❁﷽❁
⏹ تبیین علل صعوبت اجتهاد در فقه شیعی
🔸علاوه بر وجود روایات جعلی، کذب و ...، یکی از مهم ترین اسباب صعوبت اجتهاد و کشف حکم شرعی در فقه شیعه روایات تقیه ای است.
یکی از جلوه های این امر مواردی فراوانی است که ائمه علیهم السلام برای حفظ جان شیعیان در صدد القای اختلاف فقهی میان آنها بودند. محقق حکیم در تبیین این امر می نویسد:
✍️ أقول: لا ريب في ابتناء معرفة الأحكام في عصور المعصومين علیهم السلام على الخطأ كثيرا؛ لاختلاف الروايات كثيرا من جهة التقيّة والخطأ أو الكذب مع أنّ الروايات لم تكن منتشرة في أوّل الأمر، وكان الاطّلاع عليها تدريجيّا، وكان الأئمّة علیهم السلام في مقام إحداث الخلاف بين الشيعة محافظة عليهم ، وكان أصحابهم وغيرهم من الشيعة في معرض الاطّلاع على خطأ ما وصل إليهم إمّا بالسؤال منهم علیهم السلام أو بوصول أحاديث أخر على خلاف ما وصل إليهم، كما قد يشهد به سبر النصوص. فلو كان البناء مع ذلك على عدم الإجزاء بعد انكشاف الخلاف لوقع الهرج والمرج واضطرب نظامهم. ولكان المناسب منهم السؤال عن حكم الأعمال الماضية ولزوم تداركها، فإهمال ذلك ظاهر في مفروغيّتهم عن الإجزاء.
وهو المناسب لما هو المرتكز من سهولة الشريعة وعدم ابتنائها على الحرج والضيق، وعدم إيقاعهم علیهم السلام لأوليائهم وشيعتهم إلّا في ما يسعهم، رأفة بهم ورحمة لهم.
ودعوى: أنّ المتيقّن من ذلك ما لو لم يكن الخطأ واقعاً موجباً لبطلان العمل، كما في موارد حديث: «لا تعاد الصلاة» ونحوها، ولم يعلم ابتلاؤهم بغير ذلك.
ممنوعة جدّاً: لكثرة اختلاف الأخبار في غير الموارد المذكورة، كتحديد الكرّ والقصر والإتمام والوضوء والنجاسات والتذكية وغيرها ممّا يكون الاختلال به موجبا لبطلان العمل واقعا وترتّب آثار البطلان من القضاء والضمان وغيرهما، فعدم اهتمامهم بتمييز الموارد المذكورة من غيرها شاهد بما ذكرنا من المفروغيّة عن الإجزاء.
📚مصباح المنهاج، اجتهاد التقلید، ص: 220
✅ در روش فقه جواهری، فقیه در بررسی ادله شرعی و نصوص روایی، باید این نکته را در نظر بگیرد که ائمه علیهم السلام در یک «مدیریت هوشمند» در صدد رعایت مصالح حداکثری مذهب شیعه بوده اند.
بسیار روشن است که نگاه جزئی و اتمیک به روایات، باعث انحراف از مبانی صحیح اجتهادی بوده و ممکن است روایتی که از حیث جهتی مخدوش بوده یا اینکه برای مدت و افراد مشخصی صادر شده است را به عنوان حکم اولی و قضیه حقیقیه در نظر بگیرد و بر اساس آن حکم را منقح کند.
#اجتهاد
#تقیه
#مدیریت_هوشمند
《یادداشت های فقهی _ اجتهادی》
🆔 @Ijtihad_Jurisprudence
❁﷽❁
✍️بیانات رهبر معظم انقلاب در دیدار جمعی از روحانیون استان همدان
۱۳۸۳/۰۴/۱۵
🔶 عزیزان من! درس را هم خوب و عمیق بخوانید؛ این را من به جوانها عرض میکنم. همه‌ی آنچه برای یک روحانی از شؤون مختلف لازم است، متوقف است بر این مایه‌ی علمی. در دوران مبارزات در مشهد بنده درس میگفتم - سطوح درس میدادم؛ مکاسب و کفایه میگفتم - در کارهای مبارزه هم بودم. طلبه‌هایی که با بنده معاشر بودند، خیلی از آنها داخل مسائل مبارزه بودند. حضور در میدانهای سیاسی و اجتماعی، بعضی از آنها را دچار تردید کرده بود که خواندن این درسها و دقت در متون درسی چه فایده‌یی دارد؛ برویم مشغول کار سیاسی شویم. آنها در همان میدان سیاسی هم با بنده مرتبط بودند و از بنده چیزهایی میآموختند. وقتی متوجه این تردید شدم، به آنها گفتم هر کاری بخواهید بکنید، بیمایه فطیر است؛ باید مایه داشته باشید تا بتوانید منشأ اثر باشید. و به شما عرض میکنم: برادران عزیز! مایه‌ی علمی را مستحکم کنید.
https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=3240
#اجتهاد
#فقه
#لبیک_یا_خامنه_ای
《یادداشت های فقهی _ اجتهادی》
🆔 @Ijtihad_Jurisprudence
❁﷽❁
✍️ روش شناسی احراز صدور روایات در دیدگاه فقیهان
🔹یکی از مهم ترین محورهای اجتهاد، انتخاب مبنا در بررسی سندی و احراز وثاقت راویان و صدور حدیث است.
در یک دیدگاه، مبنای احراز وثاقت راوی، بر اساس اقوال علمای رجالی است. در مقابل، دیدگاه دیگر احراز وثاقت راوی و صدوری حدیث از همه طرق ممکن و عقلایی است.
🔸محقق حکیم در مصباح المنهاج، کتاب اجتهاد و تقلید در صفحه 246 در بررسی روایات «مسعدة بن صدقة» این دو رویکرد را تبیین می کند:
1️⃣ رویکرد اول:
أمّا السند فقد يُضعَّف؛ لعدم النصّ على توثيق مسعدة بن صدقة، فلا مجال للاعتماد على روايته، ولاسيّما مع عدّ الكشي إيّاه بَترياً، وعدّ الشيخ إيّاه في كتابه في أصحاب الباقر علیه السلام عامياً.
2️⃣ رویکرد دوم:
لكن لا يبعد الاعتماد عليها مع علوّ متنها، ورواية الكليني والشيخ لها، وظهور قبولها بين الأصحاب، بل قبول روايات مسعدة.
فعن المجلسي الأوّل: «الذي يظهر لي من أخباره التي في الكتب أنّه ثقة؛ لأنّ جميع ما يرويه في غاية المتانة، موافقة لما يرويه الثقات من الأصحاب، ولذا عملت الطائفة بما رواه وأمثاله من العامّة. بل لو تتبّعت وجدت أخباره أسند وأمتن من أخبار مثل جميل بن درّاج، وحريز بن عبد الله».
وقريب منه عن غيره.
3️⃣ تکمله رویکرد اول:
هذا مع وقوع الرجل في أسانيد كتاب كامل الزيارة الذي صرّح ابن قولويه في أوّله أنّه لا يثبت فيه إلّا ما رواه ثقات أصحابنا . ومن ثمّ اختار بعض مشايخنا وثاقته. ولعلّه لبعض ذلك عبّر شيخنا الأعظم عن الرواية بالموثّقة.
4️⃣ جمع بندی محقق حکیم:
وبالجملة: سند الرواية لا يخلو عن اعتبار، فيتّجه الاستدلال بها.
✅ بر اساس دیدگاه دوم علاوه بر توثیقات خاص و عام رجالی، عمل اصحاب به روایات یک راوی، متانت، علو و استحکام متن روایت، موافقت با روایات اصحاب ثقه، وجود روایت راوی در کتب اربعه مثل کافی و تهذیب، و تلقی به قبول روایت از سوی اصحاب می تواند از قرائن وثوق به صدور حدیث و اطمینان به وثاقت راوی باشد.
این در حالی است که بر اساس دیدگاه اول، فقیه ناچار از جستجوی توثیق خاص یا عام رجالی است.
#اجتهاد
#وثاقت_راوی
#روش_شناسی
《یادداشت های فقهی _ اجتهادی》
🆔 @Ijtihad_Jurisprudence
✧❁﷽❁✧
1️⃣ یکی از نکات مهم بیانات امام خامنه ای که متأسفانه کمتر بدان پرداخته شد، معرفی علمای بزرگ شیعه در امر تبلیغ است.
2️⃣ معظم له در تاریخ ۱۴۰۲/۰۴/۲۱ در دیدار مبلغین و طلاب حوزه‌های علمیه سراسر کشور ضمن برشمردن سنت تبلیغ در نزد علمای بزرگی مثل شیخ مفید، شیخ طوسی، علامه مجلسی و ... می فرماید:
🔸«... تبلیغ است برای آحاد مردم؛ یعنی علما به سنّت تبلیغ اهمّیّت میدادند. حالا این را هم که منبر و شکل تبلیغی منبر از کِی بوده، بنده مجال نکردم [ببینم]؛ دلم میخواست اگر بتوانم مراجعه کنم، امّا مثلاً همین ملّاحسین کاشفی سبزواری در قرن نهم و دهم یا مثلاً واعظ قزوینی در قرن دهم ــ که شاعر بزرگی هم هست ــ در ذهن من [این‌جور] هست که اینها اهل منبر بودند و میرفتند صحبت میکردند و از آن وقتها این سنّتِ منبر وجود داشته.
🔹ملّا حسین کاشفی صاحب روضة الشّهدا است، و ما که روضه‌خوانی میکنیم، در واقع گرفته‌شده‌ی از کتاب آن بزرگوار است. و همچنین بعداً علمای بزرگی مثل شیخ جعفر شوشتری [اهل منبر بودند]. شیخ جعفر شوشتری معروف به وعظ است؛ ملّا است، فقیه بزرگی است...»
https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=53333
✅ دقت کنید، رهبری عزیز بخلاف برخی از علمای معاصر _ شهید مطهری در کتاب حماسه حسینی_ هیچ طعنی در اصالت و کلیت کتاب روضة الشهدا و نویسنده آن وارد نکرده است. بلکه ملّا حسین کاشفی را یکی از مبلغین همردیف علمای طراز اول، همانند شیخ جعفر شوشتری و علامه مجلسی و ... ذکر کرده است.
البته این امر نافی وجود برخی روایات ضعیف در این کتاب _ همانند سایر کتب مقتل و حتی کتب حدیثی شیعه_ نیست.
#اجتهاد
#شبهات_عاشورا
#تبلیغ
《یادداشت های فقهی _ اجتهادی》
🆔 @Ijtihad_Jurisprudence
✧❁﷽❁✧
✍️ توجه به بستر تاریخی روایات در فهم مراد جدی روایات
1️⃣ یکی از مهم ترین عوامل فهم صحیح مراد جدی روایات توجه به بستر تاریخی شکل گیری و صدور روایات است. این امر یکی از قرائن خارجی منفصل در تفسیر متون روایی است که مورد توجه بنای عقلاء است.
2️⃣ برای روشن شدن این حقیقت به متن فقهی زیر از محقق اراکی(م: 1415ق) دقت کنید:
♦️ «و ما روي من قول الأمير- عليه السلام- نحن صنائع اللّٰه و الخلق بعد صنائع لنا، الصحيح أنّ الفقرة الأخيرة كما نقلنا من أنّه صنائع لنا لا صنائعنا، و الشاهد القطعي على هذا أنّ هذه الفقرة موجودة في كتابة الأمير- عليه السلام- إلى معاوية- لعنه اللّٰه- و قد علم شدّة اهتمام معاوية بأخذ ما يوجب وهنه- عليه السلام- في أنظار الشاميّين الحمق بأيّ وسيلة أمكنت، و لو كان المكتوب صنائعنا، لكان ذلك لمعاوية بابا وسيعا لغرضه، فكان يهمّ بنشر هذا في الأصقاع، و أنّه- عليه السلام- مدّع للربوبيّة.»
📚 كتاب البيع؛ ج2، ص: 16
3️⃣ در دیدگاه محقق اراکی، زمینه تاریخی دشمنی معاویه و شدت اهتمام او در دروغگویی و تبلیغات علیه حضرت علی علیه السلام، یک قرینه کلیدی و قطعی است که روایت «نحن صنائع اللّه و الخلق بعد صنائعنا» مردود و روایت «نحن صنائع اللّٰه و الخلق بعد صنائع لنا» معتبر قلمداد شود. چرا که فقره «صنائعنا» ظهور در ربوبیت آن حضرت می تواند داشته باشد و این بهانه مناسبی برای معاویه بود که وجهه آن حضرت را در نزد همگان مخدوش کند.
✅ شایان ذکر است که فهم صحیح بستر تاریخی روایات نیازمند مطالعات فراوان، عمیق و جدی در منابع تاریخی، رجالی، حدیثی و ... شیعه و اهل سنت است.
#اجتهاد
#تاریخ
#محقق_اراکی
《یادداشت های فقهی _ اجتهادی》
🆔 @Ijtihad_Jurisprudence
هدایت شده از 《یادداشت های فقهی_اجتهادی یک طلبه》
❁﷽❁
✍️ روش شناسی احراز صدور روایات در دیدگاه فقیهان
🔹یکی از مهم ترین محورهای اجتهاد، انتخاب مبنا در بررسی سندی و احراز وثاقت راویان و صدور حدیث است.
در یک دیدگاه، مبنای احراز وثاقت راوی، بر اساس اقوال علمای رجالی است. در مقابل، دیدگاه دیگر احراز وثاقت راوی و صدوری حدیث از همه طرق ممکن و عقلایی است.
🔸محقق حکیم در مصباح المنهاج، کتاب اجتهاد و تقلید در صفحه 246 در بررسی روایات «مسعدة بن صدقة» این دو رویکرد را تبیین می کند:
1️⃣ رویکرد اول:
أمّا السند فقد يُضعَّف؛ لعدم النصّ على توثيق مسعدة بن صدقة، فلا مجال للاعتماد على روايته، ولاسيّما مع عدّ الكشي إيّاه بَترياً، وعدّ الشيخ إيّاه في كتابه في أصحاب الباقر علیه السلام عامياً.
2️⃣ رویکرد دوم:
لكن لا يبعد الاعتماد عليها مع علوّ متنها، ورواية الكليني والشيخ لها، وظهور قبولها بين الأصحاب، بل قبول روايات مسعدة.
فعن المجلسي الأوّل: «الذي يظهر لي من أخباره التي في الكتب أنّه ثقة؛ لأنّ جميع ما يرويه في غاية المتانة، موافقة لما يرويه الثقات من الأصحاب، ولذا عملت الطائفة بما رواه وأمثاله من العامّة. بل لو تتبّعت وجدت أخباره أسند وأمتن من أخبار مثل جميل بن درّاج، وحريز بن عبد الله».
وقريب منه عن غيره.
3️⃣ تکمله رویکرد اول:
هذا مع وقوع الرجل في أسانيد كتاب كامل الزيارة الذي صرّح ابن قولويه في أوّله أنّه لا يثبت فيه إلّا ما رواه ثقات أصحابنا . ومن ثمّ اختار بعض مشايخنا وثاقته. ولعلّه لبعض ذلك عبّر شيخنا الأعظم عن الرواية بالموثّقة.
4️⃣ جمع بندی محقق حکیم:
وبالجملة: سند الرواية لا يخلو عن اعتبار، فيتّجه الاستدلال بها.
✅ بر اساس دیدگاه دوم علاوه بر توثیقات خاص و عام رجالی، عمل اصحاب به روایات یک راوی، متانت، علو و استحکام متن روایت، موافقت با روایات اصحاب ثقه، وجود روایت راوی در کتب اربعه مثل کافی و تهذیب، و تلقی به قبول روایت از سوی اصحاب می تواند از قرائن وثوق به صدور حدیث و اطمینان به وثاقت راوی باشد.
این در حالی است که بر اساس دیدگاه اول، فقیه ناچار از جستجوی توثیق خاص یا عام رجالی است.
#اجتهاد
#وثاقت_راوی
#روش_شناسی
《یادداشت های فقهی _ اجتهادی》
🆔 @Ijtihad_Jurisprudence