📰‍ ماجرای توزیع رایگان شاهنامه فردوسی در تاجیکستان به فرمان رئیس‌جمهور این کشور ⬅️ ۵ دسامبر سال جاری، مراسم بزرگداشت باباجان غفورف مورخ و نویسنده کتاب "تاجیکان" در دوشنبه با سخنرانی امامعلی رحمان رئیس‌جمهور تاجیکستان برگزار شد. وی در این سخنرانی خبر داد که کتاب شاهنامه فردوسی به‌طور رایگان به هر خانواده تاجیک اهدا خواهد شد و هدف این اقدام را آگاهی مردم از تاریخ و فرهنگ خود اعلام نمود. 📄 این اقدام، در تاجیکستان و ایران با حواشی زیادی روبه‌رو شد. برخی امامعلی رحمان را تمجید نموده وی را احیاگر فرهنگ و زبان فارسی و تاریخ آریائیان معرفی کردند. این درحالی‌ست که این نسخه از شاهنامه فردوسی که در تاجیکستان توزیع خواهد شد، به خط سیریلیک نگاشته شده؛ زبان فارسی لکن با خط روسی. از این رو شاهد واکنش‌هایی از سوی شخصیت‌های ادبی و فرهنگی فارس‌زبان بودیم؛ استاد شفیعی کدکنی شاعر و نویسنده، در یک مصاحبه مستقیما از این اقدام انتقاد نمود و اظهار داشت: "توزیع شاهنامه به خط سیریلیک، توسعه خط و زبان روسی به بهانه تقویت فرهنگ ملی است." 📄 برخی از فعالان فرهنگی و اجتماعی تاجیک نیز معتقد بودند به‌دلیل اینکه خط فعلی تاجیکستان خط سیریلیک است، نمی‌توان از این اقدام انتقاد نمود، از طرفی نیز نمی‌توان این اقدام را در راستای احیای زبان و فرهنگ دانست و توزیع انبوه آن فقط خط جعلی سیریلیک را در این کشور تثبیت می‌نماید، لذا قابل تمجید نیز نخواهد بود. این ماجرا در رسانه‌های ایران نیز منعکس گشت و برخی از آن‌ها به حواشی آن نیز وارد شده و نظر خود را منتشر نمودند. ⬅️ ۱۸ دسامبر سال جاری، قاهر رسول‌زاده نخست‌وزیر تاجیکستان در نشست شورای سران دولت‌های کشورهای مشترک المنافع در مسکو که در خصوص روابط فرهنگی و بشردوستانه دایر گردید، تاکید نمود که زبان روسی در تاجیکستان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و در قانون اساسی این کشور به‌عنوان زبان ارتباطات بین اقوام معرفی شده است. وی همچنین اظهار داشت: "بیش از ۸۰درصد وب‌سایت‌های جمهوری تاجیکستان به زبان روسی هستند و زبان روسی در تمام سطوح آموزشی از مهدکودک‌ها تا دانشگاه‌ها تدریس می‌شود." این درحالی‌ست که حتی یک نشریه رسمی در تاجیکستان به خط فارسی نشر نمی‌شود. 📄 همچنین گفتنی‌ست، آموزش الفبای فارسی در مدارس تاجیکستان از کلاس چهارم تا هفتم تحت عنوان "الفبای نیاکان" آموزش داده می‌شد، که البته آن هم محدود گشت و کودکان از سنین بالاتری آغاز به یادگیری الفبای فارسی می‌کنند. این درحالی‌ست که بر اساس برنامه جدید آموزشی این کشور یعنی "استراتژی رشد معارف تاجیکستان ۲۱-۲۰۳۰"، زبان روسی به‌عنوان زبان دوم و زبان ارتباطات بین قومی در تاجیکستان معرفی شده و آموزش آن از کلاس اول آغاز می‌شود؛ و در رتبه بعد به انگلیسی به‌عنوان زبان بین‌المللی در این برنامه توجه شده که آموزش آن هم از کلاس اول آغاز می‌شود. 📄 بازگشت به الفبای فارسی در تاجیکستان پس از استقلال مطرح گردید و سال‌ها یکی از موضوعات اصلی در محافل فرهنگی و ادبی این کشور بود. زبان رسمی تاجیکستان پس از استقلال فارسی-تاجیکی اعلام شد؛ اما سال ۱۹۹۹ شاهد حذف پسوند فارسی از کنار تاجیکی بودیم و دولت تاجیکستان به‌شکل خاموشی به‌دنبال هویت‌بخشی به زبان تاجیکی با خط جعلی سیریلیک رفت. پس از استقلال این کشور، قانونی وضع شده بود که دولت را موظف به برنامه‌ریزی برای احيای خط می‌کرد؛ اما به‌مرور این قانون نیز کنار گذاشته شد و سال ۲۰۰۸ رسما امامعلی رحمان با تغییر خط از سیریلیک به فارسی مخالفت نمود. ⬅️ برخی کارشناسان سیاست‌های رئیس‌جمهور تاجیکستان در حوزه زبان و فرهنگ این کشور را از مهم‌ترین عوامل رکود زبان فارسی و عدم ترویج آن در تاجیکستان می‌دانند. دولت تاجیکستان در پی اقداماتی با هدف هویت‌بخشی به زبان تاجیکی و خط جعلی سیریلیک، دست به اقداماتی همچون محدودسازی تعلیم ادبیات فارسی در مدارس و حذف پسوند زبان فارسی از کنار تاجیکی زد‌. سال ۲۰۰۹ با تصویب قانون زبان جدید، دولت زبان رسمی تاجیکستان را تاجیکی اعلام نمود و این بار به مستقل‌بودن تاجیکی تاکید داشت. 📄 این رویکرد موجب شده است که امروزه زبان روسی تبدیل به زبان علم در این کشور شود و بسیاری از دانشمندان معاصر تاجیکستان کتاب‌های خود را به روسی چاپ می‌کنند و حتی کلاس‌ها و برنامه‌های خود را به زبان روسی اجرا می‌کنند. در میان مردم نیز چنین شده و فردی که به زبان روسی مسلط نباشد، گویا بی‌سواد است. کارشناسان، جدایی از خط فارسی و سپس رویکرد مذکور دولت نسبت به زبان فارسی و از طرفی توجه ویژه آن به زبان روسی را مهم‌ترین عوامل این پدیده می‌دانند. #آسیای_مرکزی #تاجیکستان #زبان #فرهنگ #فارسی کانال #مرکز_مطالعات_آسیای_مرکزی | ماوراء النهر: تلگرام | ایتا | توییتر @mavaraonnahr