفر نزدیک به 20 فضانورد غیرحرفه‌ای از ملیت‌های مختلف به فضا بوده‌ایم؛ از فضانوردان اروپایی و آمریکایی گرفته تا فضانوردانی از افغانستان، سوریه، آفریقای جنوبی، کره جنوبی، مغولستان و... . مثلا در سال 2007، آقای «شیخ مظفر شکور» از کشور مالزی با فضاپیمای روسی سایوز به ایستگاه فضایی بین‌المللی سفر کرد. این سفر پورسانت یک قرارداد تجاری بزرگ بین مالزی و روسیه بود. پیش‌بینی می‌شود در سال‌های آینده، ما شاهد حضور بیشتر این گروه از سرنشینان غیرحرفه‌ای در پروازهای فضایی باشیم. به‌ عبارتی صنایع فضایی در چند سال گذشته، تقریبا در مسیری حرکت می‌کند که صنایع هوایی چندین دهه پیش آن را آغاز کرده است. به ‌شکلی که ما روزانه، شاهد جابه‌جایی میلیون‌ها مسافر به ‌کمک هواپیماها هستیم و امروزه هر‌کس حتی اگر بارها با هواپیما سفر کرده باشد، به او تنها اصطلاح مسافر هوایی اطلاق می‌شود؛ مثلا به او نمی‌گوییم «هوانورد». این موارد را شرح دادم تا شما جایگاه هر‌کدام از سرنشینان پروازهای فضایی، به‌ویژه «فرمانده» را بشناسید تا توضیحاتی که در ادامه می‌خوانید، برایتان ملموس‌تر باشد.