نکته تفسیری صفحه ۶۰۱:
(سوره ی عصر). تنها گروه نجات یافته:
آیات قرآن به روشنی گویای این حقیقت است که هر انسانی پیوسته در حال تجارت و خرید و فروش است. البته گروهی از انسانها در تجارت خود ورشکسته می شوند و گروهی سود فراوانی را از این تجارت به دست می آورند[1]. بر این اساس، دنیا، بازاری بزرگ است که ساکنانش در آن به تجارت مشغول هستند، و سرمایه ی طلایی آنان، عمرشان است؛ سرمایه ای که لحظه به لحظه از آن کاسته می شود و رو به اتمام است. البته هر یک از مردم در برابر از دست دادن این سرمایه ی نفیس، چیزهایی به دست می آورند. یکی به ثروتی کم یا هنگفت میرسد، دیگری صاحب خانه ای کوچک یا بزرگ می شود، و آن یکی به مقام و شهرت دست می یابد؛ امّا همگی در برابر به دست آوردن اینها، سرمایه ی عمر خود را از دست داده اند، و در نهایت باید بازار دنیا را ترک کرده، به جهانی دیگر قدم گذارند؛ سرایی که برای رفاه و آسایش در آن باید از بازار دنیا ابزار و وسایل خاصّ خودش را فراهم کرد، و مال و ثروت، خانه و قصر و شهرت و مقامهای دنیایی، در آنجا ارزشی ندارد و سودی به آنان نمی رساند.
اینجاست که معنای (اِنَّ الاِنسانَ لَفی خُـسرٍ) (انسانها همگی در زیان هستند) به خوبی روشن می شود. آری، انسانها سرمایه ی عمر خویش را صرف چیزهایی می کنند که برای زندگی جاودانشان سودی ندارد. در این میان، تنها و تنها یک گروه، زیرکانه سرمایه ی عمر خویش را صرف تجارتی می کنند که صددرصد سودآور است. آنان به خدا، پیامبر، قیامت و آنچه پروردگار جهان فرموده، ایمان آورده و زندگی خود را بر اساس این باور مقدّس بنا کرده اند(اَّلَّذینَ ءامَنوا). این باور و ایمانِ عمیق، در رفتار و کردار آنان نمایان شده و ایشان را به کارهای شایسته واداشته است. آنان با از دست دادن هر لحظه ی عمرشان، عملی شایسته به دست آورده اند و در بازار دنیا، مشتریان دائمی کارهای خوب بوده اند(وَ عَمِلُوا الصُّلِحّْتِ). البته آنان بازرگانان خودخواهی نبوده اند که تنها به فکر سود خود باشند؛ بلکه پیوسته دوستان ایمانی خود را به حق و حقیقت و لزوم پیروی از آن توصیه میکرده اند(وَ تَواصَوا بِالحَقِّ) و به آنان سفارش می کرده اند که بر ناملایمات دنیا صبر و شکیبایی ورزند و مبادا سختیهای تجارت پرسودشان، آنان را از ادامه ی مسیر بازداشته، به خرید و فروش های بی ارزش وا دارد(وَ تَواصَوا بِالصَّبرِ). آری، این گروه نیز سرانجام سرمایه ی عمر خود را از دست می دهند؛ ولی در برابر از دست دادن آن سرمایه ی محدود، به زندگی نامحدودی دست می یابند و برای همیشه در جوار رحمت پروردگارشان به آسایش می رسند. آیات 29 و 30 سوره ی فاطر، چه زیبا در باره ی این بازرگانانِ پیروز سخن
می گوید:
«کسانی که کتاب خدا را تلاوت می کنند و نماز را کامل و بینقص به جا می آورند و از آنچه به آنان انفاق کرده ایم، پنهان و آشکار انفاق می کنند، به تجارتی [پرسود] امید دارند که هیچ زیانی در آن وجود ندارد. [آنان این کارهای شایسته را انجام می دهند] تا خداوند پاداششان را کامل به آنها بدهد و از لطف و فضلش بر [پاداش] آنها بیفزاید؛ زیرا او بسیار آمرزنده و شکرگزار است.»
[1] - ر.ک به آیات 16، 86، 90 و 175 بقره، 29 فاطر و 10 صف