#معرفی_جلسات_اینجانب #حلقه_شعر_ولایی_فرات کارگاه‌نقد‌تخصصی‌شعر‌ولایی جلسه ٢٠٨ دوشنبه ١٠ بهمن۱۴۰۱‌ ساعت ۱۸ تا ۲۰:۳۰ تهران خیابان‌ وحدت‌ اسلامی‌ کوچه‌ خندان‌ حسینیه‌سادات

جایگاه اقتباس و الهام شاعرانه در شعر ولایی(١) توجه به اصل فنی سرایی و بهره‌گیری تام از آرایه‌های معنوی و محتوامحور (حسن تعلیل، اقتباس و تضمین، اسلوب معادله و تمثیل)، از مهم ترین ویژگی‌های شعر ولایی/آئینی است. گرایش به این شگرد بیانی با چندهدف صورت می‌گیرد: 1. زیباسازی سخن، 2. تنوع زبان و بیان 3. فاخرسرایی و سخن‌وری 4. غنای محتوایی، با محوریت: *بهره‌گیری و اقتباس یا الهام از اندیشه برتر، *جبران خلأهای محتوایی با تضمین آثار دیگر نکته مهم و قابل ذکر در مبحث «اقتباس»، ضرورت هنرنمایی سخن و نیز هم‌بافت‌سازی و ایجاد سنخیت و تجانس میان سخن شاعر با محتوای اقتباسی است. کاربرد آیات مبارک قرآن و احادیث گران‌بهای پیشوایان دین، هم‌چنین سخنان ارزش‌مند اولیا، بزرگان دین و فرهنگ (به‌ویژه شعر شاعران) در اثر خود، همواره مورد توجه اهل ادب بوده است. بر اساس تجربیات شاعران و نویسندگان و نوع اقتباس آنان از مضامین دیگران در اثر خود، آرایه‌های متنوع و دل‌انگیزی آفریده شده است؛ از جمله شگردهای بیانی زیر: یکم) اقتباس در لغت به معنی «پرتو نور و فروغ گرفتن» است و در اصطلاح ادب، «به امانت گرفتن سخن فرد دیگر در نظم یا نثر خود»: عقل باطل شمرد چشم تو هر خون که خورد غالباً بی‌خبر از نکته «العین حق» است (کمال خجندی) و: یک نیم رُخت «و لست منکم ببعید» یک نیم دگر «ان عذابی لشدید» بر گرد رخت نوشته «یُحیی و یمیت» من مات من العشق فقط مات شهید ( ابوسعید ابوالخیر ) این شیوه امانت‌گیری، عنوان‌هایی چون:«اقتباس»، «تضمین»، و در نگاه جزئی‌تر «آیه‌آرایی»، «حدیث‌آرایی»، «عقد»، «درج» و «حل» گرفته است.

جایگاه اقتباس و الهام شاعرانه در شعر ولایی(٢) دوم) عقد: در لغت «بستن» باشد؛ و در اصطلاح، آن است که عبارتی از قرآن یا حدیث و سخن دیگران با تغییر در الفاظ آن به‌گونه‌ای در اثر بیاید که با وزن متناسب درآید؛ اما مضمون همان باشد. چشم حافظ زیر بام قصر آن حوری‌سرشت شیوه«جنات تجری تحتها الأنهار» داشت. (حافظ) سوم) دَرج: آوردن یک یا دو واژه از یک عبارت در شعر یا نثر، که ذهن را به سمت عبارت اصلی سوق دهد. به عنوان مثال، اگر در اثری این عبارت به کار رود: «آن امانت ها را/آسمان آیا پس خواهد داد ؟... » (شفیعی کدکنی) ارتجالاً این بیت به ذهن مخاطب خواهد آمد: آسمان بار امانت نتوانست کشید قرعه فال به نام من دیوانه زدند (حافظ) یا عبارت«و در ضمن این اشارت، بشارتی بزرگ است» که یادآور این بیت حافظ است: آن کَس است اهل بشارت که اشارت داند نکته‌ها هست بسی محرم اسرار کجاست؟ از آرایه«درج» در کتب بلاغی چندان نامی ‌نیامده است‌. نمونه‌های دیگر: گنجاندن عبارت معروف سعدی در این بیت: آه این نفس «مُفرح ذات» است؛ پس چرا ذکر مصیبت تو مرا دم به دم شده است؟ و: «باز این چه شورش است که» دل مست غم شده است از حشمت غم تو دلم محتشم شده است و: این شعر‌ها حکایت «هذالقلیل» ماست آری به عقل ما که همین مختصر رسید و: این پریشان گویی از مستی روی ماه توست بگذر از جرم غلامت «یک رگم هشیار نیست» برگرفته از این بیت مولوی: من چه گویم یک رگم هشیار نیست شرح آن یاری که او را یار نیست. ( ابیات فوق، از کتاب«پایین پای ابیات»، اثر مهدی مردانی انتخاب شده است).

جایگاه اقتباس و الهام شاعرانه در شعر ولایی(٣) چهارم) حل: در لغت به معنی« از هم بازکردن» و در اصطلاح بدیع، آن است که «مضمون» آیه یا حدیث یا شعری در کلام آورده شود: که من شهر علمم علی‌ام در است درست این سخن، گفتِ پیغمبر است (فردوسی) نمونه هایی دیگر از کاربرد شگرد«حل»: مانند گردنبند دور گردن دختر مرگ این چنین زیباست؛ از این نیز زیباتر (محمدحسین ملکیان) که اشارتی شاعرانه است به موضوع مرگ، با بهره‌گیری از حدیث نورانی مولا امام حسین علیه‌السلام: «خُطَّ المَوتُ عَلى وُلدِ آدَمَ مَخَطَّ القِلادَةِ عَلى جيدِ الفَتاةِ» همراه با تلقین نظر شخصی شاعر. و: باور نمی‌کنم که تو دور از دل منی هرجا دلی شکست همان جا مزار توست (فاطمه نوری) که برداشتی شاعرانه است از کلام نورانی معصوم علیه‌السلام: «قبورنا قلوب من والانا» و:«قبورنا قلوب شیعتنا» و:«وَ فِی‏ قُلُوبِ‏ مَنْ‏ وَالاهُ‏ قَبْرُهُ‏ ...» به شیوه استحسان و نگاه ذوق‌محور، می‌توان مفهوم «حل» در شعر و عیار آن ‌را این‌چنین به تمثیل کشید که: این‌آرایه، در حکم شکر یا نبات است و چنان باید در شربت شعر، حل گردد که فقط شیرینی آن محسوس باشد؛ و به تعبیری، خلاف مروّت است که دانه‌های شکر یا نباتِ شربت، در زیر دندان و زبان آید. در مرام هنرمندان نیز همواره از به رخ ‌کشیدن هنر بیان به شکل واضح، پرهیز می‌شده است.

بر این‌اساس، میان اقتباس (به امانت گرفتن سخن دیگران به هرشکل) تا الهام شاعرانه و حل مضامین دیگران در شعر خود، فاصله هنری زیادی وجود دارد؛ هرچند هریک از این شگردها در جایگاه خود و به تناسب اقتضای سخن، کارساز و تاثیرگذار است‌؛ مشروط به این‌که قانون هنرنمایی سخن و نیز ایجاد سنخیت و تجانس میان سخن شاعر با محتوای اقتباسی رعایت شود. شعر زیر از شاعر فرهیخته سیدمحمدرضا یعقوبی آل است؛ که با کاربرد شگرد اقتباس و عقد، و رعایت اصل«سنخیت و تجانس در اقتباس» فرجامی خوش یافته و غنایی محتوایی و فنی یافته است. 🔹عروةُ الوُثقی🔹 صاحب اسرار «سُبْحانَ الّذي أَسْرى‏» علی‌ست... بین آیات الهی، آیت کبری علی‌ست «قُلْ هُوَ اللَّهُ أحَد» تفسیری از اخلاص اوست در کمال بندگی یکتای بی‌همتا علی‌ست حافظ جان علی «فَاللَّهُ خَيْرٌ حافِظا» حافظ قرآن به «إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا» علی‌ست آیت الکرسی به اسم اعظمش مستمسک است ای مسلمانان به قرآن «عُروةُ الوُثقی» علی‌ست... سِیرْ در «ما فِي السَّماواتِ وَ ما فِي الْأَرْض» کُن چشم دل وا کن ببین پیدا و ناپیدا علی‌ست... «اُدْخُلُوها بِسَلامٍ ذلِكَ يَوْمُ الْخُلُودِ» در مقام قاف قرآن جنت الاعلی علی‌ست از «أَ لَمْ أَعْهَدْ إِلَيْكُمْ يا بَني‏ آدَمَ» بپرس تا بدانی در وفای عهدِ حق «اَوْفی» علی‌ست آسمان «رَبَّنا أَنْزِلْ عَلَيْنا مائِدَه» سفره‌دار «اَنْتَ خَیْرُ الرّازقین» مولا علی‌ست نور علمش «عَلَّمَ الْإِنْسانَ ما لَمْ يَعْلَمْ» است «عَلَّمَ القرآن» علی و «عَلَّمَ الاَسما» علی‌ست لوح محفوظ خدا، «مَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ الْكِتابِ» در دو عالم «يَعْلَمُ الْجَهْرَ وَ ما يَخْفی» علی‌ست در طریقت، رایت «إِنَّا هَدَيْناهُ السَّبيل» رهنمای «اَلّذِينَ جاهَدُوا فينا» علی‌ست اختر تابندۀ «إِنَّ عَلَيْنا لَلْهُدى‏» ماه ظلمت‌سوز «وَ اللَّيْلِ إِذا يَغْشى‏» علی‌ست... نوح، ایمن ماند از طوفان به یمن نام او باء «بِسْمِ اللَّهِ مَجْراها وَ مُرْساها» علی‌ست روح رحمان، قلب قرآن، جان یاسین، نفس فجر صاحب قدر و معارج، شاهد إسری علی‌ست عمره و حج و طواف و کعبه و رکن و مقام زمزم و سعی و صفا و مروه و مسعی علی‌ست «یا علی و یا عظیم و یا غفور و یا رحیم» یا الهی! مظهر اسمائک الحسنی علی‌ست یاد او «تَنْهى‏ عَنِ الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْكَر» کند در نماز قرب ذکر الله اکبر یا علی‌ست سجده، راز سر به مُهری بود و آخر فاش شد رازدار «سَبِّحِ اسْمَ رَبِّكَ الْأَعْلَی» علی‌ست بشنو از احمد حدیث «حیثما دار» علی تا ببینی هر طرف رو آورد حق با علی‌ست تیغش «أَنْزَلْنَا الْحَديد» و ضربتش «بَأْسٌ شَديد» بهترین توصیف فتحش «لا فتی الا علی»ست ذوالفقار، اثبات حق و نفی باطل می‌کند بی‌گمان فاروق اعظم در جهان تنها علی‌ست... #سیدمحمدرضا_یعقوبی_آل 🌐 shereheyat.ir/node/3923 ✅ @ShereHeyat

#فایل_صوتی(٢) پاسخ به یک سؤال مطرح شده در جلسه ادبی فرات: چه لزومی به این حجم سرایش شعر در باره لیله‌الرغائب و دیگر موضوعات مناجاتی هست؟ درحالی که موضوعات برزمین مانده فراوان است؛ ازجمله مدح مخدرات و مادران اهل بیت‌ علیهم صلوات‌الله اجمعین...

#امانت شب، شبی بی کران و بی پایان لحظه‌هایم پر از توهّم خواب روزگار و سکوت بود و زمین هم نشین شبانه‌ مرداب پیکر نیمه جان احساسم زخمی پنجه‌های نامردی داشت او را به کام خود می‌برد دره‌های عمیق بی‌دردی همه‌ جاده‌ها سوی بن بست زندگی در حصار« ماندن» بود نه شکوهی نه موج و طوفانی دشت‌ها خالی از تلاطم رود... ناگهان مثل رود جاری شد در شب بی ترانه‌ مرداب غزلی از شکوه دریا خواند او مرا خواند سمت روشن آب چشم هايش چراغ راهم شد مثل مهتاب در شب طوفان زورقي خسته را در این گرداب ساحلی امن بود و بی‌پایان در شب بی‌ستاره، آن مهتاب مژده می‌داد از طلوع امید در نگاهش اشارتی پیدا نوری از آفتاب در تبعید در سکوت شبانه‌ تردید رَستم از تلخیِ شب مرداب لب گشودم به شوق بیداری هم نوا با ترّنم مهتاب یاد آن آشنای خوب بخیر آن مسیحای تا ابد جاری او مرا خواند از آن شب وحشت او مرا برد سمت بیداری وام‌دار نگاه روشن اوست آفتاب طلایی امروز روشنی را به ما امانت داد این امانت به دست ماست هنوز... (سروده شده در بهمن 1377) #بیست‌_و_دوّم_بهمن در حکم #عید_غدیر است؛ زیرا در آن‌روز بود که نعمت ولایت ‌-اتمام نعمت و تکمیل نعمت الهى- براى ملّت ایران صورت عملى و تحقّق خارجى گرفت.(رهبر فرزانه انقلاب اسلامی)

مرکز تخصصی احیاء امر با همکاری گروه فرهنگ و هنر دانشکده معارف اسلامی و فرهنگ و ارتباطات برگزار می‌کند: 📌 آهات؛ سلسله نشست‌های تخصصی تحلیل هنری و اجتماعی عزاداری ها و سوگواری های فاطمیه ۱۴۰۱ (نشست سوم) 👤 با حضور حاج #ابوذر_بیوکافی 🗣 دبیر علمی: دکتر #محمدمهدی_سیار 👥️️ کارشناسان: ▫️ استاد #سید_مهدی_حسینی کارشناس ادبی ▫️ #اکبر_شیخی کارشناس موسیقایی ▫️ #محسن_جوهری کارشناس اجتماعی 🗓 تاریخ برگزاری: دوشنبه ۲۴ بهمن‌ماه 🕰 زمان: ساعت ۱۵:۰۰ 🏢 مکان: دانشگاه امام صادق علیه‌السلام ✅ هماهنگی جهت حضور از طریق شناسه @ehyayeamr1 در پیام‌رسان بله #آهات #مرکز_تخصصی_احیاءامر #دانشگاه_امام_صادق_علیه‌السلام 🔻🔻🔻 🌐 ehyayeamr.ir 🆔 @heyatiha72

#معرفی_جلسات_اینجانب #حلقه_شعر_ولایی_فرات کارگاه‌نقد‌تخصصی‌شعر‌ولایی جلسه ٢٠٩ دوشنبه ٢۴ بهمن۱۴۰۱‌ ساعت ۱۸ تا ۲۰:۳۰ تهران خیابان‌ وحدت‌ اسلامی‌ کوچه‌ خندان‌ حسینیه‌سادات

🔸حلقه شعر ولایی فرات @foratpoem

#معرفی_جلسات_اینجانب #حلقه_شعر_ولایی_فرات کارگاه‌نقد‌تخصصی‌شعر‌ولایی جلسه ٢١٠ دوشنبه ٨ اسفندماه ۱۴۰۱‌ ساعت ۱۸ تا ۲۰:۳۰ تهران خیابان‌ وحدت‌ اسلامی‌ کوچه‌ خندان‌ حسینیه‌سادات