مراتب علم الهی بعد از او علم قلمی و قضائی است، و بعد از او علم لوحی قدری است و بعد از او علم لوح محو و اثبات است، و بعد از او مرتبه علم قدر عینی است. أما علم قضائی و قلمی آن وجود تمام ذرّات عالم کون است بجملتها قبل از وقوع در زمان در عقل اول که صادر نخستین است به طور اجمال، که از او به « کتاب مبین » تعبیر فرموده، به واسطه انتقاش صور اشیاء در او، کما قال تعالی: « وَ لاَ حَبَّةٍ فِی ظُلُمَاتِ الاْءَرْضِ وَ لاَ رَطْبٍ وَ لاَ یَابِسٍ إِلاَّ فِی کِتَابٍ مُّبِینٍ [۴] »، و أیضاً: « وَ مَا مِنْ غَآئِبَةٍ فِی السَّمَآءِ وَ الاْءَرْضِ إِلاَّ فِی کِتابٍ مُّبِینٍ [۵] »، و أیضاً: « وَ مَا مِن دَآبَّةٍ فِی الاْءَرْضِ إِلاَّ عَلَی اللَّهِ رِزْقُهَا وَ یَعْلَمُ مُسْتَقَرَّهَا وَ مُسْتَوْدَعَهَا کُلٌّ فِی کِتَابٍ مُّبِینٍ [۶] ». و بعد از او، مرتبه علم حق است در لوح قدر علمی که آن عبارت از وقوع صور موجودات غیر متناهیه متوالیه است قبل از وقوعش در سلسله زمان در قدر خدا که نفس کلیه فلکیه باشد که از ید قدرت به توسّط قلم اعلی دفعةً در او مرتسم و منقّش شود، کما قیل: « المتعاقبات فی سلسلة الزمان مجتمعات فی وعاء الدهر » [۱] . چه، هر یک از صور اشیاء علمیه در لوح قدر محفوظ است، بعد از مرور دهور ازمنه وقت [و] تحقّق شرایط وجود او از دورات مخصوصه فلکیه و استعداد ماده قابله، آن صورت مخصوص در عالم پیدا شود. و لوح محو و اثبات که یکی از جمله دفاتر علم خدا است، آن عبارت است از اجرام صافیه سماویه که صور کائنات به اراده حق تعالی از نفس مجرّده فلکیه در آنها مرقوم و منقوش شود، و چون این صور مخصوصه هر یک به اقتضای زمان بخصوص به خود متدرّجاً از آن اجرام و اجسام سماویه در لوح مواد عنصریه واقع شدند، خدای تعالی آن صور را از مرآت جرم فلک محو نموده و صورتی که در مشیّت او است - که باید بعدها یعنی در دوره لاحقه در عالم کون ایجاد شود - در او ثبت نماید به مقتضای: « یَمْحُواْ اللّهُ مَا یَشَآءُ وَ یُثْبِتُ وَ عِنْدَهُ أُمُّ الْکِتابِ [۲] »، چنان که قدر عینی که از مراتب و دفاتر علم حقّ است آن وقوع صورت مجرّده علمیه است در موادّ عنصریه که عالم خلق و تقدیر است که از او به « سجل کون » و « بحر مسجور » تعبیر شده [است]. ---------- [۴]: ۱ - سوره مبارکه انعام، آیه ۵۹. [۵]: ۲ - سوره مبارکه نمل، آیه ۷۵. [۶]: ۳ - سوره مبارکه هود، آیه ۶. [۱]: ۴ - بسنجید: شرح المنظومة، ج ۵، ص ۳۴۷ ؛ التعلیقات علی الشواهد الربوبیة، ص ۷۵۰. [۲]: ۱ - سوره رعد، آیه ۳۹. .......: 📚✍ #شرحی بر صحیفه سجادیه میرزا ابراهیم سبزواری وثوق الحکماء https://eitaa.com/zandahlm1357