در اوائل خلافت مأمون علویان ۴ قیام علیه بنی عباس انجام دادند 1⃣قیام محمدبن ابراهیم ابن طبا طبا 2⃣قیام ابراهیم بن موسی بن جعفر ع 3⃣قیام محمدبن جعفر صادق ع 4⃣قیام زیدبن موسی بن جعفر ع این قیام هاحکومت مأمون را در فشار قرار دادند. مأمون ملعون برای غلبه بر اوضاع وسرکوب علویان، حیله ولایت عهدی امام رضا ع را اجرا کرد و امام رضا ع را برخلاف میل ایشان به مرو آورد ۸

مأموران خلیفه عباسی امام رضا ع را در اواخر سال ۲۰۰ هجری از راه بصره،خرمشهر،بهبهان،فارس ..طبس نیشابور و سرخس به مرو آوردند مأمون که خیلی زیرک بودبا نیرنگ به امام رضا ع پیشنهاد خلافت داد که امام نپذیرفت امام رضاع با چند بار اصرار و تهدید مأمون ولایت عهدی را با شرایطی پذیرفت . ۹

امام رضا ع به مأمون نوشت ولایت عهدی را به شرط عدم دخالت در امور حکومت میپذیرم و هیچ قضاوتی نخواهم کرد ،هیچ امر و نهی، وهیچ عزل ونصبی نخواهم داشت ، مأمون که توطئه تخریب امام رضا ع را داشت شروط امام رضا ع را پذیرفت. دربک مراسم عمومی به مردم اعلام شد و امام رضا ع برای مردم خطبه خواند ۱۰

امام رضا ع از توطئه مأمون کاملا آگاه بود و مردم را متوجه کرد مأمون دو توطئه در فکر پلیدش داشت 1⃣آرام کردن علویان و مخالفن خودش، 2⃣سرکوبی شیعیان را به گردن امام رضا ع بیندازد امام رضا ع در خطبه بوظیفه خود طبق شیوه پیامبر ص اشاره کرد،و خلفای بنی عباس را زیر سوال برد، و حقانیت ائمه ع و برتری خود بر حکومت مأمون را اثبات کرد ۱۱

امام رضا ع طی دوران اقامت خود درمرکز علمی و اداری خراسان برای پیشرفت فکری واعتقادی مردم خراسان تلاش زیادی کرد با مناظره های علمی با سران ادیان دیگر،و مکاتب دیگر موجب اعتلای فرهنگ شیعه گردید نفوذ علمی و معنوی امام رضا ع هر روز بین مردم و نخبه ها سایر ادیان مسیحی،یهوذی،مانوی و زرتشتی بیشتر میشد ۱۲

یک نمونه از مناظره آن حضرت با بزرگان ادیان دیگر که توسط مأمون اجتماع کرده بودند مناظره امام رضا با« جاثلیق مسیحی» و«عمران صائبی» اثر بخش بود که عمران مسلمان شد ، مناظرات امام رضا ع بسیار چشمگیر بود که مأمون به وحشت افتاد و دستور داد شاگردان حضرت را پراکنده کنند ۱۳

امام رضا ع از هر فرصتی برای عملی کردن سنت های الهی و سیره رسول الله ص بهره گرفت تا انحرافات جامعه را اصلاح کند مأمون دستور داد امام نماز عید را با مردم بخواند ،امام فرمود به شرطی نماز میخوانم که مانند رسول خدا ص وعلی ع باشد مأمون پذیرفت ، امام رضا ع با پای پیاده،همراه شیعیان حرکت کرد و چنان تکبیر سرداد که گویا همه عالم با اوست صدای تکبیر در شهر پیچید،وشهر به لرزه درآمد...... ۱۴

.....جمعیت زبادی پشت حضرت به راه افتاد فضل بن سهل ،مشاور اصلی مأمون احساس خطر کرد واز مأمون خواست دستور بازگشت امام رضا ع را از نیمه راه صادر کند این اقدام مأمون موجب شد مردم به بی صداقتی او بیشتر پی ببرند ۱۵

از دیگر برکات اقامت امام رضا ع در مرو ،فراهم شدن رشد وگسترش تشیع در خراسان بود، مردم خراسان بعد از حضور ان حضرت درخراسان محبتشان به اهل بیت ع بیشتر شد بطوریکه مرقد امام رضا ع یکی از پایگاه های مهم تشیع در طول تاریخ شده است ودر تاریخ ،فرهنگ وهنر واقتصاد ایران و شییعیان تأثیر عمیقی گذاشته ۱۶

از نتایج پذیرش ولایتعهدی امام رضا ع این بود که علویان و شیعیان و نزدیکان حضرت (برادران و عموزاده ها ..) ،سادات حسنی وسادات حسینی به ایران آمدند وقتی سادات خبر کینه مأمون به امام رضا ع را شنیدند به اطراف پناه بردند وبعضا به شهادت رسیدند ۱۷

مإمون بعد رسیدن به اهداف پلید خود ،در مسیر بغداد ،سهل بن فضل که همیشه در جنایات مأمون شریک بود را به قتل رساند سپس با شقاوت تمام در ۲۹ صفر (چنین روزی ) سال ۲۰۳ هجری امام رضا ع را مسموم، وبه شهادت رسانید ودستور داد در پیکر مطهر ان حضرت را پیش روی قبر هارون الرشید ملعون دفن کنند ۱۸

بعد از شهادت امام رضا ع سادات وعلویان متواری وپراکنده شدند ازجمله احمدبن موسی کاظم ع و وعلی بن حمزةبن موسی در سیراز زیارتگاه هستند در شهر ری مقبره حمزةبن موسی قرار دارد امروز برکت وجود امام زاده ها در ایران اکثرا از قضائل واثار امامان هفتم وهشتم است ۱۹