#بخش_اول: مفهوم شناسیِ "توسعه"
🔰توسعه [Development] لُغتا به معنای فراخی و گشادگی است. اما این واژه معنای اصطلاحیِ خاصی دارد که با معنای لغویِ آن تفاوتی جدّی دارد. توسعه در #معنای_اصطلاحی؛ معادلِ صرفِ آبادانی و بهبودِ وضعِ زندگیِ معیشتی و رفاه زندگی نیست؛ زیرا تلاش برای آبادانی و بهبودِ وضع معاش همواره بصورت معقول و مشروع بوده است. آنچه در سال های پس از #جنگ_جهانی_دوم و دهه های ۱۹۵۰ و ۱۹۶۰ میلادی تحتِ عنوانِ #توسعه به طور جدّی مطرح گردید، در واقع به معنای #بسط_مدرنیزاسیون به جهانِ غیرغربی و در میانِ مللِ آسیایی و آفریقایی بود.
🔰بنابراین؛ هنگام بحث از توسعه، به جای توجه به معنای لغوی و ظاهری آن، باید به #مبادی و #غایاتی که این مفهوم از آن سخن می گوید توجه کرد و دریافت که "در باطنِ #مدل_های_توسعه_رایج_غربی، بسطِ چه صورتی از زندگی و کدام #مدل_اقتصادی_اجتماعی نهفته است؟"
🔰جوهر و جانِ آنچه "توسعه" نامیده می شود: #افزایش_سریع_تولید_ناخالص_داخلی و #تراکم_سرمایه است؛ یعنی توسعه در اساسِ خود با دو ویژگیِ #گسترش_تکنولوژی_مدرن و #انباشت_تراکم_سرمایه تعریف می شود، که هر دو از ویژگی های اصلیِ #نظام_سرمایه_سالاری است.
🔰 از اینرو باید گفت: برخلاف آنچه عده ای می پندارند؛ توسعه، عبارت از مجموعه ای از برنامه های مدون برای رفاه و آبادانی نیست. در هر #مدل_توسعه یک هسته ی مرکزی و #بینش_تئوریک وجود دارد. #توسعه_غربی؛ عبارت از ایجادِ دگرگونی های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی به منظورِ #تحکیم و یا #بسطِ پایه های مُدلِ زندگیِ مدرن و مبتنی بر اقتصاد بورژوایی است. این نوع توسعه؛ علاوه بر اینکه #عدالت_محور نیست، موجب #فقر، #تبعیض، #اختلاف_طبقاتی و #بحران خواهد شد. همانگونه که مشاهده می کنیم هم در کشورهای #متروپلِ مدرن و هم در جوامعِ دیگر چنین شده است.
پ.ن: پیرامونِ #مدل_های_توسعه نیز سخن خواهیم گفت.
💢 کانالِ "تأمُّلاتِ نظری" دریچه ای به سوی آگاهی و پیشرفت👇
🆔️ @taammolatenazari
#بخش_هفتم: بیانِ اجمالیِ چند تئوری و #مدل_توسعه
🔰 قبل از بیانِ این #مدل ها؛ ضرورت دارد مقدمه ای بیان شود و سپس بصورتِ چکیده وار آرای سه تن از #اقتصاددانان مطرحِ غربِ مدرن یعنی #آدام_اسمیت، #جان_استوارت_میل و #مارکس که نخستین زمینه های شکل گیریِ مفهوم #توسعه بواسطه ی آرای ایشان شکل گرفت را بیان کنیم.
🔰 همانطور که سابقا اشاره شد؛ #توسعه_یافتن و تبدیل شدن به یک کشور توسعه یافته یعنی کاپیتالیستی شدن و در مدارِ سرمایه داری قرار گرفتن، نخستین آرای اقتصادی ای بود که در #قرن_هجدهم مطرح شد و بدون آنکه نامی از "توسعه" ببرند، از امکاناتِ بسطِ #کاپیتالیسم سخن می گفتند و بعد ها در نخستین سال های #قرن_بیستم و بویژه در سال های پس از #جنگ_جهانی_دوم و تبدیل شدن سیاره ی زمین به یک ساختارِ به هم پیوسته ی جهانی که قطب های سرمایه سالارِ چپ و راست یعنی؛ #کاپیتالیسم و #سوسیالیسم، بر آن حاکمیت داشتند، برای نخستین بار تلاش "خودآگاهانه" و برنامه ریزی شده برای رسیدن به قلمروِ سرمایه سالاری و مدرنیته تحتِ عنوانِ برنامه ها و مدل های مختلفِ توسعه مطرح گردید و به هدف اصلی و محورِ برنامه های اقتصادی-اجتماعی بسیاری از دولت ها تبدیل گردید.
1️⃣ در آرای #آدام_اسمیت [متوفی به ۱۷۹۰ میلادی] اثرِ چندانی از مفهومِ قرنِ بیستمیِ "توسعه" به معنای برنامه ای مشخص از سیاستگذاری های اقتصادیِ خودآگاهانه برای رسیدن به #اقتصاد_صنعتی_مدرن که توجه آن متمرکز بر ملل آسیایی و آفریقایی و آمریکای لاتین باشد سراغ نداریم، اما نطفه های آنچه که بعد ها #تئوری_و_مدل_توسعه نامیده شد را شاهد هستیم. آدام اسمیت یک "اقتصادِ مدرن" و پیشرفته را اقتصادی سرمایه مدارانه می دانست و از "تراکم انباشت سرمایه"، "تخصصی شدنِ روندِ تولید و پیداییِ متخصصین و حاکمیت آنها بر روند تولید"، "تقسیم کار در پروسه ی تولید" به عنوانِ ارکانِ یک اقتصادِ پیشرفته و توسعه یافته نام می برد. #اسمیت معتقد بود که؛ انباشتِ سرمایه موجبِ استفاده ی بیشتر از "ماشین آلات" و موجب گسترده تر #کار می شود و این امر علاوه بر افزایشِ کارایی کارگران، موجبِ سوددهی بیشتر و انباشتِ سرمایه ی فزون تر می گردد. اسمیت صراحتا از ضرورتِ تصرف کشورهای دیگر و استفاده از نیروی کار و بازار مصرف آنها به منظورِ افزایش سودآوری در روندِ تولید سخن می گفت. [همتی، عبدالناصر، نگرشی بر دیدگاه ها و مسائل توسعه ی اقتصادی، ص ۴۱ و ۴۳] در واقع او صراحتا اقتصاد صنعتی و توسعه یافته را دعوت به نفوذ و ایجادِ سیطره در میانِ ملل و سرزمین های دیگر می کرد. همچنین او صراحتا اقتصاد مدرن و پیشرفته را یک اقتصادِ مبتنی بر #سودمحوری و #انباشت_سرمایه و #اقتصاد_بازار می دانست و نیز بازرگانان و کارخانه داران را منبعِ اصلیِ انباشتِ سرمایه برای پیشرفت بیشتر می دانست. [هانت، دایانا، نظریه های اقتصاد توسعه، ترجمه غلامرضا آزاد، ص ۲۳-۲۵]
💢 کانالِ "تأمُّلاتِ نظری" دریچه ای به سوی آگاهی و پیشرفت👇
🆔️ @taammolatenazari
#بخش_پایانی: بررسیِ اجمالیِ چند #مدل_توسعه
1️⃣ مُدلِ توسعه #والت_روستو
🔰 این مدل یکی از معروف ترین و مطرح ترین #مدل_های_توسعه بوده است که از طرف جناح راستِ سرمایه سالاریِ جهانی به عنوان نسخه ی شفابخش برای #اقتصاد_های_توسعه_نیافته مطرح گردیده بود. برخی از مهمترین ارکان این مُدل عبارتند از:
#اولا: ضرورتِ سرمایه گذاریِ کشورهای توسعه یافته ی سرمایه داری در جهانِ #توسعه_نیافته
#ثانیا: طرحِ #درهای_باز به روی ورودِ سرمایه خارجی
#ثالثا: فقدانِ نظارت و کنترل بر حضورِ شرکت های خارجی در کشور هدف
#رابعا: حذف مالیات و مقرراتِ گمرکی برای شرکت های خارجی و...
🔰 همگیِ این موارد بیانِ تئوریکِ سپردنِ کشورهای تازه استقلال یافته و یا کهنسال جهان سومی به دستِ شرکت های #فراملیتی کاپیتالیست است و در حقیقت به معنای نفیِ کاملِ استقلالِ اقتصادی و حتی سیاسی آنهاست. این مُدل، در قالبِ یک بیانِ آکادمیک و ظاهرا بی غرضانه، جهان سوم را دعوت می کند تا #منابع_طبیعی و #نیروی_کار و #قابلیت_های_اقتصادی خود را به جولانگاهِ تُرکتازیِ بی قید و شرطِ #تراست های سرمایه سالاریِ چندملیتی تبدیل کنند؛ زیرا که به نظر او مشکل عقب افتادگی و فقدانِ توسعه جهان سوم فقط از این طریق قابل رفع است.
🔰 دیدگاه #روستو به ارائه ی مُدل عملیِ #توسعه برای اقتصاد های توسعه نیافته می پردازد و دارای ویژگی های یک مدل توسعه از نوعِ راست گرای آن است. "والت ویتمن روستو" عمده دیدگاه های خود را در کتابِ معروفِ #مراحل_رشد_اقتصادی مطرح کرده است. [The stages of economic growth] او معاونِ دبیر اجراییِ جامعه اقتصادیِ اروپا در فاصله ی سال های ۱۹۴۷-۱۹۴۸ و قائم مقامِ ویژه ی معاون رئیس جمهور آمریکا در امور امنیت ملی و مشاور و رئیس شورای برنامه ریزی و خطی مشیِ وزارت خارجه آمریکا و نیز عضو آمریکایی کمیته ی آمریکای لاتین "اتحاد برای پیشرفت" و دستیار ویژه رئیس جمهوریِ آمریکا در امور امنیت ملی در کاخ سفید در فاصله ی سال های ۱۹۶۱ تا ۱۹ ۶۹ بوده است.
🔰 برای آشنایی بیشتر با دیدگاه های #روستو به منابع ذیل رجوع کنید:
- روستو، والت ویتمن، نظریاتِ جدید درباره ی رشد و تحول جامعه، ترجمه جلال پایدار، انتشارات بانک تهران، بی تا.
- جرالد ام. مایر و دادلی سیرز، پیشگامان توسعه، ترجمه سید علی اصغر هدایتی و علی یاسری، انتشارات سمت.
- Agarwala, A.N. and sing, S.P.Eds, the economics of underdevelopment, Oxford University press, 1971.
💢 کانالِ "تأمُّلاتِ نظری" دریچه ای به سوی آگاهی و پیشرفت👇
🆔️ @taammolatenazari