سلام به همه همشهریان عزیز،
#تاریخ_هیدج
تاریخ یا بهتر قدمت وجود تمدن یا حداقل سکونت انسان در منطقه هیدج را می‌توان به دو بخش تقسیم کرد.
۱_ قبل از تشکیل شهر هیدج؛
منطقه هیدج به دلایل مختلف عقلی از جمله:
_ وجود آب، زمین مستعد و حاصل‌خیز، هوای خوب و مناسب، قرار داشتن در کنار رودخانه، قرارداشتن در وسط دشت و ...، مکان مناسبی برای سکونت انسان‌ها از همان ابتدا تا کنون بوده است که آثار و اشیای باستانی کشف شده نیز از وجود تمدن و یکجا نشینی در هیدج حداقل از دوهزار سال قبل حکایت دارد. علاقه‌مندان می‌توانند نمونه آثار کشف شده در هیدج را در موزه تاریخی و آثار باستانی(واقع در بقعه پیراحمدزهرنوش در شهر ابهر )مشاهده و بازدید فرمایند.
_ علاوه بر آثار فوق، زمین قبرستان قدیم هیدج و منطقه‌ای که امروزه روبروی ساختمان #حوزهٔ_علمیه_هیدج قرار دارد منطقه‌ای باستانی می‌باشد که آثار کشف و مشاهده شده توسط هیدجی ها از جمله: قبرهای باستانی و اسکلتهایی که بر جمجمه آنها میخ کوبیده شده بود، سند دیگری از سکونت انسان‌ها در دورهٔ قبل از اسلام در این منطقه است.
_ همچنین تپه‌های تاریخی علی‌آباد، تپه تاریخی مشهور به کد تپه‌سی و ... نیز دیگر اسناد محکم وجود تمدن در منطقه هیدج از بیش از دو هزار سال قبل یا حداقل از قبل از اسلام می‌باشد.
اما به دلیل خشکسالی، قحطی، جنگ و ناامنی و ...، یک جانشینی همواره دستخوش تغییر و حتی نابودی شده و روستاها و شهرها از بین می‌رفتند و با مرتفع شدن دلیل خرابی و ویرانی، دوباره محل، از وجود انسان آباد و روستا یا شهر تشکیل می‌شد. در منطقه هیدج نیز برابر آثار مذکور در فوق، این روند ادامه داشته است تا اینکه شهر کنونی هیدج تشکیل می‌شود.
۲_ تشکیل شهر هیدج و ادوار بعد از آن،
زمان تشکیل شهر کنونی هیدج را به دورهٔ ایلخانی یا حکومت مغولان و زمان پایتختی شهر سلطانیه نسبت داده‌اند. هرچند مهمترین اثر تاریخی و هویتی هیدج یعنی بنای(هی مردان) از بین رفته و امروزه وجود ندارد ولی بنا به قول آگاهان هی مردان مقبره و محل دفن یکی از اولاد پادشاه یا یکی از درباریان حکومت ایلخانی بوده که در حین عبور از این منطقه، از هودج افتاده و فوت نموده و یا به دلیل کسالتی، در حین گذر از هیدج در این منطقه به امید بهبودی، اتراق نموده است. ولی این فرد که بنا به قول مشهور (خانم) بوده، فوت می‌کند. بعد از فوت، او را در کنار رودخانه کبیر که در هیدج از آن به《 هیدج چایی》 یاد می‌شود دفن کرده و مقبره‌ای هم برایش می‌سازند و مردانی از روستاهای اطراف به تولیت آن می گمارند. شاید به همین دلیل مقبره به هی مردان به معنای (محلهٔ مردان) نام گذاری شده و محل نزول و اقامت آن خانم هم از هودج اخذ می‌شود ولی در بستر زمان هودج به هیدج تغییر نام می‌دهد. اما این تغییر نام حداقل از چهار قرن قبل صورت گرفته است چرا که در تمام آثار موجود از حدود چهارصدسال قبل نام این شهر با عنوان《هیدج》یاد شده است. گفته‌ها و نقل‌های زیاد دیگری نیز هست که مجال پرداختن به آنها دراین نوشته نداریم. #حکیم_هیدجی در اشاره به این واقعه می‌گوید:
مرا جایگه صفحهٔ هیدج است
که بر نوعروس صفا هودج است
#رهگذر_هیدجی نیز این واقعه را با پرداخت هنرمندانه و قدرت تخیل شاعرانه به نحو خوب و جذاب با عنوان《نگاهی به سیمای هیدج در گذر تاریخ》در صفحهٔ 77 دیوان اشعارش تصویر سازی کرده است.
با سکونت مردان اولیه و گسترش شهرنشینی یا همان تشکیل روستای هیدج، بناهایی نیز ساخته می‌شود. از جمله قلعه‌های سکونت گاهی طوایف مختلف، که تا چندین سال قبل آثار برخی از آنها باقی مانده بود.
در ادامه هیدج توسعه یافته و در دورهٔ صفویه هیدج قصبه ای آباد و منطقه‌ای با صفا بوده است. ولی مهمترین، بهترین و بدترین وقایع تاریخی و تاریخ ساز این شهر در دورهٔ قاجار رقم خورده است.
چه اینکه ساخت و تأسیس مدرسه علمیه توسط هیدجی ها با پیشتازی علامه ملاعلی هیدجی(ره) و تربیت دانشمندان بزرگ مانند #حکیم_هیدجی از این دوران آغاز می‌شود.
از وقایع تلخ نیز می‌توان به وقوع قحطی، شیوع بیماری وبا و طاعون، ظلم و جور خوانین و ... اشاره نمود.
علاوه بر بنای مدرسه علمیه، آثاری چون بقعه آقا سید باقر، بنای سقاخانه، مسجد حاج محمد، حمام محله پایین، چاپارخانه و ... در این دوران ساخته می‌شود که هزار متأسفانه ما هیدجی ها در نگهداری آنها حساسیت لازم را به خرج نداده و بیشتر این آثار در اثر غفلت و عدم توجه، از بین رفته یا بافت و ساخت تاریخی خود را از دست داده‌اند.
در دورهٔ پهلوی نیز علاوه بر ادامه روند سنتی زندگی که نمود بیشتر آن در کشاورزی و دامداری مردم بوده است. اقداماتی مانند تأسیس اولین مدرسه رسمی، احداث لوله آب شرب شهری و برق کشی انجام می‌شود.
باشروع فعالیت‌های انقلابی مردم ایران به رهبری امام خمینی(ره)، روحانیت و مردم هیدج سهم ویژه‌ای در حرکت‌های انقلابی در سطح منطقه عهده دار بوده‌اند و اگر
#تاریخ_ادبیات_هیدج (۱)
با وجود اسناد، سنگ نوشته و ... از حدود چهارصد سال قبل در هیدج، بر این نکته پی می‌بریم که در این خطه؛ هنرمندان، خوشنویسان، شاعران و نویسندگانی وجود داشته‌اند اما این آثار نه از جهت کمیت در چنان حدی است که اطلاعات منسجمی به ما ارائه کند و نه از جهت کیفیت مطلب روشنی از صاحب اثر به ما منتقل می‌کند. اما از حدود دو قرن قبل به خصوص بعد از تأسیس #حوزه_علمیه_هیدج شعرا، ادبا و دانشمندانی در هیدج پروش یافتند که هر کدام به نوبه‌ی خود در آسمان علم و ادب درخشیدند. با عنایت به اینکه اين نوشته می‌خواهد تاریخ ادبیات و شعرای هیدج را معرفی کند پس نوک قلم را به این سو چرخانده و مطالبی در خصوص شعرای هیدج به استحضار عزیزان می‌رسانم.
شعرا و نویسندگان قدیم و جدید هیدج را در حالت کلی به دو دسته تقسیم کرده‌ایم.
۱. نویسندگان یا شعرای دارای دیوان اشعار یا آثار منسجم مانند #حکیم_هیدجی، #مخلص_هیدجی، #میرزاعلی_اصغر_اعتمادالحکما و ...
۲. شعرایی که اشعار پراکنده‌ای از آنها به صورت شفاهی و کتبی به دست ما رسیده یا هنوز هیچ اثر منظوم و منثوری از آنها به دست نیامده است و فقط بر اساس اطلاعات موجود می‌دانیم شاعر یا نویسنده بوده‌اند. مانند: مرحوم #ملامحمدفقیه_العلما، مرحوم #خیرالله_عسگری و ...
با این وصف اسامی شعرای قدیم و جدید هیدجی که از دنیا رفته‌اند به قرار زیر است:
۱_ #ملامحمدصالحی #فقیه_العلما_هیدجی؛
۲_#ملامحمد #حکیم_هیدجی؛
۳_ #ملا_حسینعلی_فخیمی_هیدجی ساکن ابهر؛
۴_#ملامحمود #مخلص_هیدجی؛
۵_ #میرزا_علی_اصغر_اعتمادالحکما،
۶_ #سیدمهدی_حسینی مشهور به#مجدالسادات؛
۷_مرحوم #خیرالله_عسگری؛
۸_ مرحوم #نورعلی_صالحی معروف به #آقابابا
۹_#ملامحمدحسین_فخیمی #حاج_آخوند_هیدجی؛
۱۰_ #نقدعلی_مرسلی مشهور به #مشهدی_حاج_آقا؛
۱۱_#محمدعلی_ملک_محمدی #مهموم_هیدجی؛
۱۲_ حجةالاسلام #شیخ_حسن_جعفری؛
۱۳_ #حاج_محمدرحیم_صالحی_هیدجی؛
۱۴_مرحوم#محمدنقی_هادیلو_هیدجی؛
۱۵_ آیت‌الله #شیخ_فرج‌الله_واعظی؛
۱۶_ آیت‌الله حاج میرزا #عبدالرحمن_محمدی_هیدجی؛
۱۷_ مرحوم حاج #حسین_یارقلی متخلص به #غمین،
۱۸_ مرحوم شیخ #نصرت_الله_صالحی_هیدجی؛
۱۹_ مرحوم #عبدالمبین_واعظی #مغموم_هیدجی؛
۲۰_ حاج #عزیزالله_ملک_محمدی_هیدجی
۲۱_ مرحوم #حاج_برجعلی_برجی، #مهموم_سوکهریزی
۲۲_ مرحوم #عبدالله_رجبی، #تمنا_هیدجی
۲۳_ مرحوم #علی_اکبر_دانشور فرزند مرحوم #درویش_رضا،
۲۴- مرحوم حجه الاسلام حاج #معالم_فاضلی_هیدجی،
۲۵- و ...
انشالله در مراحل بعدی و شماره های دیگر این سلسله مقالات، به معرفی اجمالی این بزرگان و آثارشان می‌پردازیم.
لطفا" نظرات، انتقادات و پیشنهادات خود را طی تماس با شماره ۰۹۱۲۷۷۲۵۴۳۷ با ما در میان گذاشته یا اسناد و اطلاعات خود در خصوص مشاهیر و بزرگان هیدج را طی پیام به شماره۰۹۰۵۱۴۳۴۶۹۶ یا ارسال به آدرس
https://eitaa.com/AREF_Y
در ایتا برای ما ارسال فرمایید.
برای آشنایی بیشتر با شعرای هیدج به کانال شعرای هیدج بپیوندید.
✍️✨️✨️کانال شعرای هیدج💝💝👇
https://eitaa.com/joinchat/4128112887C04235b2b24
#هیدج_نو
#شعرای_هیدج
#عارف_یارقلی
🌎 کانال خبری هیدج نو 👇👇👇
•••✾•🌿🌺🌺🌺🌿•✾•••
💥 @HidajeNoo 💥
✨️✨️✨️✨️✨️✨️✨️✨️✨️✨️✨️✨️✨️✨️
✍️✍️✍️✍️ #تاریخ_ادبیات_هیدج (۳)👇
در شمارهٔ دوم《تاریخ ادبیات هیدج》به معرفی برخی آثار ادبی پراکنده از شعرای ناشناس پرداختیم. در نوشته حاضر به معرفی #ملامحمدصالحی_هیدجی ملقب به #فقیه_العلما می‌پردازیم.
ابتدا لازم است به نکته‌ای اشاره کنم.
_مردم هیدج از گذشته‌های بسیار دور دو زبانه بوده‌اند. به این معنا که زبان محاوره و ارتباط بین مردم《ترکی》و زبان نوشتاری برابر زبان رسمی کشور، فارسی بوده است. فقط در دورهٔ کوتاه 《حکومت ملی آذربایجان 》زبان رسمی و دیوانی نیز به ترکی تبدیل شد که اسناد معدودی مانند سند خرید و فروش از آن دوران به زبان ترکی در هیدج باقی است.
اما وفادارترین مردم به زبان ترکی، شعرا و وفادارترین متن‌ها به این زبان، متون《شعر و ادب》بوده است. اگر ماندگاری زبان ترکی را وابسته به این متون بدانیم چندان اغراق نکرده‌ایم به این ترتیب که بیشتر شعرای دیروز و امروز هیدج دو زبانه بوده و با زبان فارسی و ترکی توأمان به خلق اثر پرداخته‌اند.
به دلیل تقدم زمانی، #ملامحمدصالحی_هیدجی ملقب به #فقیه_العلما، اولین شاعری است که در این سلسله مقالات معرفی می‌شود. این شخصیت الهی بیشتر از شاعر بودن دانشمندی فقیه و استاد فلسفه بوده و از اساتید #ملامحمدحکیم_هیدجی است. هیدجی در اشعار دانشنامه او را فرزانه ای بذله گو معرفی کرده است.
بر اساس تخمین وی در حدود سال۱۲۶۰قمری، در منزل مرحوم 《خانعلی》به دنیا آمد. برای تحصیل علوم به نجف و ... سفر نمود و حدود سال۱۲۹۰به هیدج بازگشت در همین سال‌ها ازدواج کرد.
#ملامحمدصالحی به دلیل تبحر در احکام اسلامی و فقه، ملقب به #فقیه_العلما شده است. از آثار علمی این دانشمند بزرگوار، نسخه نفیس خطی کتابی در موضوع عرفان و علوم غریبه باقی مانده است و علاوه بر آن اشعار پراکنده‌ای در دسترس می‌باشد.
قطعه شعر زیر به مناسبت قحطی سال۱۲۸۸ به زبان ترکی توسط ایشان سروده شده است؛
#شعر_بوقدا
نه شوردور که سالوبسان جهانه ای بوقدا
باتورموسان چورگی القانه ای بوقدا
اساس خانه، لباس و طلا و نقره و مس
وئریلدی چرچیه گئتدی دکانه ای بوقدا
آجوندا خلق یئدی بی‌حساب ایت پیشیگی
آنا بالاسونی باسدی قازانه ای بوقدا
ساتولدی گرجی صیفت بکر نازنین قیزلار
بو ایلده هر بیری بیر نچه نانه ای بوقدا
عیاللارین قویوب گئتدی نازلی اوغلانلار
تاپولمادی بیریسندن نشانه ای بوقدا
سنین هوایه یولا سالدی مصره اسرائیل
قورولدو مشکیله پشمی بهانه ای بوقدا
گتیردین حضرت ادریسی پیر زاله قوناق
شریک لقمه ائدیب یوحنانه ای بوقدا
فدای همت والاسینه او بیر کیشینین
که قویمادی سنی درج دهانه ای بوقدا
اوز اهل بیتینی آج ساخلادی رعیتی توخ
ملقب اولدی شه مؤمنانه ای بوقدا
او شاه شأنینه جبریل هل اتی اوخودی
گتیردی سوره‌ی دهری بیانه ای بوقدا
اگر تاپوم سنه ال، یوللارام دگیرمانه
ازیب سنی ائدرم سرمه سانه ای بوقدا
اون ایلینده سورا هم یخندن ال چشمم
خمیر امر ائدرم، گل زمانه ای بوقدا
اوقدر یومبوروقیله تپیک سنه وورسون
یاپوشمیان نه اله، نه دابانه ای بوقدا
ایکی آغاج آراسیندا سالیب چئکیشدیرسین
بیریسی تخته بیری واردانه ای بوقدا
الی قولینه سالوب آتا اوسته دوندرسین
که کاغذه دونه سن یا کتانه ای بوقدا
تنوری یاندورا مانند کوره‌ی حداد
یاپا تنوره چئکه اوت زبانه ای بوقدا
اتون حرارتی تأثیر ائدیب گلن حاله
چیخاردا جمع ائده دستار خانه ای بوقدا
گئدیم قوناق گئتیریم حضرت احبانی
ییدیردیم اوندا سنی دوستانه ای بوقدا
قوناق گلنده گلیر منیم روحیمه راحت
فدا اولوم قدم میهمانه ای بوقدا
هرچند یک قطعه شعر دیگر نیز از این شخصیت بزرگ هیدجی در دست داریم اما پختگی، استواری و روانی زبان شعر #ملامحمدصالحی باعث می‌شود به هیچ وجه باور نکنیم که آثار منظوم ایشان محدود به همین‌هاست.
وی در سال ۱۳۳۶قمری برابر۱۲۹۶شمسی از دنیا رفته ودر کنار مزار #آیت‌الله_سیدباقر_حسینی_هیدجی در داخل مقبره روبروی #حوزه_علمیه_هیدج به خاک سپرده شده است. #عارف_یارقلی
علاقه مندان برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد #ملامحمدصالحی به صفحات۹۴تا۹۶ و۲۶۷تا۲۷۵ کتاب #سیمای_هیدج مراجعه فرمایند.
دستبوس عزیزانی هستم که هرگونه دستخط و اسناد و اطلاعات بیشتر خود از این دانشمند و سایر بزرگان هیدج را طی تماس با شماره ۰۹۱۲۷۷۲۵۴۳۷ ، یا با ارسال پیام به
https://eitaa.com/AREF_Y
یا به شماره۰۹۰۵۱۴۳۴۶۹۶ در《ایتا》، با ما در میان بگذارند تا بیشتر و بهتر بتوانیم بزرگان هیدج را معرفی کنیم.
برای آشنایی بیشتر با شعرای هیدج به کانال #شعرای_هیدج بپیوندند.
https://eitaa.com/joinchat/4128112887C04235b2b24
#هیدج
#شعرای_هیدج
#عارف_یارقلی
🌎 کانال خبری هیدج نو 👇👇👇
•••✾•🌿🌺🌺🌺🌿•✾•••
💥 @HidajeNoo 💥