کنیهٔ «اُمّالبنین» برای فاطمه بنت حِزام کلابیّه (مادر حضرت عباس علیهالسلام) در منابع تاریخی و رجالی با چند دلیل متفاوت نقل شده است. در ادامه این دیدگاهها را با ذکر منبع میآورم:
۱) لقب امالبنین بهخاطر داشتن چهار پسر (بنین)
مشهورترین و مستندترین قول این است که او بهدلیل داشتن چهار پسر از امیرالمؤمنین علیهالسلام با عنوان اُمّالبَنین («مادرِ پسران») نامیده شد:
عباس ، عبدالله ، جعفر ، عثمان
منابع
ابن شهرآشوب، مناقب آل أبیطالب، ج ۳، ص ۲۹۰
علامه مجلسی، بحارالأنوار، ج ۴۲، ص ۹۰
سید محسن امین، أعیان الشیعه، ج ۳، ص ۴۰۲
۲) کنیهای پیشبینیشده برای مادر «فرزندان شجاع»
برخی منابع میگویند که پیش از ازدواج با علی(ع)، عقیل بن ابیطالب (نسّابهٔ معروف) هنگام معرفی این بانو به امیرالمؤمنین، گفت که زنان این خاندان به شجاعت فرزندان مشهورند؛ ازاینرو این زن را «امالبنین» (مادر پسران دلیر) نامیدند، یعنی کنیهٔ بشارتی بود.
منبع
سید محسن امین، أعیان الشیعه، ج ۳، ص ۴۰۲
۳) انتخاب کنیه برای اینکه امیرالمؤمنین از یاد فاطمه زهرا(س) اندوهگین نشود
برخی مورخین و ادیبان شیعه نوشتهاند که هنگامی که فاطمه بنت حزام وارد خانهٔ علی(ع) شد، از آن حضرت خواست که او را «فاطمه» نخوانند تا کودکان حضرت و نیز خود امیرالمؤمنین با شنیدن نام «فاطمه» به یاد حضرت زهرا(س) غمگین نشوند. پس کنیهٔ «امالبنین» را برای خود برگزید.
منابع
بحارالأنوار، ج ۴۲، ص ۹۰
قاموس الرجال، ج ۱۲، ص ۲۸۹
۴) لقبِ شرافت؛ یعنی «مادرِ فرزندانِ برگزیدهٔ خدا»
برخی نویسندگان معاصر گفتهاند که این لقب جنبهٔ تکریم داشته است، زیرا همهٔ پسران او از پاکترین یاران امام حسین (ع) بودند. لذا «امالبنین» یعنی مادر بهترین پسران.
این نظر بیشتر تحلیلی است و در منابع روایی قدیم سند مستقیم ندارد.
منابع
عبدالرزاق مقرم، القاسم بن الحسن و العباس بن علی، ص ۱۳۲
شیخ عباس قمی، نفس المهموم، ص ۲۲۴ (ضمن تحلیل شخصیت)
۵) لقب بهعنوان نشانهٔ نَسَب قبیلهای
در برخی منابع تاریخی اهلسنّت، لقب امالبنین را نشانهای از جایگاه او در قبیلهٔ بنیکلاب شمردهاند؛ چراکه آنان به داشتن مردان جنگاور مشهور بودند و لقبهایی مانند «امّ فلان» یا «امّ البنین» در میانشان رایج بوده است.
منابع
ابن عَنبه، عمدة الطالب، ص ۳۵۶
ابن حزم، جمهرة أنساب العرب، ص ۲۹۳
@zibaeihai_zendegi
https://eitaa.com/joinchat/266797082Cfbb150bb47