✍ به بهانه ایام
🏳 صدور حکم امام راحل مبنی بر تدوین تاریخ انقلاب اسلامی
🏳 به حجةالاسلام دکتر سید حمید روحانی/مورخ شهیر
✍امام خمینی قدس سره الشریف به عنوان رهبری حکیم و الهی همواره دغدغه حفظ #تاریخ_انقلاب_اسلامی از آفات و انحرافات را داشتند.
🔸پس از پیروزی انقلاب اسلامی و بروز و ظهور هرچه بیشتر #تحریفات_تاریخی از جانب جریانات و شخصیت‌های زاویه‌دار، لزوم پاسداری از حافظه تاریخی ملت شریف ایران توسط فردی که در این زمینه تجربه، تخصص و تعهد لازم را داشته باشد ضرورتی غیرقابل انکار بود. از همین رو امام خمینی قدس سره الشریف مأموریت حفاظت از حریم تاریخی ملت ایران را به یکی از شاگردان قدیمی، انقلابی و مبارز خود سپرد. فردی که سالها قبل نیز به صیانت از تاریخ مبارزات اسلامی مردم ایران مشغول بود.
✍ امام خمینی قدس سره الشریف مورخ 25دی1367 طی نامه‌ای به حجت‌الاسلام و المسلمین #سیدحمید_روحانی مأموریت #تدوین_تاریخ_انقلاب_اسلامی را دادند. مأموریتی که با وجود سختی‌ها و کارشکنی‌های مختلف هم‌اکنون ادامه دارد و تاریخ‌نگار انقلاب اسلامی در رأس «بنیاد تاریخ‌پژوهی و دانشنامه انقلاب اسلامی» این مهم را پیش می‌برند.
💠امام خمینی(ره):
حجت الاسلام آقای سید حمید روحانی (زیارتی) دامت افاضاته با تشکر از زحمات جنابعالی در به ثمر رسیدن انقلاب اسلامی و تلاش قابل تقدیرتان در تدوین تاریخ انقلاب اسلامی، امیدوارم بتوانید با دقت، تاریخ حماسه‌‌آفرین و پر حادثۀ انقلاب اسلامی بی‌نظیر مردم قهرمان ایران را بدان گونه که هست ثبت نمایید. شما به عنوان یک مورخ باید توجه داشته باشید که عهده‌‌دار چه کارِ عظیمی شده‌اید. اکثر مورخین، تاریخ را آنگونه که مایلند و یا بدان گونه که دستور گرفته‌اند می‌نویسند، نه آنگونه که اتفاق افتاده است. از اول می‌دانند که کتابشان بنا است به چه نتیجه‌ای برسد و در آخر به همان نتیجه هم می‌رسند. از شما می‌خواهم هر چه می‌توانید سعی و تلاش نمایید تا هدف قیام مردم را مشخص نمایید، چرا که همیشه مورخین اهداف انقلابها را در مسلخ اغراض خود و یا اربابانشان ذبح می‌کنند. امروز همچون همیشۀ تاریخ انقلابها، عدهای به نوشتن تاریخ پر افتخار انقلاب اسلامی ایران مشغولند که سر در آخور غرب و شرق دارند. تاریخ جهان پر است از تحسین و دشنام عدهای خاص، له و یا علیه عدهای دیگر و یا واقعه‌ای در خور بحث. اگر شما می‌توانستید تاریخ را مستند به صدا و فیلم حاوی مطالب گوناگون انقلاب از زبان توده‌های مردم رنجدیده کنید، کاری خوب و شایسته در تاریخ ایران نموده‌اید. باید پایه‌های تاریخ انقلاب اسلامی ما چون خود انقلاب بر دوش پابرهنگان مغضوب قدرتها و ابرقدرتها باشد. ۶۷/۱۰/۲۵
جهادتبیینی
📚 معرفی کتاب/ #کتب_مرجع
📚 مجموعه چهار جلدی "نهضت امام خمینی" رضوان الله تعالی علیه
✍ تحقیق و تألیف: پژوهشگر و مورخ امین امام راحل، حجت الاسلام والمسلمین سید حمید روحانی، شاگرد و تنها مورخی که از حضرت امام خمینی(ره) حکم و مأموریت تاریخ نگاری انقلاب اسلامی را دریافت نمود.
✍ بخشهایی از این مجموعه، بخصوص جلد سوم به مرجع شهید علامه شیخ فضل الله نوری(ره) اختصاص دارد.نویسنده در صفحه ۶۲، جلد سوم می آورد،
شهید مظلوم شیخ فضل الله نوری(ره) نخستین روحانی دوران مشروطه بود که به نقشه و دسیسه گسترده و خطرناک استکبار جهانی برای پدید آوردن کج روی در اسلام پی برد و در برابر آن سرسختانه و آگاهانه ایستاد...(ناجوانمردانه آماج حمله و تخریب و تهمت ماسون های وابسته به استکبار قرار گرفت)...
✍ توضیحات کامل چهار جلد با قابلیت چاپ در👇
http://iranemoaser.ir/%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8-%D9%86%D9%87%D8%B6%D8%AA-%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85/
✍ تهیه از : بنیاد تاریخ پژوهی و دانشنامه انقلاب اسلامی👇
🏢 نشانی: تهران، خیابان دیباجی جنوبی، خیابان شهید تسلیمی، کوچه زاور، کوچه گل (سمت راست)، کوچه دادآفرین، پلاک6.
تلفن: 22579192_021
نشانی دوم: قم، خیابان گلستان، گلستان16، پلاک49.
تلفن: 32904231-025
تلفن: 22579192_021
✍ آشنائی بیشتر با مورخ انقلاب اسلامی/ حجت الاسلام و المسلمین دکتر سید حمید روحانی (زیارتی) در سال ۱۳۲۰ در قصبه «زیارت» سمنان متولد شد. پدرش آیت الله العظمی «سید احمد زیارتی» از علما و مراجع زمان خود بود...👇
http://iranemoaser.ir/%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87-%D8%B1%D8%A6%DB%8C%D8%B3-%D8%A8%D9%86%DB%8C%D8%A7%D8%AF/
✍ درباره بنیاد تاریخ پژوهی و دانشنامه انقلاب اسلامی، تحت ریاست دکتر سید حمید روحانی بیشتر بدانیم👇
http://iranemoaser.ir/about/
🔰ادامه در بخش دوم/پایانی🔰
🔰بخش دوم🔰
💠 گفتاری از دکتر سید حمید روحانی🔰
#بصیرت و آگاهی و هوشمندی از وجوه اشتراک #امام_راحل و مرجع شهید علامه شیخ فضل الله نوری(ره) بود
این نکته در خور توجه است که بین آیت‌الله شهید شیخ فضل الله نوری(ره) با دیگر رهبران نهضت عدالتخواهی و مشروطه طلبان چه تفاوتی بود؟ چرا آن خطری را که او دید آنها ندیدند و یا دیدند و از آن گذشتند و آن را مهم نپنداشتند؟
باید دانست ایشان از برجستگیها و ویژگی های والایی برخودار بود و این ویژگی ها او را نسبت به دیگر رهبران آن نهضت ممتاز می ساخت که به برخی اشاره می نمایم:🔰
✅ بصیرت و آگاهی
ایشان عالم به زمان بود، آنچه را که روی میداد و یا در دست اجرا و انجام قرار داشت به درستی در می یافت وخیر و شر آن را مورد بررسی و ارزیابی قرار می داد و اگر نقشه و نیرنگی در آن نهفته می دید زنگ خطر را به صدا در می آورد و به مردم هشدار میداد.
برای دریافت ژرفایی بصیرت شیخ با دیگر علمای عصر مشروطه خوب است نگاهی به تفاوت فکری و آگاهی امام با دیگر علمای هم دوره ایشان داشته باشیم. امام خطر شاه را روزی درک کرد و با آن به رویارویی برخاست که شماری از علما با دستاویز اینکه «شاه شیعه» است در افتادن با او را ناروا میدانستند و برخی از رجال سیاسی مانند مهندس بازرگان نیز بر این باور بودند، نهضت آزادی در اساسنامه خود وفاداری به رژیم شاه را صریحاً اعلام می کرد.
امام روزی زنگ خطر را علیه آمریکا به صدا درآورد و آن جهانخوار را دشمن بشریت خواند که بسیاری از گروه‌های سیاسی بر این باور بودند که آمریکا پشتیبان آزادیخواهان جهان است و با چراغ سبز آن حرکت و فعالیت می‌کردند. امام روزی سازمان«مجاهدین خلق»
را منافق و منحرف دانست که بسیاری از علما با همه توان از این سازمان حمایت می کردند. شیخ فضل‌الله نیز از چنین بصیرت، آگاهی و هوشمندی برخوردار بود و آنچه را که او در آن روز دریافت و درک کرد، دیگران سالها بعد به آن رسیدند.
✅ شناخت لیبرالیسم
ایشان روزگاری به سرشت و ماهیت لیبرالیسم و دموکراسی غربی پی‌برد که هیچگونه اثر و نمونه ای از آن در دست نبود. او یک قرن پیش خطر لیبرالیسم را با صدای رسا اعلام کرد و ما امروز به تدریج داریم در می یابیم که اندیشه های لیبرالیستی چگونه مانند موریانه به جان انقلاب اسلامی افتاده است و بر آن است که آرمانهای انقلاب را از درون تهی کند.
✅ صراحت و قاطعیت
ایشان در مقطعی به رویارویی با مشروطیت انگلیسی و لیبرالیستهای فراماسونری و دو آتشه برخاست که تبلیغات زهرآگین و فریبنده آنها جو را در دست گرفته و بیشتر مردم را کاملاً تحت تأثیر قرار داده بود. آن شهید در واقع به مصداق«لاتأخذه فی الله لومه لائم»مقابل جو ایستاد و برخلاف مسیر موج سهمگین، حرکت کرد و نشان داد که یک عالم وارسته و از خود رسته از نان به نرخ روز خوردن و فرصت طلبی انزجار دارد. سخن حق گوید حتی اگر در راه حق گویی سر به دار شود.
✅ غیرتمندی و ذلت ناپذیری
بسیاری از کسان که جان آن عالم وارسته را در خطر می دیدند از او می خواستند که به یک سفارتخانه خارجی پناه ببرد تا از خطر جانی برهد لیکن آن عالم عارف و پیشوای سالک و پاکباخته اظهار کرد.
من که عمری را در زیر پرچم اسلام زیسته ام آیا رواست در این آخر عمری زیر پرچم دیگری بروم. او در مکتب قرآن درس خوانده و پرورش یافته بود از این رو، از تسلیم پذیری و خود باختگی پرهیز داشت
✅ دوری گزینی از تسامح و تساهل
ایشان در برابر کجروی ها، نادرستی ها و خلاف کاری ها زیر عنوان«مدرنیته»ناشکیبا و تحمل ناپذیر بود. برخلاف نظر برخی از رهبران مشروطه که می گفتند ما باید با همه کسان با هر دید و اندیشه و سلیقه دست در دست هم علیه استبداد و بی‌قانونی مبارزه کنیم و آن گاه که در کشور قانون حاکم شود و آزادی به دست آید یک سلسله کژی ها و بی مبالاتی‌ها درست می‌شود. لیکن شیخ شهید بر این باور بود که اگر در گام نخست در برابر خلافکاری‌ها نإیستیم درآینده به سیل بنیان کن بدل خواهد شد ورویارویی با آن دشوار خواهد بود.
✅ رهرو راه عاشوراییان
ایشان راه حسین (ع) و راه عاشورائیان را به درستی دریافته و به کار بسته بود و با تأسی از راه عاشورائیان شعار هیهات مناالذله سرداد
✅ رسم از خود گذشتن شیخ شهید مانند حضرت سید الشهداء(ع) رسم از خود گذشتن و در راه برپایی و دفاع از حق؛ خود، خانواده، قبیله، باند و گروه خود را ندیدن، بلد بود. بسیاری از کسانی که در مقابل دشمنان سکوت می کنند یا راه سازش و کرنش را پیش می گیرند، جربزه و جسارت از خود گذشتن را ندارند و همین وابستگی آنها را به ورطۀ هلاکت و خیانت به اسلام و قرآن و اهل بیت می کشاند.
او با خون خود زمینه فروپاشی کاخ استبداد و استعمار، پیروزی انقلاب اسلامی و برپایی حکومت اسلامی را که از آرزوهای دیرینه پیروان مکتب تشیع بود، هموار ساخت، روح او شاد و راه او پر رهرو باد/ در یادواره شهادت مرجع شهید ۹۶/۵/۱۴ یزد
✳️ @ShahidRabe
🏴 به بهانه سالگرد ارتحال عالم فرهیخته، آیت الله دکتر یحیی نوری رضوان الله تعالی علیه/۲۹ دی ۱۳۸۶ شمسی
🌹«رحم الله من یقرأ الفاتحة مع الصلوات»
اللّهُمَّ صَلّ عَلَی محَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَجّل فَرَجَهُم
🔴 «نظری بر مکانت علمی و عملی مرجع شهید علامه شیخ فضل‌الله نوری»
✍ در گفتگوی تفصیلی با آیت الله یحیی نوری(ره) که از جهات متعدد با خاندان مرجع شهید نوری، اعلی الله مقامه قرابت داشت و به همین علت دانای بسیاری از خاطره‌ها و نکته‌ها درباره منش علمی و عملی آن بزرگ مرد بود.
مصاحبه پیش رو در واپسین سالهای حیات آیت الله یحیی نوری(ره) و درباره کارنامه فکری و سیاسی مرجع شهید انجام شده است.(آیت الله یحیی نوری با تسلط به چند زبان، افراد زیادی را از مذاهب و ملل مختلف مسلمان و شیعه نموده و از این بابت شهرت داشت)
💠 آیت الله یحیی نوری(ره):
...پیش بینی های شیخ شهید همگی تحقق پیدا کرد «شهادت شیخ حقانیت وی را به همگان ثابت کرد»
[مرجع شهید] به علت همین استحضار بر مطالب بود که پس از مدت اندکی که از ورود ایشان به تهران سپری گردید... #مرجعیت عامه و تامه‌ای پیدا نمود
درباره بینش و آگاهی سیاسی ایشان همین بس که او در میان تمام علما و عدالت‌خواهان، اولین کسی بود که با تیزبینی، جوهره غیردینی و سکولاریستیِ مشروطه وارداتی را شناخت و در برابر آن قد علم کرد. این نتییجه‌ای بود که برخی دیگر از علما و شخصیتها ــ حتی آنها که در مقطعی رویاروی شیخ فضل‌الله قرار گرفتند ــ سالها بعد به آن رسیدند و با ناامیدی و سرخوردگی به انزوا کشیده شدند و حتی تعدادی از آنها نیز به‌دست خود قَتَلِه [: قاتل] شیخ، کشته شدند.
✅ کامل گفتگو👇
http://www.iichs.ir/s/4883
⏪ زندگینامه اجمالی آیت الله یحیی نوری(ره)👇
https://www.google.com/amp/s/www.farsnews.ir/amp/8610290199
✳️ @ShahidRabe
❇️ گفت و شنود خواندنی🔰
«نظری بر مکانت علمی و عملی مرجع شهید آیت‌الله العظمی علامه شیخ فضل‌الله نوری(ره)» در گفت‌وشنود با آیت‌الله دکتر یحیی نوری*
«پیش‌بینیهای شیخ شهید، همگی تحقق پیدا کرد»
✍ فقید سعید مرحوم آیت‌الله دکتر یحیی نوری (قده) از جهات متعدد با خاندان شهید آیت‌الله حاج شیخ فضل‌الله نوری قرابت داشت و به همین علت دانای بسیاری از خاطره‌ها و نکته‌ها درباره منش علمی و عملی آن بزرگ بود. گفت‌وشنودی که پیش روی شماست در واپسین سالهای حیات آن مرحوم و درباره کارنامه فکری و سیاسی مرجع شهید آیت‌الله العظمی علامه شیخ فضل‌الله نوری(ره) انجام شده است./محمدرضا کائینی
□ با سپاس از جنابعالی که پذیرای این گفت‌وگو شدید، در آغاز مناسب است به چگونگی آشنایی خود با مرام فکری و اندیشه‌های شهید آیت‌الله شیخ فضل‌الله نوری اشاره نمایید.
بسم الله الرحمن الرحیم. در پاسخ به پرسش شما باید عرض کنم که قرابت فامیلی و ارتباط نزدیک گذشتگان و بزرگان خاندان ما با ایشان، از عوامل و دلایل این آشنایی بوده است. عامل دیگر آشنایی اینجانب با تفکران و مجاهدات ایشان نیز وحدت روش ماست. نامبرده در متن حوادث و انقلاب زمان خود بودند و اینجانب نیز به سهم خود در انقلاب اسلامی حضور داشتم و به علاوه وحدت رشته‌های علمی و تحقیق هردوی ما در علوم اسلامی و فقاهت و سایر عوامل و مناسبات بوده است.
از لحاظ روابط خانوداگی برای نمونه، جد اینجانب مرحوم آیت‌الله حاج میرزا یحیی نوری(قدس سره) ــ که نام یحیی به احترام ایشان بر من گذاشته شد) از جمله دوستان نزدیک و مرتبطان با مرحوم حاج شیخ فضل‌الله و مرحوم محدث بزرگ، آیت‌الله حاج میرزا حسین نوری(ره) (دایی و پدر همسر علامه شیخ فضل‌الله) بودند و آن ایام همگی در نجف اقامت داشتند. علاوه بر این، نفس این نکته که تمامی آنها متعلق به منطقه نور بودند، در حد خود زمینه‌ساز افزایش این مودّت و نزدیکی بود. مرحوم حاج میرزا یحیی نوری در مقطع مشروطه و در زمانی که مرحوم شیخ فضل‌الله برای مشروعه ساختن مشروطه، در تهران اقداماتی انجام می‌دادند، از همفکران و مؤیدان مواضع سیاسی ایشان در نجف اشرف بودند و به همین دلیل نیز در زمان آشفته شدن اوضاع و مصلوب شدن مرحوم شیخ، از سوی مشروطه‌خواهانِ (طرفدارِ آقایان ثلاث+یک[۱*]) مقیم نجف بسیار تحت فشار و ایذاء قرار گرفتند. به علت همین شرایط دشوار، به پیشنهاد مرحوم آیت‌الله حاج سید محمدکاظم یزدی (صاحب «عروه‌الوثقی»، از همفکران و دوستان علامه شیخ فضل الله، که خود از مراجع مشروعه خواه بود و حاج میرزا یحیی از اصحاب فتوای ایشان بودند) از نجف به شهر اهواز مهاجرت کردند؛ چرا که مردم اقامت ایشان را در اهواز درخواست نموده بودند. ایشان بعدها در خوزستان بسیار مورد توجه و احترام مردم قرار گرفت. البته سابقه آشنایی این دو بزرگوار به سالها پیش از آن بازمی‌گشت. وقتی حاج شیخ‌فضل‌الله از نجف عازم ایران و تهران شد، مرحوم حاج میرزا یحیی پیشنهاد نمود: شما فعلا در تهران در منزل پدر و جد ما، مرحوم حاج شیخ اسماعیل و حاج ملانصیر نوری، واقع در سنگلج (پارک شهر فعلی تهران) سکونت فرمایید تا منزلی برای شما تهیه گردد و مرحوم شیخ فضل‌الله به منزل پدری حاج میرزا یحیی وارد شدند.
موضوع دیگر برادر حاج میرزا یحیی، یعنی حاج میرزا ابوالقاسم نوری، است که والی قزوین بود («تاریخ پیدایش مشروطیت ایران» هروی، ص 244) و چون به تبعیت از برادر خود و مرحوم حاج شیخ فضل‌الله نوری از مشروطه مشروعه حمایت می‌کرد، مشروطه چیان او را در دارالحکومه قزوین اسیر نمودند که البته پس از چندی آزاد شد.
به هرحال، پس از گذشت مدتی کوتاه از واقعه مصلوب شدن شیخ، که جو حاکم بر نجف متاثر از روشن شدن حقانیت مواضع سیاسی وی تغییر کرد، [و آقایانِ حامی جریان غربگرای مشروطه در موضع انفعالی قرار گرفتند] عدهای خواهان بازگشت مجدد حاج میرزا یحیی به نجف شدند، اما این مسئله به دلیل علاقه شدیدی که مردم خوزستان در این مدت نسبت به ایشان پیدا کرده بودند، مقدور نشد و ایشان تا پایان حیات در همان شهر اقامت نمودند. نوادگان ایشان هنوز در شهر اهواز و شهرهای دیگر هستند. علاوه بر مرحوم حاج میرزا یحیی نوری، جد مادری اینجانب، مرحوم آیت‌الله آقا شیخ محسن سلطان احمدی نوری(ره)، نیز از شاگردان و ملازمان مرحوم حاج شیخ فضل‌الله نوری در نجف بودند که همراه ایشان به تهران آمدند. احمدی نوری(ره) در تهران نیز در محافل درسی شیخ فضل‌الله شرکت می‌کردند و از نزدیکان و اصحاب ایشان به‌شمار می‌آمدند. همین نزدیکی موجب شد به پیشنهاد مرحوم حاج شیخ فضل‌الله، خواهرزاده جدم آقای شیخ محسن، که زهراخانم حرمت‌الشریعه نام داشت (دختر میرزا حسنخان معین و خواهر علی محمدخان سالار مجلل) به همسری فرزندِ [ناخلفِ] حاج شیخ فضل‌الله ــ یعنی مهدی ــ درآید. خاندان کیانوری از این ریشه‌اند.
🔰ادامه در بخش دوم🔰
🔰بخش دوم🔰
مرحوم آقا شیخ محسن در متن تمامی اقدامات سیاسی مرحوم شیخ فضل‌الله، اعم از نهضت تنباکو و پس از آن درخواست تأسیس عدالتخانه ــ قبل از مطرح شدن مشروطه ــ و نیز نهضت مشروطه و تحصنهای مربوط به آن حضور فعال داشت و بسیاری از واقعیتهای مرتبط با آن را از نزدیک مشاهده کرده بود. ایشان پس از واقعه مصلوب شدن شیخ، به سختی از اوضاع سیاسی آزرده خاطر شد؛ چندان که حاضر نشد دیگر در تهران بماند و به زادگاهش بلده نور مهاجرت کرد و مدتها در آنجا امام جماعت بود. آقا شیخ محسن در آغاز طلبگی اینجانب تا حدود سیوطی و حاشیه و جامی، استاد من بودند و در اوقات مختلف از مقامات علمی و فقهی و نیز شخصیت والای مرحوم شیخ فضل‌الله، استاد خود، و حوادث مربوط به ایشان، مکرر سخن می‌گفتند. به‌هرحال این قرابت فامیلی گسترده نیز انگیزه‌ای برای جلب توجه و تحقیق فزون‌ترم درباره مرحوم حاج شیخ فضل‌الله بود. بنده همواره در این سالها در جنب فعالیتهای علمی و اجتماعی‌ام، مطالعه درباره شخصیت و اندیشه‌های مرحوم شیخ را از نظر دور نکرده‌ام.
□ در بررسی ابعاد گوناگون شخصیت علامه شیخ فضل‌الله، از بعد علمی ایشان آغاز می‌کنیم؛ زیرا به نظر می‌رسد توانمندی علمی شیخ زمینه‌ساز توفیق ایشان در سایر ابعاد و جوانب عملی و اجتماعی بوده است. از دیدگاه جنابعالی، مرحوم شیخ در عرصه علوم اسلامی و نیز در مرحله بعد، در حوزه آگاهیهای سیاسی و اجتماعی در چه جایگاهی قرار دارد؟
لازم می‌دانم در پاسخ عرض کنم: اولا مرحوم شیخ فضل‌الله نوری از شاگردان مرحوم آیت‌الله میرزا حسن شیرازی (میرزای بزرگ جنبش تنباکو) و از فقها و مجتهدان مسلم عصر خود به‌شمار می‌آمدند و صاحب تألیفات و آثار متعدد بودند. علاوه بر رسائل فقهیه [و عملیه]، کتاب جالب و مختصر فارسیِ «تذکره‌الغافل و ارشاد‌الجاهل» ایشان، که مرحوم شیخ آن را یک سال قبل از شهادت خویش تألیف کردند و نشر دادند، مسائل بسیاری را روشن می‌کند و آشکار می‌سازد که سیاست‌بازان خارجی به کمک فرنگ‌رفته‌های ایرانی همچون تقی‌زاده در نظر داشتند «حاکمیت مشروطه منهای اسلام» را برپا کنند. مرحوم شیخ پیش‌بینیهایی در آن کتاب کرد که همگی بعدها تحقق یافت.
ثانیا آن بزرگوار به لحاظ اشراف فراگیر بر علوم متداول [با آشنایی به چند زبان خارجی]، در بسیاری از علومی که می‌تواند یاریگر فقیه برای استنباطی قابل اعتماد‌تر باشد، تبحر داشت. در قدرت بحث و استدلال بسیار چیره‌دست بود و معمولا دیدگاه‌هایش در محافل علمی، نقش «قول فصل» را داشت. شما اگر لوایح ایشان را مطالعه کنید، درخواهید یافت که به لحاظ استدلال و تنظیم مقدمات و نتایج بحث بسیار غنی است و اساسا در مجلس بحث علمی، کمتر پیش می‌آمد که از حاضران کسی در موضوع مورد بحث، بیش از او سخنی داشته باشد. مرحوم جدم، آقا شیخ محسن سلطان احمدی نوری، برای من نقل کردند که چندی پس از ورود مرحوم شیخ به تهران و #مرجعیت_عامه_و_خاصه یافتن ایشان، دایی و پدر همسر ایشان، محدث بزرگ آیت‌الله مرحوم حاج میرزا حسین نوری، به ایران آمدند و مرحوم شیخ نیز به احترام ورود ایشان، ضیافت نهاری ترتیب دادند که در آن مجلس حدود هزار نفر از علما و ادبا و اهل فضل و طلاب و محترمان شهر حضور داشتند. آن روز وقتی نهار آوردند هم‌‌زمان وسایل شستشو هم آوردند که [به رسم آن دوره] حضار دست خود را بشویند. اولین وسایل را احتراما برای مرحوم محدث نوری آوردند. ایشان اظهار کردند: من ابدا در این کار از علمای حاضر سبقت نمی‌گیرم؛ علما نیز اجماع کردند ما از شما سبقت نمی‌گیریم. مرحوم محدث گفتند: باید حق تقدم روشنی در این میان مطرح شود؛ حضار گفتند: این حق تقدم را شما تعیین کنید. مرحوم محدث اظهار نمودند: برای غذای موجود در این سفره حدیثی بخوانید، هر کس توانست که احادیث بیشتری بیان کند حق تقدم با او خواهد بود. حضار خنده‌ای کردند و گفتند: موضوع بسیار خوب و جالبی است. بعضی چند حدیث درباره آب، نمک، برنج، نان و گوشت نقل نمودند، اما نتوانستند ادامه دهند؛ تمامی نگاه‌ها به خود مرحوم محدث و نیز مرحوم حاج شیخ فضل‌الله بازگشت. مرحوم شیخ که از حافظه ای بسیار قوی برخوردار بود شروع کرد و ظرف مدتی نسبتا طولانی، تعداد بسیار زیادی از روایات و اخبار مربوط به غذای موجود در سفره را بیان نمود، اما پیدا بود که میل دارد به احترام اب‌الزوجه و دایی خود، بقیه احادیث را ایشان بگویند تا در این ضیافت از ایشان تجلیل شود و دست ایشان ابتدا شسته شود؛ بنابراین، با خنده گفت: هل من ناصر ینصرنی؟! و پس از ایشان، مرحوم محدث نوری، که متخصص فن حدیث و صاحب موسوعه ارزشمند «مستدرک الوسایل» بود، باقی احادیث را بیان نمود، اما به‌رغم توانایی بسیار ایشان، حضار دریافتند که مرحوم حاج شیخ فضل‌الله در ضبط و حفظ حدیث نیز اعجوبه‌ای است.
🔰ادامه در بخش سوم🔰