در جايى كه غيبت با زبان و از راه سخن باشد شنونده‏ ى غيبت نيز مرتكب گناه غيبت شده و عبادت او هم تا چهل روز مقبول درگاه باريتعالى نخواهد بود : رسول اكرم فرمود: كسى كه غيبت را استماع مى‏كند يكى از دو غيبت‏كننده به حساب مى‏آيد.

گرفتارى و مصيبت بزرگ براى غيبت‏كنندگان در عرصه‏ى قيامت است. در موقعى كه سرنوشت قطعى افراد با رسيدگى به پرونده‏ى اعمالشان روشن مى‏شود و غيبت‏كنندگان در آن روز به ضرر و زيان غيبتهايى كه در دنيا نموده‏اند واقف مى‏گردند و از عمل خويش سخت نادم مى‏شوند و در آن موقع ندامت سودى نخواهد داشت. رسول اكرم مى‏فرمود: شخصى را در قيامت مى‏آورند و او را در محكمه‏ى عدل الهى متوقف مى‏كنند و نامه‏ى عملش را به دستش مى‏دهند. مشاهده مى‏كند حسناتى را كه در دنيا انجام داده در نامه‏ى عملش نمى‏بيند. عرض مى‏كند بار الها! اين كتاب عمل من نيست چه آنكه در اين كتاب حسنات خود را نمى‏بينم. به او گفته مى‏شود: خداوندت منزه از خطا و فراموشى است، اعمال خوبت بر اثر غيبت مردم از ميان رفت. شخص دگرى را در محضر الهى مى‏آورند و نامه‏ى عملش را به وى مى‏دهند. در آن نامه طاعات بسيار مى‏بيند. عرض مى‏كند بار الها! اين نامه‏ى عمل من نيست و من در دنيا چنين اعمالى را انجام نداده‏ام. به او گفته مى‏شود: فلانى از تو غيبت نموده و حسنات او به نامه‏ى عمل تو منتقل شده و در حساب تو آمده است. چقدر براى آدمى دردناك و رنج‏آور است كه ببيند اعمالى را در دنيا انجام داده و اميدوار بوده كه در روز جزا آن اعمال موجب نجاتش گردد، اينك به دگرى منتقل شده براى آنكه در دنيا از او غيبت نموده است.

علل و عواملى كه موجب غيبت كردن مردم از يكديگر مى‏شود متعدد است، گاهى حسد، آدمى را به غيبت وامى‏دارد زيرا محسود كه از عز و بزرگى يا محبوبيت اجتماعى برخوردار است حسود بر او رشك مى‏برد و براى آنكه ناراحتى درونى خويشتن را تسكين بخشد زبان به غيبت او مى‏گشايد تا او را در جامعه موهون كند و ارزش او را از ميان ببرد. گاهى خشم و حس انتقامجويى آدمى را به غيبت وامى‏دارد، گاهى محيط مجلس انس زمينه را براى غيبت اين و آن فراهم مى‏آورد، و گاه كسى خود داراى عيوب و نقائصى است و براى اينكه وانمود نمايد كه اين نقائص منحصر به او نيست از نقائص دگران سخن مى‏گويد و عيب آنان را نشر مى‏دهد، و على عليه‏السلام درباره‏ى اين گروه فرموده است: كسانى كه داراى عيوبى هستند دوست دارند كه عيوب دگران را شايع نمايند تا عذر عيوب خودشان وسعت يابد.

كسانى كه زبان به غيبت ديگران مى‏گشايند بايد بدانند كه غيبت كردن آنان از ديگران موجب مى‏شود كه غيبت ‏شدگان تحريك شوند تا عيوب آنان را به دست آورند و غيبتشان را با غيبت تلافى نمايند. امام صادق (ع) فرموده: غيبت مكن كه در معرض غيبت قرار مى‏گيرى و براى برادرت گودالى حفر مكن كه خودت در آن فرومى‏افتى. علی علیه السلام : بپرهيز از اينكه زبانت را در غيبت نمودن برادرانت مركب خود قرار دهى يا آنكه چيزى بگويى كه بر ضررت حجت باشد يا در بدى نسبت به تو علت.

اگر كسى به خطر بزرگى كه از گناه غيبت در دنيا و آخرت دامنگير غيبت‏كننده مى‏شود متوجه گردد و تصميم بگيرد كه از اين پس پيرامون آن گناه بزرگ نگردد چه كند كه غيبتهاى گذشته ‏اش تصفيه شود و لكه ‏هاى آن گناه از نامه‏ ى عملش محو گردد. مى‏دانيم كه در گناه غيبت دو حق وجود دارد: يكى حق خالق و آن ديگر، حق مخلوق. نسبت به حق خالق و گناهى كه مرتكب شده است بايد توبه كند و خداوند مهربان كسانى را كه از گناه خود نادم و پشيمان مى‏شوند و از صميم قلب توبه مى‏كنند و به خدا باز مى‏گردند مشمول عفو خود قرار مى‏دهد و آنان را مى‏آمرزد.

اما نسبت به حق مخلوق يعنى آن كس كه مورد غيبت واقع شده: اگر از دنيا رفته يا در جايى سكونت دارد كه به او دسترسى نيست غيبت‏كننده مى‏تواند براى حل مشكل خود براى او زياد استغفار كند و مكرر در مكرر از خداوند براى وى طلب آمرزش نمايد. اين استغفارها در نامه‏ى حسنات غيبت شده ثبت مى‏شود و موجب مى‏گردد كه در قيامت رضاى او جلب شود و غيبت‏كننده را مورد عفو و اغماض قرار دهد.

اگر غيبت شده زنده است و غيبت كننده به وى دسترسى دارد، در صورتى كه او انسان بزرگوار و با گذشتى است اگر نزد او برود و با شرمندگى از وى عذر بخواهد و بگويد: بد كردم، مرا ببخش و او مى‏بخشد، بايد نزد وى برود و درخواست عفو و اغماض بنمايد و لازم است غيبت شده نيز از اين فرصت استفاده‏ ى معنوى كند و غيبت‏كننده را مشمول عفو خود قرار دهد زيرا اين عمل، او را لايق شمول عفو الهى مى‏نمايد. قرآن شريف درباره‏ى اين گروه افراد لايق و باايمان مى‏فرمايد: و ليعفوا و ليصفحوا، الا تحبون ان يغفر الله لكم. افراد باايمان البته عفو و اغماض مى‏نمايند، آيا دوست نداريد كه خداوند هم شما را ببخشد و مشمول عفو خود قرار دهد؟ على عليه‏السلام در اين باره فرموده: تعجب مى‏كنم از كسى كه خود به فضل و عنايت آفريدگار خويش، يعنى ذات اقدس الهى، آن قادرى كه فوق همه‏ى بندگان است، اميد دارد چگونه مادون خود را محروم مى‏كند و از لغزش او نمى‏گذرد.

اگر غيبت شده زنده است و از غيبتى كه درباره‏ى او شده خبر ندارد و گمان مى‏رود كه مراجعه به او براى رضايت دادن موجب عداوت مى‏شود و فتنه و فساد به بار مى‏آورد، غيبت‏كننده به وى مراجعه نمى‏كند و در عوض براى او بسيار استغفار مى‏كند و مكرر از پيشگاه الهى درخواست عفوش را مى‏نمايد و همچنين اگر غيبت شده فرد بى‏گذشتى بود و غيبت‏كننده به وى مراجعه نمود و او مشمول عفوش قرار نداد، درباره او نيز بايد زياد استغفار كند و مكرر از خداوند برايش طلب عفو بنمايد و اين استغفارها در صفحه‏ى حسنات آن دو گروه ثبت مى‏شود، در قيامت به نجات آنان كمك مى‏كند و موجب مى‏گردد كه غيبت‏شدگان نيز از غيبت‏كننده عفو و اغماض نمايند و او را مشمول بخشش خود قرار دهند.

افراد باايمان كه از دگران غيبت كرده‏اند و به عرضشان تجاوز نموده‏اند تا زنده هستند دين خود را با طلب رضایت يا استغفار تصفيه كنند كه پيش از آنكه روز قيامت فرارسد و تصفيه‏ ى حساب يا انتقال حسنات غيبت‏كننده به غيبت شده، يا انتقال سيئات غيبت شده به غيبت كننده انجام پذيرد. رسول اكرم صلى الله عليه و آله فرمود: كسى كه از برادرش نزد او مظلمه‏ ى عرضى يا مالى است از صاحب حق حلاليت طلب كند ، پيش از آنكه روزى بيايد كه درهم و دينارى در كار نيست و براى رضاى صاحب حق از حسنات غيبت كننده به غيبت شده داده مى‏شود و اگر حسنه ندارد از گناهان غيبت شده بر گناهان غيبت‏كننده افزوده مى‏گردد.

براى آنكه افراد باايمان به گناه غيبت آلوده نشوند در مجالسى كه معمولا نام اشخاص به ميان مى‏آيد و حضار به غيبت اين و آن مى‏پردازند شركت نكنند. اگر در مجلسى شركت كردند و غيبت آغاز شد در صورتى كه بتوانند آنان را از غيبت نهى نمايند و اگر نمى‏توانند سخن دگرى به ميان آورند كه رشته ‏ى غيبت قطع شود و اگر اين كار هم ناممكن است خود، مجلس غيبت را ترك گويند و از محيط گناه‏آلود خارج شوند.

غيبتهاي مجاز!! در روايات اسلامى، بعضى از غيبتهاست كه منع قانونى ندارد و غيبت كننده، اگر مرتكب آن شود مرتكب گناه نشده است. بعضى از غيبتهاست كه براى حفظ اسلام راستين و آگاه‏سازى مسلمين و همچنين براى مبارزه با ظلم و حمايت از مظلوم بايد انجام پذيرد و اگر در اين قبيل مواقع خوددارى شود زيانهاى بزرگترى از زيان غيبت به بار مى‏آورد و جامعه را به راه سقوط و تباهى سوق مى‏دهد . بعضى از افراد در پس پرده مرتكب معصيت مى‏شوند و در اطاق دربسته قمار مى‏زنند ، مشروب مى‏خورند، و مرتكب عمل منافى باعفت مى‏شوند. غيبت اين قبيل گناهكاران ممنوع و پرده‏درى از آنان حرام است.

اما كسانى كه علنا مشروب مى‏خورند و مست در خيابانها به راه مى‏افتند يا علنا و در منظر مردم قمار مى‏زنند يا در خيابانها و رهگذرها با صداى بلند، فحش و دشنام مى‏گويند، غيبت اينان از آن گناهانى كه متظاهرند معصيت نيست زيرا اينان با عمل خويش پرده‏ى احترام خود را دريده‏اند و موجبات هتك و توهين خويشتن را فراهم آورده‏اند. رسول اكرم فرموده است: كسى كه پرده‏ى حيا را از چهره‏ى خود بيفكند و در مقابل مردم بدون احساس شرمسارى مرتكب گناه شود براى او غيبتى نيست.