❇بخش_اول
پيغمبر اكرم (صلي الله عليه و آله و سلم) فرمود: ايمان مؤمن كامل نمي شود جز آن كه صد و سه خصلت در او باشد؛ روى أنّ رسول الله صلّي الله عليه و آله و سلّم قال: «لا يكمل المؤمن إيمانه حتّی يحتوى علي مأة وثلاث خصالٍ: فعلٍ وعملٍ ونيّةٍ وباطنٍ وظاهرٍ». آن گاه علی (عليه السلام) پرسيد اين صد و سه خصلت چيست؟ پيغمبر اكرم (صلي الله عليه و آله و سلم) آنها را اين گونه شماره كرد:
يا على! مِنْ صفات المؤمن أن يكون: جوّال الفكر؛ از صفات مؤمن اين است كه جَوَلان فكری داشته باشد.
جوهرىّ الذكر؛ پيوسته به ياد خداست.
تذكّر: گر چه در برخی نسخه ها به جاي اين جمله، «جهورىّ الذكر» آمده، ليكن به نظر مي رسد مناسب با فكر جوّال، ذكر جوهري است. يعني نام خدا بر لب، بايد مسبوق به ياد خدا در قلب و مصبوغ به حضور خدا در سرّ باشد؛ زيرا بدون آن سبق و اين صبغه، ذكر الهي، همچون عَرَضْ زوال پذير است، نه همچون جوهرْ پايدار.
اما اگر «جهورىّ الذكر» صحيح باشد معنايش اين است كه: مؤمن ذكر و ياد خدا را اعلان مي كند يا بدين معناست كه: مؤمن، بلند آوازه است، چنان كه در وصف پيامبر اكرم (صلي الله عليه و آله و سلم) فرمود: «ورفعنا لك ذكرك»
كثيراً علمه؛ علم او زياد باشد.
عظيماً حلمه؛ حلمش فراوان است.
جميل المنازعة؛ در نزاع و دعوا زيبا برخورد مي كند.
كريم المراجعة؛ در مراجعه به ديگران يا رجوع ديگران به او با كرامت و بزرگوار است.
أوسع الناس صدراً؛ سينه ای فراخ و گسترده در مواجهه با مشكلات دارد و از شرح صدر برخوردار است. از اين رو در برابر مشكلات بزرگ از پا در نمی‌آید.
و أذلّهم نفساً؛ نفس ذليلی دارد و فروتن است؛ گرچه فرومايه نيست.
ضحكه تبسّماً؛ خنده اش در حدّ تبسّم است [اهل قهقهه نيست؛ زيرا قهقهه، دل را مي ميراند و از شيطان است]. چنان كه فرموده اند: اكثر خنده های پيامبر اكرم (صلي الله عليه و آله و سلم) تبسّم بود؛ «جلّ ضحكه التبسّم».
و اجتماعه تعلّماً؛ اجتماعش براي تعلّم و يادگيري است [تا به غيبت، تهمت، كلام بي فايده و... آلوده نگردد و عمرش هدر نرود].
مذكّر الغافل؛ يادآوری كننده و تذكّر دهنده به غافل است[، تا از ياد خدا باز نماند].
معلّم الجاهل؛ جاهل را تعليم مي دهد.
لا يؤذى من يؤذيه؛ به كسی كه او را اذيت كرده، آزار نمي رساند.[بلكه از وی اغماض مي كند]...
ادب فنای مقربان ج۱ ص۲۷۹،۲۸۰
❇بخش_دوم
ولا يخوض فيما لا يعنيه؛ در چيزی كه مهم و مقصود نيست و مشكلی را حل نمي كند، فرو نمیرود[؛ زيرا كارهای انسان بايد حاجتی از حوايج دنيا يا آخرت او را برآورده كند.]
ولا يشمت بمصيبة؛ در غم كسی شاد نمی شود.
گر بمُرد عدو، جای شادمانی نيست
كه زندگاني ما نيز جاودانی نيست[۱]
ولا يذكر أحداً بغيبة؛ با غيبت از كسی ياد نمی كند.
بريئاً من المحرمات؛ از محرمات مبرّا و پاك است.
واقفاً عند الشبهات؛ در برخورد با امور شبهه ناك توقّف مي كند[؛ زيرا اين گونه امور، قرق گاه محرّمات الهی است كه اگر انسان، رعايت اين حريم را نكند از خطر ابتلای به حرام و ورود به اين منطقه ممنوعه، مصون نيست]. پيامبر اكرم (صلي الله عليه و آله و سلم) به ابوذر فرمود:
پرواپيشگان از ارتكاب برخی از اموری كه اجتناب از آن لازم نيست، پروا دارند تا مرتكب امور شبهه ناك نشوند؛ يا أباذر! إنّ المتّقين يتّقون الله عزّ وجلّ من الشى ء الّذى لا يتّقي منه خوفاً من الدخول فى الشبهة[۲].
كثيرالعطاء؛ عطايش فراوان است.
قليل الأذی؛ اذيتش به ديگران قليل و نادر است [، آن مقدار كم نيز از روی سهو، غفلت، فراموشی يا ناخواسته از او سر می زند].
عوناً للغريب؛ ياور و ياری رسان غريبان است.
[۱]گلستان ص۴۹ باب اول حکایت۳۷
[۲]بحار الانوار ج۷۴ ص۸۶
ادب فنای مقربان ج۱ ص۲۸۱
❇بخش_سوم
عوناً للغريب؛ ياور و ياری رسان غريبان است.
و أباً لليتيم؛ برای يتيم ها پدر است [و دست لطف و محبّت برسر آنان می كشد].
بشره فى وجهه؛ خوشحالی او در چهره اش نمايان است، تا از نعمت پروردگارش ياد كند:«و أمّا بنعمة ربّك فحدّث».
و حزنه فى قلبه؛ اندوه و غم دنيا و ناپسندی های آن را در اندرون خود زندانی مي كند[، تا از اجر صابران برخوردار باشد].
متبشّراً بفقره؛ فقر را بشارت مي انگارد [فقر را با آغوش باز مي پذيرد و بر او گران نمي آيد؛ زيرا احساس افتقار به درگاه الهی همراه با علم به بی نيازی از ماسوا سبب فخر و بشارت است].
أحلی من الشهد؛ [محضر او] شيرين تر و گواراتر از شهد است[؛ چون مظهر اسمای حسنای الهی و پيرو ائمّه اطهار (عليهم السلام) است كه در همين زيارت جامعه به آنها مي گوييم: نامتان چه قدر شيرين است؛ «فما أحلی أسمائكم».]
وأصلد من الصلد؛ از سنگ، سخت تر است [و غير حق، نفوذی در او ندارد، امّا در برابر حق خاضع، نرم و نفوذ پذير است].
لا يكشف سرّاً؛ رازی را از كسی فاش نمي كند.
ولا يهتك ستراً؛ پرده كسي را نمی درد [و مظهر ستّار العيوب است].
لطيف الحركات؛ حركاتش با لطافت و حساب شده است، نه بی نظم و بی حساب كه بدون ارزيابی حكم و موضوع دست به كاری بزند. چنان كه اصحاب كهف گفتند: مأمور تهيه غذا بايد لطافت به خرج دهد؛ «وليتلطّف» تا اسرار ما فاش نگردد.
حلو المشاهدة؛ مشاهده اش مسرت بخش و شيرين است. اميرمؤمنان (عليه السلام) فرمود: به گونه ای زندگی كنيد كه اگر زنده مانديد، مردم مشتاق ديدار شما باشند؛ «خالطوا الناس مخالطةً... وإن عشتم حنّوا إليكم»
ادب فنای مقربان ج۱ ص۲۸۱،۲۸۲
❇بخش_چهارم
كثير العبادة؛ عبادتش فراوان است.
حسن الوقار؛ از هيبت و متانتی نيكو برخوردار است.
لين الجانب؛ به راحتی مي توان به وی نزديك شد و با او انس گرفت. فَظّ وغَليظْ دل نيست، بلكه به اُسْوه جامعه انسانی، يعنی رسول گرامی (صلي الله عليه و آله و سلم) تأسی مي كند و دستور «لِنْتَ لَهُم»[۱] ، را همواره مطاع مي داند.
طويل الصمت؛ سكوت طولانی دارد. سكوت، انسان را از گناهان بسياری باز مي دارد. از اين جهت در روايات به آن توصيه شده است. پيامبر اكرم (صلي الله عليه و آله و سلم) به ابوذر فرمود: كسی كه سكوت كند، نجات پيدا می كند؛ «من صَمَت نجی»[۲] . هم چنين آن را نخستين مرحله و ريشه عبادت معرفی كرد؛ «وهو أول العبادة»[۳].
سخن گرچه هر لحظه دلكش تر است
چو بينی،خموشی از آن خوش تر است
دَرِ فتنه بستن، دهان بستن است
كه گيتی به نيك و بد آبستن است
پشيمان ز گفتار ديدم بسی
پشيمان نگشت از خموشی كسی[۴]
صَمْت يكی از پنج وظيفه ای است كه سالكان آن را رعايت مي كنند:
صَمْت و جُوع و سَهَر و خلوت و ذكری به دوام
نا تمامان جهان را كند اين پنج، تمام
حليماً إذا جُهل عليه؛ وقتی كسی برخورد جاهلانه با او كند، حلم از خود نشان می دهد. انسان، موجودی اجتماعی است كه بايد در جامعه زندگی كند. به طور طبيعی برخی از افرادی كه در جامعه زندگی می كنند، دست به كارهای جاهلانه می زنند. انسان مؤمن اگر در برابر اين كارهای جاهلانه بردباری از خود نشان ندهد، گرفتار لغزش خواهد شد. پيامبر اكرم (صلی الله عليه و آله و سلم) حلم در برابر سفيهان را يكی از سه چيزی دانست كه اگر انسان از آن برخوردار نباشد در روز قيامت خسران خواهد ديد: «يا أباذر! من لم يأت يوم القيامة بثلاثٍ فقد خَسِرَ... وحلمٍ يرُدّ به جهل السفيه»[۵].
[۱]آل عمران آیه ۱۵۹
[۲]و[۳]بحارالانوار ج۷۴ ص۸۸
[۴]کشکول شیخ بهایی ج۱ ص۶۹
[۵]بحارالانوار ج۷۴ ص۸۷
ادب فنای مقربان ج۱ ص۲۸۳،۲۸۴
فعلا قابلیت پخش رسانه در مرورگر فراهم نیست
مشاهده در پیام رسان ایتا
📹بیانات آیت الله جوادی آملی در رابطه با #ماه_شعبان🌿🌸
رسول اللّه صلى الله عليه و آله :
إنَّ لُقمانَ قالَ لاِبنِهِ : يا بُنَيَّ ، عَلَيكَ بِمَجالِسِ العُلَماءِ ، وَاستَمِع كَلامَ الحُكَماءِ ؛ فَإِنَّ اللّه َ يُحيِي القَلبَ المَيِّتَ بِنورِ الحِكمَةِ كَما يُحيِي الأَرضَ المَيتَةَ بِوابِلِ المَطَرِ .
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :
لقمان به پسرش گفت: «اى پسرم! در مجالس دانشمندان حضور داشته باش، و سخنان حكيمان را بشنو؛ زيرا خداوند دلِ مرده را با نور حكمت ، زنده مى كند ؛ چنان كه زمينِ مرده را با آب باران حيات مى بخشد» .
المعجم الكبير : ج 8 ص 199 ح 7810 ، كنز العمّال : ج 10 ص 170 ح 28881 .