❓علل فقر و محرومیت در جامعه
ریشه‌ها و علل فقر و محرومیت در جامعه از منظر حضرت علی ـ علیه‌السّلام ـ چیست؟
💠اساساً فقر یكی از غم‌بارترین مصیبت‌هایی است كه در زندگی دامنگیر انسان شده است و تلاش‌های بشریت در طول تاریخ دست بدست هم داد تا این آفت را ریشه‌كن نماید ولی علیرغم این تلاش‌ها فقر همچنان باقی است و تا به امروز قربانیان زیادی را از جوامع بشریت در كام خود فرو برده است.
خداوند سبحان نیز با پیامبران و رسولان خویش در این راستا در درمان این رذیلت اجتماعی به بشریت كمك نمود، امّا همیشه این فرستادگان الهی با دسیسه‌ها و توطئه‌های ثروتمندان رو به رو شدند.
🔺حضرت امیر ـ علیه‌السّلام ـ در مورد بوجود آمدن فقرا در نهج البلاغه حكمت 328 می‌فرمایند:
خداوند سبحان روزی فقیر را در اموال توانگران مقرر داشته، پس هیچ فقیری گرسنه نماند مگر آنكه توانگری حق او را بازداشته است و خداوند تعالی توانگران را بدین سبب بازخواست می‌كند.
✅مفهوم كلام امیرالمۆمنین علیه السلام در این حكمت این است كه:
👈اولاً: توانگران و ثروتمندان مسئول تأمین نیازهای فقیران هستند، زیرا خداوند در اموال ایشان حقوقی را برای فقرا مقرر داشته است كه باید ادا كنند.
👈ثانیاً: وقتی كه توانگران مانع رسیدن این حق به مستحقان می‌شوند، فقر بوجود می آید.
از این گفتار چنین فهمیده می‌شود كه توزیع ناسالم ثروت از علل اساسی فقر است.
لذا بطور كلی برخی از مهم‌ترین علل فقر را از دیدگاه امیرمۆمنان ـ علیه‌السّلام ـ می‌توان چنین برشمرد:
🔥1_تجمع و انباشته شدن ثروت نزد توانگران و ثروتمندان؛
در این خصوص حضرت می‌فرماید:
فقیر بوجود نمی آید مگر بواسطه امتناع نمودن ثروتمند از دادن مالی به او...
💥2_انحصار منابع ثروت در دست طبقه خاصی از مردم؛
بطوری كه عوامل تولید و فرصت‌های كار منحصر به عده‌ای از مردم است كه با یكدیگر نسبت خویشاوندی و یا وابستگی دارند و در كنار این پدیده، دیگران از داشتن چنین فرصت‌هایی محروم هستند و این امر آنان را در حال فقر قرار می‌دهد.
💥3. مال‌اندوزی حاكم؛
امام علی ـ علیه‌السّلام ـ در این رابطه در نامه خود به مالك اشتر می‌فرمایند: و مردم زمانی تنگدست گردند كه همت والیان، همه گرد آوردن مال بُوَد...
و همانا ویرانی زمین به جهت تنگدستی كشاورزان است و تنگدستی كشاورزان به جهت غارت اموال از طرف زمامدارانی است كه به آینده حكومتشان اعتقاد ندارند و از تاریخ گذشتگان عبرت نمی‌گیرند.
💥4. بیكاری، كه یا بخاطر عامل درونی است كه عبارت است از تنبلی و ناتوانی؛
حضرت علی ـ علیه‌السّلام ـ در این رابطه می‌فرمایند: «ناتوانی و كم‌كاری آفت است.»
💥5. مال‌اندوزی و عدم استفاده از آن، به این امر اصطلاحاً بُخل گویند؛
حضرت امیر ـ علیه‌السّلام ـ در این رابطه می‌فرماید: در «بخل ننگ است»و یا در رابطه با نتیجه بخل حضرت می‌فرمایند: بخل همه بدی‌ها را فراهم می‌گرداند و مهاری است كه سوی هر بدی می‌كشاند.»
🔥6. اسراف:
در این‌باره آن حضرت می‌فرماید: بخشیدن مال به كسی كه مستحق آن نیست. خود گونه‌ای از اسراف و تبذیر است.»
🔥7. احتكار و گرانفروشی:
این عمل غالباً به منظور كسب سود بیشتر و در اوضاع نابسامان اقتصادی صورت می‌گیرد.
🔰با توجه به علل مذكور برای فقر و محرومیت در جامعه از منظر امیرالمۆمنین ـ علیه‌السّلام ـ و با توجه به این‌كه حضرت «فقر را مرگی بزرگ» می‌دانند"
✅و در توصیه‌ای به فرزندشان محمد حنیفه می‌فرمایند: ای فرزند، من از تهیدستی بر تو هراسناكم، از فقر به خدا پناه ببر، كه همانا فقر، دین انسان را ناقص و عقل را سرگردان و عامل دشمنی است.»
✅و همچنین با توجه به توصیه‌هایی كه حضرت امیر در نامه 53 به مالك اشتر دارند، می‌توان چنین نتیجه گرفت كه برای ریشه‌كنی فقر در بعد فردی بایستی تمام افراد جامعه مصمم به ریشه‌كنی آن باشند و در بُعد اجتماعی، وظیفه دولت به عنوان زمامدار اسلامی است كه تمام سعی خود را در جهت توزیع عادلانه ثروت، كنترل قیمت‌ها، جلوگیری از احتكار و... بنماید.
📚منابع؛
نهج‌البلاغه، صبحی الصالح، نامه 53
نهج‌البلاغه، كلمات قصار، پیشین، (حكمت 23)_(حكمت3)
(حكمت 378)_(خطبة 126)
(نامه 53)(حكمت 163)(حكمت 319)
@zendegiyemahdavi