نکته تفسیری صفحه ۵۶۷:
املاء و استدراج:
از آیات قرآن فهمیده می شود که انسانها در برابر انجام گناه، به سه گروه تقسیم می شوند:
یکم: کسانی هستند که پس از انجام گناه، بلافاصله پشیمان می شوند و توبه می کنند. آیه ی 135 سوره ی آل عمران، این افراد را جزء پرهیزکاران برمی شمرد و در مورد آنان می فرماید: «و آنان که چون مرتکب کار زشتی می شوند یا به خودشان ستم می کنند، خدا را یاد می کنند و [از خدا] برای گناهانشان آمرزش می خواهند ـ و چه کسی جز خدا گناهان را می آمرزد؟ ـ و [دیگر] بر کاری که کرده اند، پافشاری نمی کنند؛ در حالی که می دانند [آن کار، نافرمانی خداست].»
گروه دوّم: افرادی هستند که مرتکب گناهان می شوند و توبه نمی کنند و با گفتار یا رفتارشان، دعوت پیامبران را نادیده می گیرند. به فرموده ی آیه ی 94 سوره ی اعراف، خداوند چنین افرادی را در مرحله ی نخست دچار سختی ها و مشکلات می کند تا از کفر و انکارِ خود دست بکشند و در برابر خدا سر فرود آورند.
گروه سوّم: امّا افرادی از گروه دوم هستند که چوب سختی ها و مشکلات نیز بر آنان اثر ندارد و معلّم روزگار هم نمی تواند آنان را تربیت کند. چنین افرادی، به مجازاتی پنهان محکوم می شوند؛ مجازاتی که به ظاهر شیرین و در حقیقت بسیار دردناک است.
بر اساس آیات قرآن، افراد سرکشی که با هیچ پند و موعظه یا سختی و مصیبتی ادب و آگاه نشوند، در نعمتهای مادّی دنیا غرق می شوند؛ چنانکه اشتباهاتشان را به کلی فراموش می کنند و حتّی خود را افراد درستکار و حق به جانبی به حساب می آورند. در این وضعیّت، آنان پیوسته در گرداب کفر و گناه فرو می روند و دلبستگی شان به دنیای زودگذر بیشتر می شود؛ اما ناگهان فرمان خدا یعنی مرگشان فرا می رسد. مرگ، نخستین مجازات آشکار خدا و یکی از بزرگترین عذابهای او برای چنین افرادیست؛ زیرا آنان را از بهشت خیالیشان در دنیا بیرون می کشد و به دوزخی که برای خود ساخته اند، وارد می کند. آیات مورد بحث، در باره ی سوّمین گروه و عذاب آنان در دنیا سخن می گوید. بر اساس این آیات، این افراد دچار عذاب «استدراج و املاء» می شوند. استدراج بدین معناست که شخصی را پله پله پایین بکشند تا سرانجام به پایین ترین مرحله ی شقاوت و بدبختی برسد؛ مانند دانه ای که برای مرغی می پاشند تا قدم به قدم به سوی دام صیاد نزدیک شود. «املاء» نیز به معنای فرصت دادن به کافران و گنهکاران لجوج و سرکش است تا در مدّت عمر، مراحل شقاوت خود را تا به آخر طی کنند و به بدترین وضعیّت ممکن برسند.[1] در حدیثی از امام صادق علیه السلام می خوانیم: «هنگامی که خدا برای بنده ای [به سبب ایمان و توبه کاریاش] خیر و خوبی بخواهد، اگر آن بنده گناهی کند، پس از آن گناه، خدا او را به سختی و گرفتاری دچار میکند و استغفار را به یادش می آورد؛ و اگر خدا برای بنده ای [به سبب لجاجت و سرکشی اش] بدی بخواهد، اگر او گناهی کند، پس از آن گناه، به او نعمتی می دهد تا استغفار را از یاد او ببرد و به آن گناه ادامه دهد، و این معنای سخن خداست که میفرماید: «سنستدرجهم من حیث لا یعلمون.» .»[2]
[1] - معنای املاء و استدراج از تفسیر المیزان، ذیل آیة مورد بحث اقتباس شده است و در نگارش این متن از تفاسیر المیزان و نمونه، ذیل آیة مورد بحث استفاده شده است.
[2] - الکافی، ج2، ص452
#تلاوت‌روزانه‌یک‌صفحه‌قرآن🕊👇
┏━━━🍃═♥️━━━┓
@tartilvathdir96
┗━━━♥️═🍃━━━┛