از دیدگاه مذاهب اسلامی آیا مرتکبین گناهان کبیره برای همیشه در دوزخ می مانند؟ ⬇️⬇️⬇️⬇️⬇️⬇️⬇️⬇️⬇️⬇️⬇️⬇️⬇️⬇️⬇️ پاسخ اجمالی: درباره خلود مرتکبان کبیره در آتش دوزخ دو نظر وجود دارد: 1. «وعیدیه» گروهى از خوارجند که معتقدند: هر گناه کبیره ای موجب کفر شده و باعث خلود در آتش می شود. 2. امامیه و گروه کثیرى از معتزله و اشاعره معتقدند که عذاب آنها سرانجام پایان می پذیرد و آیات مربوط به عذاب جاودانِ مرتکبان کبیره ناظر به کسانى است که گناهانشان منتهى به کفر و انکار مبدأ یا معاد یا نبوّت یا ضروریات دین شود. اضافه بر همه اینها آیه «اِنَّ اللهَ لَا یَغْفِرُ اَنْ یُشْرَکَ بِهِ وَ یَغْفِرُ مَا دُونَ ذلِکَ لِمَنْ یَشَاءُ» دلیل روشنى است بر اینکه از میان همه گنهکاران تنها مشرکان هستند که قابل بخشش نیستند و در جهنّم خلود دارند.

پاسخ تفصیلی: گروهى از مسلمانان که به نام «وعیدیه» معروفند (وعیدیه گروهى از خوارجند) هر گناه کبیره را موجب کفر مى دانند و معتقدند گناه کبیره باعث خلود در آتش است، نقطه مقابل آنها «مرجئه» هستند که مى گویند با داشتن ایمان هیچ معصیتى زیانى به انسان نمى رساند (یکى در افراط و دیگرى در تفریط!). مرحوم «علّامه حلّى» در «شرح تجرید» بعد از آنکه اجماع و اتفاق مسلمان ها را بر عذاب ابدى کفار نقل کرده، مى گوید: در مورد مرتکبان گناه کبیره از مسلمانان اختلاف است، وعیدیه آنها را همچون کفار مى دانند؛ ولى امامیه و گروه کثیرى از معتزله و اشاعره معتقدند که عذاب آنها سرانجام پایان مى گیرد، سپس دلائلى بر این عقیده اقامه مى کند. شیخ مفید در «اوائل المقالات» مى فرماید: «تمام علماى امامیّه اتفاق نظر دارند که تهدید به خلود در آتش مخصوص کفّار است و کسانى را که داراى ایمان به خدا و اقرار به فرائض او دارند از اهل نماز، هرگاه مرتکب گناهى بشوند شامل نمى شود و تمام طایفه «مرجئه» و محدّثان بر این امر متفقند؛ در حالى که معتزله برخلاف این قول اتفاق کرده اند و چنین مى پندارند که تهدید به خلود در آتش، شامل همه کفّار و همه فاسقان مى شود».(1) این گروه براى اثبات مقصود خود به بعضى از آیات «قرآن» استدلال کرده اند، مخصوصاً به آنانى که در مورد خلود مرتکبان قتل عمد و رباخواران و مانند آن آمده و از همه اینها گسترده تر آیه 23 سوره «جنّ» است: «وَ مَنْ یَعْصِ اللهَ وَ رَسُولَهُ فَاِنَّ لَهُ نَارَ جَهَنَّمَ خَالِدِینَ فِیهَا اَبَداً»؛ (کسانى که معصیت خدا و رسولش کنند آتش دوزخ از آنِ آنها خواهد بود جاودانه تا ابد در آن مى مانند). ولى قرائن فراوانى در خود این آیات و سایر آیات «قرآن» وجود دارد که نشان مى دهد این آیات ناظر به کسانى است که گناهان شان منتهى به کفر و انکار مبدأ یا معاد یا نبوّت یا ضروریات دین مى شود، از جمله اینکه: جمله «کَاَنَّمَا اُغْشِیَتْ وُجُوهُهُمْ قِطَعاً مِنَ اللَّیْلِ مُظْلِماً»(2)؛ (گویى صورت هاى آنها با پاره هایى از شبِ تاریک پوشانده شده). با توجه به اینکه این وصف در «قرآن مجید» براى کافران ذکر شده است، آنجا که مى فرماید: «وُجُوهٌ یَوْمَئِذٍ عَلَیْهَا غَبَرَهٌ * تَرْهَقُها قَتَرَهٌ * اُولئِکَ هُمُ الْکَفَرَهُ الْفَجَرَهُ»(3)؛ (صورت هایى در آن روز غبار آلود است، دود و تاریکى آن را پوشانده، آنها همان کافران فاجرند). این تعبیر شاهد بر این است که در آیه مورد بحث نیز مقصود کافرانند. لذا در روایتى از امام باقر(علیه السلام) مى خوانیم که «آیه اشاره به اهل بدعت و شبهات و شهوات است که خداوند در قیامت روى آنها را سیاه کرده لباس ذلّت و حقارت بر آنها مى پوشاند، لذا درباره آنها مى فرماید آنها اصحاب آتشند و جاودانه در آن مى مانند».(4) دیگر اینکه تعبیر به «اَحاطَتْ بِهِ خَطِیئَتُهُ»: (کسى که گناهى انجام دهد و آثار گناه تمام وجود او را بپوشاند) که در آیه 81 سوره «بقره» آمده، نشان مى دهد که ارتکاب گناه کبیره به تنهایى موجب خلود در آتش نیست؛ بلکه احاطه گناه به تمام وجود انسان که او را به سوى کفر سوق مى دهد، سبب چنین مطلبى است؛ زیرا همان گونه که از روایات استفاده مى شود ایمان به صورت نقطه روشنى در درون قلب انسان ظاهر مى شود، هر قدر اعمال خیر انجام دهد، گسترش پیدا مى کند تا تمام قلب را احاطه کند و هرگاه اعمال بد و گناه انجام دهد تاریکى، قلب او را فرا مى گیرد تا زمانى که تمام قلب را فرا گرفته و آن را تاریک مى کند (و فروغ ایمان خاموش مى شود) مخصوصاً در پاره اى از این روایات استدلال به آیه: «کَلَّا بَلْ رَانَ عَلَى قُلُوبِهِمْ مَا کَانُوا یَکْسِبُونَ»(5)؛ (چنین نیست که آنها مى پندارند؛ بلکه اعمالشان چون زنگارى [سیاه] بر دل هایشان نشانده شده است).(6) بعضى از این آیات نیز تعبیر به تعمّد بر گناه دارد مانند آیه قتل که ممکن است مراد از آن، تعمّد در مخالفت فرمان خدا و عناد و لجاج در برابر حقّ باشد که این، از واضح ترین مصداق هاى کفر است.

شاهد دیگر مطلبى است که در آیه 10 سوره «روم» آمده که مى فرماید: «ثُمَّ کَانَ عَاقِبَهَ الَّذِینَ اَسَاؤُا السُّوأَىَ اَنْ کَذَّبُوا بِآیَاتِ اللهِ وَ کَانُوا بِهَا یَسْتهْزِؤُونَ»؛ (سپس سرانجامِ کسانى که مرتکب اعمال سوء شدند این شد که آیات خدا را تکذیب کردند و آن را به سخریه گرفتند). این تعبیر نشان مى دهد که اصرار در گناه و ادامه آن گاه منجر به کفر و تکذیب آیات الهى (و سبب خلود) مى شود. اضافه بر همه اینها آیه «اِنَّ اللهَ لَا یَغْفِرُ اَنْ یُشْرَکَ بِهِ وَ یَغْفِرُ مَا دُونَ ذلِکَ لِمَنْ یَشَاءُ»؛ (خداوند گناهِ شرک را نمى آمرزد؛ ولى کمتر از آن را براى هرکس بخواهد مى آمرزد) که دو بار در سوره نساء (آیات 48 و 116) آمده، دلیل روشنى بر این حقیقت است که تنها مشرکان (انواع کفر نیز ملحق به شرک است) قابل بخشش نیستند و طبعاً در جهنّم خلود دارند؛ اما گنهکارانِ دیگر، قابل بخشش و آمرزش اند این نشان مى دهد که حساب آنها از کفّار جداست و همه را نمى توان در یک صفّ قرار داد. اشتباه نشود این آیه، چراغ سبز به گنهکاران نمى دهد؛ زیرا وعده قطعى عفوّ به آنها داده نشده؛ بلکه تنها وعده احتمالى مى دهد؛ زیرا منوط به مشیّت الهى شده و از آنجا که مشیّت و خواست خدا آمیخته با حکمت اوست و حکمتش ایجاب مى کند که شایستگى ها معیار این عفوّ و بخشش باشد، سبب مى شود که گنهکاران تمام پیوندهاى خود را با خداوند و اولیاء الله قطع نکنند و پل هاى پشت سرشان را ویران ننمایند. در روایات اسلامى آمده است که این آیه امید بخش ترین آیات «قرآن مجید» است، چنانکه از امیرمؤمنان علی(علیه السلام) مى خوانیم: «مَا فِی الْقُرآنِ آیَهٌ اَرْجَی عِنْدِی مِنْ هذِهِ الْآیَهِ»(7)؛ (در قرآن آیه اى امید بخش تر از این آیه نیست). براى توضیح بیشتر باید به این نکته توجه داشت که آیه فوق مسلماً ناظر به ارتکاب گناه صغیره نیست؛ چرا که در آیات «قرآن» به کسانى که از گناهان کبیره اجتناب کنند وعده عفوّ از گناهان صغیره داده شده است و نیز ناظر به گناهان کبیره بعد از توبه نمى باشد؛ چرا که توبه سبب بخشودگى گناهان حتى گناه شرک است، بنابراین تنها مفهومى که براى آیه باقى مى ماند این است که میان شرک و ارتکاب گناه کبیره (بدون توبه) فرق گذاشته است، اولى غیر قابل بخشش است؛ چرا که با وجود شرک هیچ گونه شایستگى براى عفو نیست؛ اما دومى قابل بخشش مى باشد، ولى نه بى قید و شرط، بلکه با شرائطى که در جمله «لِمَنْ یشاءُ»؛ (براى هرکس که بخواهد) به آن اشاره شده است. شاهد دیگر بر این مدعا، آیات متعددى از «قرآن مجید» است که مى گوید: هرکس کار نیکى انجام دهد و داراى ایمان باشد نتیجه آن را خواهد گرفت، اگر ارتکاب گناه کبیره سبب دخول در آتش دوزخ گردد اعمال صالح نتیجه اى براى آنها نخواهد داشت.(8) باز دلیل دیگر آیات شفاعت است؛ زیرا گناهان صغیره در پرتو اجتناب از کبائر بخشوده مى شود و گناهان کبیره نیز با توبه بخشیده خواهد شد، بنابراین شفاعت تنها براى مرتکبان گناه کبیره است که توبه نکرده اند آنها هستند که اگر شایستگى شفاعت داشته باشند بخشوده مى شوند. با این حال چگونه ممکن است مرتکبین کبیره را همطراز کفار و مشرکان بدانیم و آنها را مخلد در آتش بشماریم؟! چگونه ممکن است در حکمت خداوند شک کند، کسى که یک عمر ایمان داشته و تمام اعمال صالح را انجام داده، فقط یک گناه کبیره کرده و در یک روز از عمر خود مثلا یک دروغ گفته است، چنین کسى مخلّد در آتش دوزخ باشد، نمى گوئیم کیفر یک دروغ را نمى بیند؛ بلکه مى گوییم عذاب جاودان درباره چنین کسى معنا ندارد. روایات زیادى نیز از معصومین(علیهم السلام) رسیده است که ادعاى «وعیدیه» را در مورد خلود صاحبان گناه کبیره در دوزخ نفى مى کند.(9) حقیقت این است که این گروه از افراطیونِ خوارج به واسطه تعصّب و لجاجت شدید و عدم احاطه به آیات «قرآن» و اخبار پیغمبر اکرم(صلى الله علیه وآله) و معصومین(علیهم السلام) و عدم توجه به دلائل روشن عقلى در این درّه هولناک سقوط کرده اند، اصولا خوارج همگى گرفتار عواقب سوء نادانى و تعصّب خود بوده اند و سرگذشت آنها در تاریخ اسلام بهترین گواه این مدعا است.(10)،(11)

📚پی نوشت: (1). اوائل المقالات‏، مفید، محمد بن محمد، کنگره جهانی شیخ مفید، قم‏، 1413 قمری، ‏چاپ: اول‏، ص 46. (2). سوره یونس، آیه 27. (3). سوره عبس، آیات 40 تا 42. (4). تفسیر قمى، قمى، على بن ابراهیم، تحقیق: موسوى جزایری، سید طیب، دار الکتاب، قم، 1367 شمسی، چاپ: چهارم، ج 1، ص 311. (5). سوره مطفّفین، آیه 14. (6). الکافی، کلینى، محمد بن یعقوب بن اسحاق‏، محقق / مصحح: غفارى، على اکبر و آخوندى، محمد، دار الکتب الإسلامیه، تهران، ‏1407 قمری، چاپ: چهارم، ج 2، ص 273، (باب الذنوب). (7). براى توضیح بیشتر به تفسیر نمونه، مکارم شیرازى، ناصر، دار الکتب الإسلامیه، تهران، 1374 شمسی، چاپ: اول، ج 3، ص 409 مراجعه فرمایید. (8). سوره مؤمن، آیه 44 و سوره زلزال آیه 7. (9). براى توضیح بیشتر در این زمینه به بحار الأنوار، مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى‏، محقق / مصحح: جمعى از محققان‏، دار إحیاء التراث العربی‏، بیروت‏، 1403 قمری‏، چاپ: دوم، ج ‏8، ص 351، باب 27 (آخر فی ذکر من یخلد فی النار و من یخرج منها)؛ مفاتیح الغیب، فخرالدین رازى، محمد بن عمر، دار احیاء التراث العربى، بیروت، 1420 قمری، چاپ: سوم، ج 3، ص 501 به بعد مراجعه نمایید. (10). مفاتیح الغیب، همان، ص 494. (11). گردآوری از کتاب: پیام قرآن‏، مکارم شیرازى، ناصر، تهیه و تنظیم: جمعى از فضلاء، دار الکتب الاسلامیه‏، تهران‏، ‏1386 شمسی‏، چاپ: نهم، ج 6، ص 372. 🔰 @hamyanquran

✅ زندگی‌ات را بر مبنای ترس بنا نکن؛ بی‌هیچ واهمه‌ای زندگی کن. تنها در این صورت است که به معنای واقعی کلمه، زندگی کرده‌ای. ترس، تو را بسته نگه می‌دارد و مانعِ باز شدن و شکوفایی‌ات می‌شود. ترس موجب می‌شود که پیش از اقدام به هرکاری، هزار و یک نگرانی و دغدغه راهِ تو را سد کنند. 💯 دغدغه‌ها و وسواس‌ها، تو را سردرگم تر می‌کنند. این‌ها سیاه چاله‌های کهکشانِ روح تو اند. انسان جایزالخطاست. خطا کردن، لازمه‌ی انسان بودن و نیز انسان شدن است. فقط یک چیز را در خاطر داشته باش: سعی کن خطاهای خود را تکرار نکنی. تکرارِ خطاها نشانه‌ی حماقت است. 💟 @hamyanquran

صفحه 468 @hamyanquran

#حدیث_روز ✍امام علی(علیه السلام) فرموند: ✅اگر سه چیز را در زندگیتان اصلاح کنید ,خداوند سه چیز دیگر را برای شما اصلاح میکند: ❶باطنت را اصلاح کن خداوند ظاهرت را اصلاح میکند و خوبی ات را سر زبانها می اندازد . ❷رابطه ات را با خدا اصلاح کن , خداوند رابطه ات را با مردم اصلاح میکند و باعث احترام خلق به تو میشود . ❸آخرتت را اصلاح کن , خداوند امر دنیای تو را اصلاح میکند. 📚خصال شیخ صدوق اَللّهُــــمَّ_عَجـِّــل_لِوَلیِّــــکَ_الفَـــــرَج🎋 .💚 @hamyanquran

📋شما هم یک دفتر داشته باشید! ✍ آیت الله مجتهدی: باید همانطور که یک بازاری شب به شب به حساب کاسبیش می رسد ، شما هم یک دفتر داشته باشید و تمامی کارهایی که صبح تا شب انجام داده اید را بنویسید . از کارهای بدتان استغفار کنید و به خاطر کارهای نیکتان خدا را شکر کنید . شخصی می گفت : پدرم از من خواست که تمامی کارهایی که در طول روز انجام می دهم را شب ها برایش بگویم . من همان روز اول و دوم خسته شدم و به او گفتم : هر خواهشی داری به من بگو تا برایت انجام دهم ، اما این کار را از من مخواه که برایم مشکل است! پدرم گفت : " تو که از بازگو کردن کارهای یک روزت خسته شده ای چگونه طاقت می آوری در روز قیامت خداوند به حساب تمامی اعمالت برسد؟! 📚در محضر آیت الله مجتهدی ، ص 22 .💚 @hamyanquran