كه گرچه آمريكا ممكن نيست توافقنامه مذكور را بپذيرد، اما در جهت لغو اين توافقنامه براي اين كشور، نشدني، ناشايست و بسيار دشوار است. راه و روش كلي آمريكا، خدمات نوع دوستانه و سفر هيأت [۱] جادسون [۲] به ايران، اعتبار آمريكا را در ايران به اوج خود رسانده است گرچه همتاي انگليسي من انگيزة استقبال گرم مردم ايران از اين كميسيون آمريكا را ايجاد وزنه تعادلي در برابر نفوذ آلمان خواند. اما در حقيقت، اين استقبال وزنه تعادلي در برابر نفوذ انگلستان است، چرا كه آلماني‌ها مدت هاست كه هيچ نفوذي در ايران ندارند. در واقع اغلب مردم ايران هرگز طرفدار آلمان نبوده اند، در حالي كه به حمايت از اين كشور متهم شده اند. احساسات ضدروسي و ضدانگليسي اين مردم به قدري شديد بود كه متفقين آن را حمايت از آلمان تلقي كردند نفرت از روس و ---------- [۱]: يك هيأت آمريكايي در نوامبر ۱۹۱۸ براي امدادرساني در امر قحطي وارد ايران شده بود. ر. ك: قحطي بزرگ، از همين نويسنده، ص ۲۰۷. [۲]: Dr. H. P. Judson انگليس با آلمان دوستي يكي نيست؛ گرچه ممكن است در عمل نتيجة واحدي داشته باشد. روي آوردن بسياري از مردم ايران به آلمان، به خاطر چشم و ابروي آلمان نبود، بلكه از آنجا كه اين مردم به خود مي‌انديشيدند، درصدد بودند با توسل جستن به اين وسيله، از شّر همسايگان شمالي و شرقي خود رهايي يابند... لازم به ذكر است اندكي پس از اينكه آمريكا به نفع متفقين وارد جنگ شد، وزارت خارجه آمريكا از كشور‌هاي بي طرف دعوت كرد به نفع جبهه متفقين وارد جنگ شوند و همه ايرانيان نيز به اين كار مايل بودند. ممكن است عجيب به نظر برسد، اما انگلستان به ايران اجازه نداد به نفع متفقين وارد جنگ شود. دليل اصلي اين كار، يك دليل خود خواهانه بود؛ چرا كه اگر ايران به جنگ مي‌پيوست، در كنفرانس صلح حق رأي پيدا مي‌كرد و انگلستان مي‌بايست به هر قيمتي مانع اين كار مي‌شد. (همانطور كه بعداًً روشن شد؛ يعني زماني كه هيأت اعزامي ايران به كنفرانس صلح كوشيد دعاوي ايران را در كنفرانس مطرح كند [و با توطئه انگلستان نتوانست]). [۳] در ۴ فوريه ۱۹۲۰ كالدول در تلگراف خود به لنسينگ مي‌نويسد: «جناب آقاي وزير: به منظور دريافت تحليل مفصل اوضاع سياسي ايران و چگونگي شكل گرفتن توافقنامه اخير انگليس- ايران و راه مشقت بار به انجام رسيدن آن، توجه شما را به گزارش‌هاي سياسي فصلي خود در ماه‌هاي سپتامبر و دسامبر جلب مي‌كنم... كيخسرو شاهرخ با هزار زحمت [از خارج] بازگشته و هم اكنون در تهران است. اما اينكه او اجازه بازگشت يافته بسيار شگفت انگيز است؛ بيش از شش نفر از كساني كه براي نمايندگي مجلس انتخاب شده اند، اجازه ندارند وارد ايران شوند. شواهد حاكي از آن است كه سفارت انگلستان با همكاري رئيس الوزرا در پي جلوگيري از بازگشت او به ايران بودند و تلاش كردند او را در استامبول يا باطوم متوقف سازند. اما به دليل دوستي ديرينه وثوق الدوله و شاهرخ و ترس از بروز دشمني و خصومت و همچنين با دخالت آمريكا توأم با مساعي جميله تصميم بر اين شد كه به او اجازه داده شود بدون مزاحمت به ايران بازگردد. با اين حال، انگلستان شرط احتياط را به جا آورد و هنگامي كه شاهرخ در خاك وطن ---------- [۳]: گزارش فصلي كالدول، شماره ۶، ۱۱۴۸/۰۰. ۸۹۱، مورخ۹ ژانويه ۱۹۲۰ خود در انزلي از كشتي پياده شد، مأمورين انگليسي كيف‌هاي او را تفتيش و همچنين نامه هايش را بازبيني كردند... 📚از قاجار تا پهلوی ✍محمد قلی مجد https://eitaa.com/zandahlm1357