#یادداشت_۱۴۴ ۲ دی ۱۴٠۲/سال سوم از فانتوم های شیخ بها تا گاری های اعزه! دین را چه به راه، مسکن و شهرسازی؟ چگونه شاخصه های هویت دینی را محقق کنیم؟ این اصلی ترین پرسش تمام ادوار علمای اسلام بوده و به طور کلی شامل دو دیدگاه عمده و کماکان زنده است. اول: دیدگاهی که معتقد است اعمال صالح، بهبود روابط انسانی و هدایت، #میوه_های_نهایی هستند که باید بر ریشه ها، تنه ها و زیرساختهای متعددی بنا شوند که از خود دین اخذ شده. دین در این نگاه، یک بسته جامع است که پاسخ تمام نیازهای بشری را در بهترین شکل ممکن ارائه داده است. دوم: دیدگاهی که توجهی بسیار حداقلی به #زیرساختهای_هدایت دارد و معتقد است با تمرکز بر تبلیغ دین، می توان آنرا محقق کرد. معارف دینی در این منظر، صرفا چهارچوب های کلی راه را معین کرده و باقی مسایل زیرساختی مانند اقتصاد و سلامت را به فهم بشری واگذار کرده. به عنوان مثال در نگاه اول، تمامی کارهایی که متولی آن در دنیای امروز، وزارت راه، مسکن و شهرسازی است، جزء مهم ترین بخش های زیرساختی دین است و نیازمند حضور حداکثری قرآن و روایات اما در نگاه دوم، دین را چه به راه و مسکن و شهرسازی؟! نتیجه اینکه شخصی مانند شیخ بهایی که از چهره های شاخص علمای تمدنی اسلام است، علاوه بر تبلیغ جایگاه امام، دهها کاروانسرای پیشرفته در مسیر زیارتی حضرت آقا امام رضا علیه السلام هم می سازد. اما نتیجه این نگاه که حوزه را چه به راه و شهرسازی، این شده که در طرحهای تفصیلی آینده شهر مشهد، حرم امام علیه السلام در حاشیه شهر واقع خواهد شد که آثارش از همین الان مشهود است. یعنی دقیقا برخلاف شیخ بها که با درک تفصیلی از اسلام، راهها و امکانات را به محوریت امام پیاده سازی می کرد. نمونه دیگر از تفاوتهای بروز یافته این دو نوع نگاه، طراحی و جانمایی مسجد در مرکز شهر و محلات و جانمایی بازار، حمام و مدرسه به محوریت آن است. در این باره می توان به کارهای گرانقدر مرحوم شیخ بها، حجه الاسلام شفتی و یا مجموعه علی قلی آقا در اصفهان اشاره کرد. اما در شهرسازی بی معنا، حیران و ضد دین امروز، جایگاه مسجد به عنوان #قلب_شهر_اسلامی در بدترین جای ممکن است. نمونه اش پاساژ بزرگی که دیروز برای نماز به آنجا رفتم. نمازخانه آن پاساژ بزرگ در شهر مشهد، دخمه مانندی در زیرزمین بود، طبقه منفی چهار! اساسا مسجدی که کارکرد خاصی ندارد، جایی بهتر از طبقه منفی چهار و گوشه پارکینگ بازار هم نخواهد یافت. موضوعات تکمیلی: زیرساختهای هدایت/ مسجد و اداره جامعه @besalamen_amenin