✨﷽✨ 💠نقدی بر یک مطلب رایج💠 ⁉️پرسش: چرا هنگام خداحافظی، #یاعلی میگوییم؟ ✅پاسخ: زیرا در زمان پیامبر(ص) از ایشان سوال شد که یا رسول الله! ما وقتی صحبتمان با یکی تمام می‌شود، پایان کلاممان او را به خدا میسپاریم به بیان پارسی می‌گوییم: خداحافظ و به زبان عربی می‌گوییم: فی‌امان‌الله. اگر بدون خداحافظی‌کردن در وسط سخن‌گفتن از او جدا شویم، نوعی بی‌ادبی میپنداریم... شما وقتی در معراج با خدا هم‌صحبت شدید، پایان جمله که نمیتوانستید به ذات خدا عرضه بدارید: تو را به خدا میسپارم، آخرین جمله رد و بدل شده بین شما و خدا چه بود؟ حضرت فرمودند: درپایان صحبت، خداوند سبحان به من «یاعلی» گفت، من نیز به خدای خود یاعلی گفتم.این آخرین جمله بین من و ذات اقدس الهی بود. ✍🏻آنچه که در پاسخ بالا نقل شده، در روایات وجود ندارد، بلکه در برخی از منابع روایی این چنین آمده است: از عبدالله‌بن‌عمر نقل شده: از رسول خدا(ص) پرسیده شد خدا در شب معراج چگونه با تو سخن گفته و تو را مخاطب قرار داد؟ آن‌حضرت فرمود: «مرا به زبانی مانند زبان على بن ابی‌طالب مخاطب قرار داده سپس به من الهام کرد که بگو: پروردگارا! تو با من سخن می‌گویی یا #على؟! سپس فرمود: اى احمد! من چیزى هستم ولى از همه چیزها فاصله دارم مانند چیزهاى دیگر نیستم و من به مردم قیاس نمی‌شوم و به موجودات تعریف نمی‌شوم. تو را از نورم آفریدم و على را از نور تو آفریدم او را به رازهاى نهانى دل تو آگاه کردم من کسى را به سوى دل تو دوست‌تر از على بن ابی‌طالب پیدا نکردم سپس با زبان على با تو سخن گفتم تا دلت آرام بگیرد».[۱] درباره سند و محتوای این روایت، باید به چند نکته توجه شود: 1⃣ درباره سند این روایت باید گفت: این حدیث را «موفق بن احمد خوارزمى»‏ (م ۵۶۸ق) نقل کرده و بیشتر کتب معتبر شیعی نیز به طریق او نقل کرده‌اند. سند خوارزمی چنین است: «أخبرنا أبو القاسم نصر بن محمّد المقری، أخبرنا والدی قال: قال أبو علی عبد الرحمن بن محمّد النیشابوری: أخبرنی أحمد بن محمّد البغدادی - من حفظه بالدینور-، أخبرنا محمّد بن جریر الطبری، حدّثنی محمّد بن حمید الرّازی، أخبرنی العلاء بن الحسین الهمدانی، أخبرنی أبو مخنف لوط بن یحیى الأزدی، عن عبد الله بن عمر».[۲] اگرچه در این روایت ارسال است؛ چون ابومخنف(م ۱۵۸ق)[۳] اصلاً عبدالله بن عمر(م ۴۸ق)[۴] را درک نکرده است و بینشان فاصله زیادی بوده است. در مورد برخی راویان آن، از جمله محمد بن حمید الرازی اختلاف‌نظر وجود دارد، ولی چون بیشتر علمای حدیث - مانند سید ابن طاووس، اربلی و... - این حدیث را در کتاب‌های خود آورده‌اند و آن‌ را رد ننموده‌اند، این روایت را می‌توان مورد پذیرش قرار داد. شیخ حر عاملی(م ۱۱۰۴ق‏)، بعد از نقل و قبول این روایت می‌گوید: «این روایت دلالت روشنی دارد به این که امام علی(ع) برترین مردم بعد رسول خدا(ص) است».[۵] 2⃣در بخشی از متن عربیِ این روایت چنین آمده است: «یا رَبِّ أَنْتَ خَاطَبْتَنِی أَمْ عَلِی‏؟»؛ یعنی: پروردگارا! تو مرا مخاطب قرار دادى و با من صحبت می‌کنی یا اینکه على با من سخن می‌گوید؟ در برخی پایگاه‌ها مشاهده می‌شود که از ترجمه «أم علی» که به معنای «یا علی؟» به معنای استفهام است، برداشت‌ِنادرست شده است که گویا «یا علی!» به معنای ندائی آن در خداحافظی خداوند با پیامبر مورد استفاده قرار گرفته است! 3⃣به‌طور کلی راه ارتباط پیامبران با خدا یا صحبت کردن خدا با آنها از سه راه ممکن است:[۶] «و هیچ بشرى را نرسد که خدا با او سخن گوید جز[از راه‏] وحى یا از فراسوى حجابى، یا فرستاده‌اى بفرستد و به اذن او هر چه بخواهد وحى نماید»؛[۷] خداوند در این آیه اشکال گوناگون ارتباط و تکلم خداوند با پیامبران را برمی‌شمارد.[۸] این‌که خداوند با بعضی از پیامبران به صورت مستقیم صحبت می‌کرد؛ ابتدا باید روشن شود که منظور از تکلم مستقیم خداوند با پیامبرش چیست؟ آیا منظور القای وحی به قلب پیامبر است؟ اگر این معنا باشد در مورد بیشتر پیامبران صادق است: «ما به تو وحى فرستادیم؛ همان‌گونه که به نوح و پیامبران بعد از او وحى فرستادیم»[۹] یا اینکه منظور از صحبت مستقیم خدا با پیامبر تجلی خداوند و ایجاد صوت است، همانطور که خداوند بر حضرت موسی(ع) در طور سینا تجلی و صحبت نمود[۱۰] لذا درباره محتوای روایت مورد بحث باید گفت: خدای تعالی با پیامبر(ص) در شب معراج با صدای حضرت علی(ع) تجلی و با آن‌حضرت صحبت نمود. 4⃣ گفتنی است که مستقیم صحبت کردن خداوند با پیامبران بدین معنا نیست که پیامبران خدا را ببینند، بلکه مقصود این است که جبرئیل در این میان واسطه نبوده به دیگر سخن؛ صحبت کردن خدا با بشر یک تکلم خاصی است و مثل تکلم بشر نیست که خروج صوت باشد از حنجره، این نوع تکلم مربوط به موجود ممکن و مخلوق است که مجهز به تجهیزات جسمانی هستند، بلکه تکلم درباره خداوند عبارت است از تفهیم معنا برای پیامبر.[۱۱]