هو الحی ✒ شرحی بر بیتی از خاقانی 🔻 خاقانی می گوید : 🌟 هدهد ز آب زیر زمین آگه است ولیک 🌟 از دام بر فراز زمین آگهیش نیست 📔 مقصود خاقانی از این که هدهد از آب زیر زمین آگه است چیست؟ 🔸 در آثار تفسیری و روایی و طبی اسلامی، دو خصلت برای هدهد برجسته شده است: اول بوی ناخوش و دیگر نیروی ، یافتن آبهای زیر زمینی. 🔹 در عجائب المخلوقات آمده است: «هدهد مرغيست آراسته و ليكن گندد. بخارى كه از آب برخيزد بيند. سليمان عليه السلام جايى فرو آمد كه آب نبود. هدهد را طلب كرد نيافت. بعد از ساعتى آمد و گفت از زمين سبا مى آيم، ملكه را ديدم با لشكرى و ليكن آفتاب را مى پرستيد. سليمان نامه نوشت و به هدهد داد تا به بلقيس رسانيد. بلقيس بطاعت آمد. هدهد باز آمد و گفت: اى سليمان تو بر سر آب فرو آمدى و آب مى طلبى؟ چون زمين را بكندند آب برآمد». 🔸 در تفسیر عرفانی کشف الاسرار، میبدی چنین نگاشته است که سلیمان علیه السلام چون به یمن رسید «زمينى و هوايى خوش ديد آنجا نزول كرد تا نماز كند و بياسايد و لشكريان نيز بياسايند و تناول كنند. طلب آب كردند و آب نيافتند و مهندس وى و دليل وى بر آب، هدهد بود. منقار بر زمين نهادى و بدانستى كه آب كجا نزديكترست بر سر زمين و كجا دورتر. آن گه ديوان را فرمودى تا آنجا كه هدهد نشان دهد چاه فرو برند و آب برآرند». 🔹 مطلب فوق با اندک تفاوتی در بحارالانوار و تفسیر عیاشی نیز آمده است ؛ گذشته از آن که مهندس خواندن هدهد توسط میبدی نیز جالب است و اشارتی است بر نوع تقسیمات علوم لااقل نزد مفسری مانند میبدی. 🔻 و اما در مصراع دوم که خاقانی می گوید: 🌟 از دام بر فراز زمین آگهیش نیست 🔸 اشاره به اعتراضی است که هم در کتاب عجایب المخلوقات و هم در کشف الاسرار و هم در بحارالانوار به این نیروی شگفت هدهد شده است، مبنی بر این که هدهد که آب در زیر زمین را می بیند چرا دامی را که برایش بر روی زمین پهن کرده اند نمی بیند و گرفتار می شود؟ 🔹 پاسخ به این اعتراض را قزوینی در عجایب المخلوقات چنین داده است: «ابن عباس را پرسيدند كه هدهد آب را در زير زمين بيند، چرا دام را نبيند تا در گردنش آيد؟ گفت: اذا جاء القضا عمى البصر». یعنی: چون قضا فرود آید، دیده کور شود. 🔸 میبدی نیز پاسخ را به نقل از ابن عباس در پاسخ به نافع ازرق چنین روایت می کند: «نافع ازرق قدرى حاضر بود، گفت: يا ابن عباس هدهد كه بمنقار آب در زيرزمين همى ديد چونست كه دام فرا كرده نمى بيند و نمى داند تا آن گه كه دام گردن وى افتد؟ ابن عباس گفت: ويحك، انّ القدر اذا جاء حال دون البصر. 💐 و آخر دعوانا ان الحمد لله رب العالمین ✏ به قلم #استاد_رضا_جلیلی ─┅─═इई 🍁🍂🍁ईइ═─┅─ ☔️ کانال فرهنگی، اجتماعی #فامنین_گرام ⛈⚡️ @Famenin_Gram ⚡️⛈