۴۵- سلام پرتوی از اسرار نماز » سلام پس از تشّهد، در پایان نماز، سه سلام است. سلام نخست، به رسول خدا، سلام دوّم، به خود ما و بر بندگان شایسته خدا سلام سوّم، بر همه فرشتگان، مؤمنان و... سلام، خواستاری سلامتی و خیر و برکت است. سلام، یکی از نام‌های پروردگار است (۴۲۳) و به این معنی است که آنچه از خداوند دریافت می‌کنیم، خیر و لطف و حال که صلوات، این همه پاداش دارد و در اهمیتش همین بس که در تشّهد نماز هم آمده، ما هم برای برخورداری از این پاداش ها، تکرار می‌کنیم: «اللّهم صلّ علی محمّد و آل محمّد» سلامی که در نماز، بر پیامبر می‌دهیم، همراه با رحمت و برکات الهی است و این بهترین شکل سلام است. السلام علیک ایّها النّبیّ و رحمةاللّه و برکاته سلام ما به پیامبر، قدرشناسی از زحمات اوست که ما را هدایت کرده و با خدا آشنا و مرتبط ساخته است. نمازگزار، وقتی در سلام نماز، به همه مؤمنان و بندگان صالح و بر خودش سلام می‌دهد، احساس می‌کند که تنها نیست و یکی از آحاد امّت بزرگ اسلام است و با مردان خدا در هر جای زمین، احساس همبستگی می‌کند. نگاهی به سلام سلام، غیر از نماز، در برخوردهای مسلمانان در جامعه اسلامی، یکی از آداب معاشرت و ادب و اخلاق بشمار می‌آید، آه هم جلب محبّت و دوستی می‌آند، هم نشان تواضع و فروتنی است، و هم پاداش بسیار دارد. خداوند، بر اهل بهشت، سلام می‌فرستد. [۱] و به پیامبر، دستور می‌دهد آه در برخورد با مؤمنان، به آنان سلام بدهد. [۲] فرشتگان نیز به رستگاران، سلام می‌دهند. [۳] [۴] « تَحِیَّتُهُمْ فِیهَا سَلَمٌ »: بهشتیان نیز در برخوردها، به یکدیگر سلام می‌گویند در آنها مطرح است. « سلام » این ها، گوشه ای از آیاتی بود آه مسئله امّا در روایات: احادیث بسیار فراوانی، درباره سلام و پاداش آن و آیفیّت آن وارد شده آه در آتب حدیثی می‌توان است، اآتفا می‌آنیم: « سلام » ملاحظه آرد. در اینجا تنها به چند نمونه، آه حاوی نکاتی درباره ---------- [۱]: یس، آیه ٥٨ [۲]: انعام، آیه ٥٤ [۳]: رعد، آیه ٢٤ [۴]: ابراهیم، آیه ٢٣ [۵] « اَبْخَلُ النّاسِ مَنْ بَخِلَ بالسَّلام » بخیل ترین افراد، آسی است آه در سلام دادن بخیل باشد. امام صادق علیه السلام سلام آردن به هر آس را، یکی از نشان ههای تواضع، و نداشتن غرور و [۶] . « تکبّر می‌شمارد. (مِن التّواضع أن تسلّم علی مَن لقیت گاهی سلام دادن، وسیله تشویق است و سلام ندادن، نوعی توبیخ و نهی از منکر به حساب می آید. پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله فرمود: بر افراد، مست، مجسّمه ساز، قمار باز و... سلام نکنید. ---------- [۵]: بحارالانوار، ج ٧٣، ص ٤ [۶]: بحارالانوار، ج ٧٣، ص ٣ و در حدیث است: نزدیک ترین افراد به اخلاق پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله و لطف خداوند، کسی است که ابتدا سلام کند. [۱] امام رضا علیه السلام می‌فرماید: هر کس در سلام کردن (یا جواب سلام دادن) میان فقیر وغنی فرق بگذارد، خداوند در قیامت بر او غضب می‌کند. [۲] گرچه سلام کردن مستحب است، ولی پاسخ آن واجب است و بهتر است که جواب سلام، گرمتر و با تحیّت بیشتر نسبت به اصل سلام باشد. قرآن می‌فرماید: «وَإِذَا حُیِّیْتُمْ بِتَحِیَّةٍ فَحَیُّواْ بِأَحْسَنَ مِنْهَآ أَوْ رُدُّوهَآ» [۳] هر گاه مورد تحیّت و لطف قرار گرفتید (و به شما سلام دادند) شما جواب بهتر، یا همانند آن بدهید و احترام کنید. سلام کردن، نه تنها سبب کوچک شدن نیست، بلکه عزّت و محبوبیّت می‌آورد. رسول خدا صلی الله علیه وآله به همه، حتّی به کودکان سلام می‌کرد و به این کار، افتخار می‌نمود. [۴] در حدیث است: برای یک سلام، هفتاد ثواب است که ۶۹ ثواب به سلام دهنده است و یک اجر، برای پاسخ دهنده می‌باشد. [۵] قرآن دستور می‌دهد: وقتی وارد خانه‌ها می‌شوید، بر خود سلام کنید، سلام و تحیّتی از سوی خداوند که مبارک و پاک است. [۶] امام باقر علیه السلام در تفسیر آن می‌فرماید: منظور، سلام کردن فرد به اهل خانه است. [۷] چرا که همسر و فرزندان، چون جان انسانند و اینگونه برخورد، از نظر قرآن پاک و مبارک است و نشان محبّت و صفای زندگی و از بین برنده خستگی هاست. گرچه سلام کردن، موجب افتخار است، نه عار، ولی بهتر است که کوچک بر بزرگتر، رونده بر ایستاده، گروه کم بر گروه زیاد سلام کنند. [۸] پایان بخش سلام را، روایتی از امیر مؤمنان قرار دهیم. فرمود: رسولخدا صلی الله علیه وآله بر زنان و مردان سلام می‌کرد. امّا خود علی علیه السلام، بر زنان جوان سلام نمی کرد، و می‌فرمود: می‌ترسم جواب نرم آنان در من اثر بگذارد، و پیش از آنکه به پاداش سلام برسم، به دام وسوسه بیفتم.