در اسلام، شكر كسى كه واسطه ‏ى وصول نعمت به ما باشد بسيار مهم شناخته شده و در كنار شكر خداوند كه صاحب نعمت است بايد واسطه‏ ى وصول نعمت را نيز شكر نمود و حق خدمت او را بجا آورد قال على بن موسى الرضا عليهماالسلام : من لم يشكر المنعم من المخلوقين لم يشكر الله عز و جل. حضرت على بن موسى الرضا عليهماالسلام فرموده: كسى كه شكر نعمت مخلوق خدا را ادا نكند شكر خداوند خالق را ادا ننموده و بجا نياورده است.

نعمت حيات و قوايى كه براى ادامه آن لازم است بزرگترين نعمت خداوند براى ماست و بايد شكر اين نعمت بزرگ را بجا آوريم. ولى مى‏دانيم كه اين نعمت گرانقدر به وسيله‏ ى #پدر و #مادر به ما اعطا شده است و اگر آن دو نمى‏بودند ما به وجود نمى‏آمديم. بنابراين طبق دستور اسلام، وظيفه داريم در نعمت زندگى، خداوند را شكرگزار باشيم و همچنين پدر و مادر را كه مجراى اين فيض بزرگ بوده‏اند شكر نمائيم. خداوند در قرآن شريف به انسان توصيه نموده است: ان اشكرلى و لوالديك. مرا و پدر و مادرت را شكرگزار باش.

علم نيز فيضى است از طرف بارى تعالى و بايد او را در اعطاى اين نعمت، سپاسگزار باشيم ولى مى‏دانيم كه مجراى فيض علم، #معلم است، اوست كه در مدارج مختلف علمى دست محصل را مى‏گيرد و قدم به قدم به پيش رويش موفق مى‏دارد. بنابراين تمام افراد تحصيل كرده بايد آموزگاران، دبيران، مدرسين و استادان خود را در هر مرتبه و مقامى كه باشند شكر نمايند: على عليه‏السلام فرموده: مهمانت را احترام كن اگر چه او از نظر شخصيت اجتماعى ارزش بزرگ ندارد و همچنين به احترام پدر و معلمت قيام كن و برپا خيز اگر چه فرمانرواى جامعه باشى.

رسول اكرم صلى الله عليه و آله فرمود: بنده‏اى را در قيامت به پيشگاه الهى مى‏آورند و خداوند درباره‏ى او فرمان عذاب مى‏دهد. عرض مى‏كند بار الها! درباره‏ام امر به دوزخ فرمودى با آنكه من در دنيا مسلمان و قارى قرآن بودم. خداوند مى‏فرمايد: بنده‏ى من! نعمتهايى را به تو دادم و شكر آنها را بجاى نياوردى. عرض مى‏كند: بار الها! فلان نعمت را دادى تو را شكر كردم، فلان نعمت را دادى تو را شكر نمودم، يك به يك نعمتها را مى‏شمرد و از شكرها نام مى‏برد. خداوند مى‏فرمايد: بنده‏ى من! راست مى‏گويى، جز آنكه كسى را كه من به دست او نعمت خود را به تو رساندم شكر نكردى، و من با خود عهد نموده‏ام شكر نعمتهايى را كه به بنده‏اى داده‏ام نپذيرم تا شكر كند كسى را كه نعمت من توسط او به وى رسيده است.

شكر واسطه ‏ى نعمت علاوه بر اينكه اطاعت از خالق و حقشناسى از مخلوق است، داراى اثر روانى است و شكرگزار، خود از آن اثر منتفع مى‏گردد. على (ع) فرموده: آن كس كه به تو نعمت مى‏دهد و شكرش را ادا مى‏كنى اگر قلبا از تو راضى باشد، شكرت بر خشنودى و وفايش مى‏افزايد و اگر بر تو خشمگين باشد، شكر تو موجب صلاح ضمير و عطوفتش مى‏گردد. امام سجاد (ع) در در پيشگاه خداوند عرض مى‏كند: و ان اشكر الحسنه، بار الها! موفقم بدار كه خوبى را شكر نمايم. امام (ع) به گونه ‏اى سخن گفته كه شامل تمام نعمتها مى‏شود، خواه نعمتهايى كه آفريدگار بدون واسطه به او اعطا فرموده و خواه نعمتهايى كه با واسطه ‏ى دست بشر به وى رسيده است. خلاصه، شكر نعمت به معناى وسيع خود از وظايف قطعى افراد متنعم است و به صريح قرآن شريف شكر نعمت موجب افزايش آن مى‏گردد و كفران نعمت، عذاب شديد الهى را در پى دارد.

شكرگزارى در زمينه ‏ى اعطاى نعمت، بجا و صحيح است، اما اگر كسى بدون دريافت نعمت زبان به شكرت بگشايد مى‏توانى عمل او را نوعى اعلام خطر تلقى كنى، زيرا كسى كه روزى بى‏حساب تو را شكر مى‏كند ممكن است روزى بى‏حساب به ذم و بدگوييت زبان بگشايد و اين مطلب را حضرت على (ع) در عبارت كوتاهى خاطرنشان فرموده است: من شكر على غير احسان ذم على غير اساءه. كسى كه بدون احسان تو را شكر مى‏گويد، بدون بدى نيز تو را مذمت مى‏كند.

امام سجاد (ع) در ادامه به پيشگاه خداوند عرض مى‏كند: و اغضى عن السيئه: بار الها! به من توفيق عنايت فرما كه از بديها چشم ‏پوشى نمايم.

يكى از برنامه‏هاى انسان‏ سازى در مكتب آسمانى پيغمبران اين بود كه به پيروان خود درس حسن‏نظر مى‏دادند، به آنان مى‏گفتند: جهان و جهانيان را از ديدگاه خوشبينى بنگريد و از #عيب جويى و سوءنظر اجتناب نماييد . حضرت عيسى بن مريم در رهگذر با حواريون از كنار سگ مرده‏ اى عبور كردند. حواريون از تعفن و بوى بد آن لاشه سخن گفتند، اما حضرت عيسى (ع) فرمود: چقدر دندانهايش سفيد است.

از جمله‏ى صفات حضرت بارى ‏تعالى آشكار نمودن خوبيها و پوشاندن بديها است: يا من اظهر الجميل و ستر القبيح: اگر انسانى بتواند اين دو صفت بزرگ را تمرين كند و خويشتن را به آن دو متخلق سازد، او به كامل مطلق يعنى ذات اقدس الهى تشبه يافته است و اميرالمومنين (ع) از اين مزيت و كمال، برخوردار بود: على (ع) فرمود: اگر مومنى را در حال گناه مشاهده كنم او را با لباس خود مى‏پوشانم، يا آنكه فرموده است با لباس خودش مى‏پوشانم.

اولياى گرامى اسلام درباره ‏ى حسنات يا كارهاى خوب و همچنين درباره‏ى سيئات يا كارهاى بد از ابعاد مختلف سخن گفته و در هر بعدى وظيفه ‏ى اسلامى و انسانى پيروان خود را بيان نموده است. در جايى كه ديگرى به شما نيكى كند وظيفه ‏ى شما شكرگزارى اوست و اين همان جمله‏ ى اول دعاى امام سجاد (ع) است: و ان اشكر الحسنه. در جايى كه ديگرى به شما بد كند وظيفه ‏ى كرامت خلق شما چشم‏پوشى و ناديده گرفتن بدى اوست و اين دستور، همان جمله‏ ى دوم دعاى امام سجاد (ع) است: و ان اغضى عن السيئه. در جايى كه شما موفق شديد به دگرى احسان نماييد، خداوند را بر اين موفقيت حمد كنيد و شكر او را در كار نيكى كه انجام داده‏ايد بجاى آوريد. در جايى كه شما دچار لغزش گرديديد و نسبت به دگرى بد كرديد، استغفار كنيد و از پيشگاه خداوند طلب آمرزش نماييد،

امام صادق (ع): در جايى كه از دگرى به شما نعمتى رسيده آن را همواره به خاطر داشته باشيد و از ياد نبريد، جايى كه شما به دگرى خدمت نموده‏ايد و به وى نعمتى داده‏ايد آن را فراموش كنيد مبادا موقعى بر سرش منت بگذاريد و اجر خود را در پيشگاه پروردگار عالم از ميان ببريد اميرالمومنين (ع): در جايى كه شما به دگرى احسان مى‏كنيد و او را از عطاى خويش برخوردار مى‏سازيد، بكوشيد در كيفيت احسان، نكاتى را كه حضرت صادق (ع) ضمن حديثى تذكر داده است رعايت كنيد و بدين وسيله عمل نيك خود را در پيشگاه حضرت بارى‏تعالى گرانقدر نماييد. امام صادق (ع) فرموده: صلاح و شايستگى عمل معروف را وابسته به سه چيز مى‏بينم: كوچك شمردن، پنهان داشتن، و تعجيل در انجام آن. چه وقتى عطاى خود را كوچك شمردى آن را در نظر گيرنده‏ى عطا بزرگ نموده‏اى، وقتى خدمت خود را پنهان داشتى نعمت را تتميم و تكميل كرده‏اى، و چون در انجام خدمت عجله نمايى آن را بر گيرنده‏ى نعمت گوارا ساخته‏اى.

شكر حسنات و چشم‏ پوشى از سيئات داراى فوايد روانى و آثار عملى است ، شكر نعمت مايه ‏ى تشويق منعم است، در وى اثر روحى مى‏گذارد و او را با علاقه و رغبت بيشترى به خدمات اجتماعى وا مى‏دارد، به علاوه، دگران را نيز به راه نيكوكارى سوق مى‏دهد و بر تعداد خدمتگزاران مى‏افزايد و در نتيجه، جامعه از تعاون و رفاه بيشترى برخوردار مى‏گردد. بر عكس، بى ‏تفاوتى در مقابل احسان و خوددارى از شكر منعم مايه‏ ى دلسردى و ياس مى‏شود و خدمتگزاران را در ادامه‏ى خدمت بى‏رغبت مى‏نمايد.