📚 روشنفکری در غرب و ایران ✍🏼 قسمت ۱۵۲ 🔰 نتیجه‌گیری و اتمام بحث در مجموع باید گفت بیشترین مسائلی که منوّرالفکران در دوره اوّل( دوره مشروطه) تا سال ۱۳۲۰ شمسی درپی آن بودند عبارت بودند از: غرب‌ باوری، مدنیّت غربی، دین‌گریزی، علم‌ زدگی، اصلاح‌طلبی در اسلام و همگام‌کردن آن با تمدّن غرب، وضع قانون بشری و قانون‌گرایی، آزادی‌خواهی به‌طور مطلق، آزادی بیان، آزادی مطبوعات، آزادی انتخاب، مخالفت با رهبری دینی و استیلای علمای دین، تصوّف‌ گرایی، تجربه‌ گرایی، دموکراسی، انکار علومی مانند اخبار، احادیث، حکمت، عرفان و انکار تقلید، مشیّت الهی، قصاص، حج، زکات، حجاب و دین، تغییر الفبای عربی، فارسی و ترکی، تفکیک دین از سیاست، بازگشایی پای استعمار انگلیس و روس به ایران، تعارض اسلام و علم، تفکّرات اومانیستی و دفاع از ملّیت و ناسیونالیسم اسلامی، لیبرالیسم و سوسیالیسم. درباره منشأ پیدایش ادیان نیز از نظریه ترس پیروی می‌کردند. ♦️نقش منوّرالفکران در جریان انقلاب مشروطه با پیدایش منوّرالفکری، سه نیرو در جامعه ایران که بر اساس سه نوع معرفت و شناخت، وحدت و انسجام یافته‌اند، رو در روی یکدیگر قرار گرفتند که عبارت بودند از: ۱. منوّرالفکران؛ ۲. حاکمان دربار و پادشاهان؛ ۳. نیروهای مذهبی و علما. منوّرالفکران که سطحی‌ترین بعد غرب، اندیشه و هستی آنان را تسخیر کرده بود، به همان مقدار که دیر با غرب آشنا شده‌اند، زود آرزوی رسیدن به آن را می‌کنند. آنان برای غلبه بر تنش‌هایی که در اثر فقدان تفکّر پدید می‌آمد، وسیله‌ای جز زور در اختیار نداشتند و بدین ترتیب، حاکمیت آنها نه‌ تنها در ایران؛ بلکه در کشورهای جهان سوم، به‌سوی استبداد جدیدی گام بر می‌داشت. 🔹منوّرالفکران در رقابت با استبداد مرسوم حاکمان و پادشاهان مشکل چندانی نداشتند، ولی وجود نیروی مذهبی در ایران و برخی عوامل دیگر موجب شد تا جایگزینی آنها از سال۱۲۵۰ ش که قرارداد رویتر امضا شد تا پی‌آمدهای قرارداد ۱۹۱۹ م که به کودتای ۱۲۹۹ ش و اقتدار رضاخان انجامید، حدود نیم سده به‌طول انجامد. پایگاه منوّرالفکران بیشتر در میان اشراف، درباریان و مستبدان سابق و لُژ نشینانی بود که علاوه بر امکان برخورد و آشنایی با غرب، بیشتر به تمتّعات مادّی توجّه داشتند و کمتر با حقایق و معانی مذهبی و دینی مأنوس بوده‌اند. در حقیقت، حاکمان سیاسی قاجار نیز در رقابت با دو نیروی منوّرالفکری و مذهبی، قدرت مقاومت نداشت و رقابت واقعی و اصلی بین دو نیروی مذهبی (علما) و منوّرالفکران بود که به‌طور طبیعی و حتی ناخود‌آگاه با قوّت تمام جریان داشت. 🔸حضور و نفوذ خزنده منوّرالفکران در دربار که ناشی از خصلت آسیب‌پذیری دربار نسبت به این نیرو بود، در عمل، دو رقیب نیروی مذهبی را در هدفی واحد گردآورد و باهم متّحد کرد و مقابله با استعمار که در آغاز، همکاری‌های نیروی مذهبی با دربار قاجار را توجیه می‌کرد، در نهایت به درگیری نیروی مذهبی و دربار انجامید. نیروی مذهبی بدون آشنایی کامل نسبت به هویّت منوّرالفکران بسیاری از حرکت‌های دربار را که تحت تأثیر و نفوذ اندیشه‌های منوّرالفکران شکل می‌گرفت، به استبداد شخص شاه نسبت می‌داد و راه حلّ همه مشکلات را در مهارکردن آن می‌دانست و منوّرالفکران با استفاده از این غفلت، در اوج درگیری نیروی مذهبی و استبداد بر فراز امواج مردمی حرکتی قرار گرفتند که مرجعیت شیعه با بسیج مردمی، خود آن را ایجاد کرده بودند. ♦️برخی از رهبران دینی با غنیمت‌ شمردن همراهی منوّالفکران در مبارزه با دربار، شعارها و دیدگاه‌های آنان را توجیه دینی می‌کردند و از این نکته غافل شدند که تلاش آنها نتیجه‌ای جز پوشش‌دادن به منوّرالفکران جهت نفوذ در میان نیروی مذهبی و دامن‌ زدن به پریشانی فرهنگی و آشفتگی فکری اجتماع ندارند. منوّرالفکران در این شرایط فکری و فرهنگی با استفاده از پوشش‌های موجود، ابتدا به حذف حریفان آگاه و پس از آن به قتل رقیبان غافل پرداختند. ادامه دارد... #روشنفکری_در_ایران_و_غرب 🆔 @Jarianshenasi

📚 روشنفکری در غرب و ایران ✍🏼 قسمت ۱۵۳ 🔰 نقش روشنفکران در انقلاب مشروطه 📌مقدمه: انقلاب مشروطه در دوره پادشاهان قاجار شکل گرفت. زمینه های دوره نهضت عدالتخواهی و جریان مشروطیت از زمان شروع تا پایان، نزدیک به 150 سال تا 200 سال طول کشید. توجه به ریشه ها و زمینه های پیدایش این واقعه تاریخی، مهم و عبرت آموز است. اما انقلاب اصلی مشروطه از زمان شروع ( ۱۲۸۵ شمسی) تا سال ( ۱۲۹۹ شمسی) چهارده سال بوده است. در این جریان، حوادث و وقایع مهم و قابل توجهی که اثرات غیر قابل انکار در آغاز حرکت مشروطه و سرانجام آن داشته اند، رخ داده است. انقلاب مشروطه اولین رویداد سیاسی و اجتماعی بود که روشنفکران ایرانی غربزده، نقش تعیین کننده ای در آن ایفا کردند. توجه به بازیگران و عناصری که در این واقعه مهم نقش آفرین بودند، بسیار حائز اهمیت است. 🔸وقایع مهم سلطنت چهار پادشاه قاجار، فتحعلی شاه، محمدشاه، ناصرالدین شاه و قسمتی از سلطنت مظفرالدین شاه، از جمله جنگ های ایران و روس و دو قرارداد مهم گلستان و ترکمانچای، جدا شدن بخش های مهمی از جنوب و جنوب شرق ایران، قراردادهای مهم تجاری- اقتصادی مانند: تنباکو، راه آهن، لاتاری، و مانند آن ها، تشکیل انجمن های سری از جمله فراموشخانه و لژ بیداری ایران، تشکیل مجامع و محافل علی الظاهر فرهنگی مانند کتابخانه ملی، تشکیل مدارس جدید ایرانی و غیر ایرانی، ظهور و بروز جریان منورالفکری با مولفه های خاص متاثر از فرهنگ غرب و تدوین و نشر دهها کتاب و روزنامه در انتشار دیدگاه های این جریان، همگی در شکل گیری، سیر و سرانجام حرکت مشروطه اثرگذار بوده اند. 🔹در مناسبت های مختلف، حضرت امام خمینی(ره) بر مساله مشروطه و ضرورت عبرت آموزی از حوادث آن، بارها تاکید فرموده اند. رهبر معظم انقلاب اسلامی نیز راجع به نهضت عدالت خواهی و جریان مشروطیت و نقش علماء، روشنفکران و بیگانگان به ویژه انگلیس بیانات مهمی داشته اند. در همایش صدمین سالگرد مشروطیت (9 اردیبهشت 1385) رهبر فرزانه انقلاب اسلامی، بیانات مهم و راهگشایی در خصوص جریان مشروطیت و نگارش تاریخ آن بیان فرمودند. برخی فرازهای مهم بیانات رهبری به این شرح است: ♦️1) نقش علماء در مشروطه، قابل مقایسه با نقش دیگران مثل روشنفکران و صاحبان قدرت و متنفذان دولتی نیست. 2) اساس حرکت علماء بایستی روشن شود. شعار علماء « عدالتخواهی» بود و برای برپایی آن «عدالتخانه» می خواستند. در نقش علماء بایستی روی جنبه ی « ضد سلطه ی بیگانگان» توجه شود. 3) معیار عدالت در خواست علماء ، « قوانین اسلامی» بود نه چیز دیگر و در آن هیچ تردیدی نیست. 4) نقش انگلیس در انحراف حرکت عدالتخواهی به مشروطه طلبی بایستی بررسی شود. 5) نقش و کارکرد روشنفکران در مشروطه بایستی مشخص شود. روشنفکران غربزده که قدرت طلبی هم داشتند، در تغییر حرکت عدالتخواهی به مشروطه، تحت تاثیر انگلیس بودند... 6) برای مشروطه و تبیین صحیح آن، نیاز به تاریخ نگاری مستند، قوی، روشن، کامل و جامع داریم که برای سطوح دانش آموزی، دانشگاهی و تحقیقی منتشر شوند. ادامه دارد... #روشنفکری_در_ایران_و_غرب 🆔 @Jarianshenasi

📚 روشنفکری در غرب و ایران ✍🏼 قسمت ۱۵۴ 🔰 بررسی آثار و منابع انقلاب مشروطه: ♦️منابع دست اول در تمامی کتاب های مشروطه به طور عمده توسط چهره های شاخص جریان منورالفکری حاضر در مشروطه نگاشته شده است. این منابع دارای محاسن و معایبی هستند که برای ادراک صحیح از جریان مشروطه، بایستی به آن ها توجه شود. غفلت از این معایب و اتکاء صرف به آن ها، تحقیقات و پژوهش ها را آسیب پذیر می نماید. همان مساله ای که رهبر فرزانه انقلاب اسلامی به آن اشاره نموده و تاکید دارند که در انقلاب اسلامی هم، هنوز شیخ فضل الله نوری کوبیده می شود! اتکا مطلق به این مورخین و دیدگاه های آنان بدون نقد و شناخت نقاط ضعف و کاستی ها شان- صرف نظر از موضوع غرض ورزی و نگاه جریانی معاند که متاسفانه هنوز هم دامنگیر برخی مورخین و منورالفکران هست- نتیجه ای جز تضییع حقوق شخصیت های موثر در مشروطه و ارائه نتایج نادرست به ملت و در حقیقت محروم کردن ملت از دستیابی به تاریخ صحیح و بی غرضانه و استفاده از درس ها و عبرت های آن برای رسیدن به پیشرفت و کمال، نخواهد داشت... 🔸ناظم الاسلام کرمانی و یحیی دولت آبادی از جمله کسانی هستند که خود ناظر عینی و عضو انجمن های مخفی و به اصطلاح علمی آن دوران بوده اند. ناظم الاسلام مولف کتاب « بیداری ایرانیان» است و دولت آبادی مولف «حیات یحیی» است. این هردو روحانی بودند. دولت آبادی پدرش از ازلیان و خودش نیز اهل همین فرقه بود. آنان تجددخواه و سخت شیفته فرهنگ غربی بودند تا بدان حد که امثال ملکم خان، آخوندزاده و میرزا آقاخان کرمانی را ستوده و بیدار کننده ایرانیان می دانستند در حالی که این دو منورالفکر اخیر با صراحت و شدت به اسلام و احکام نورانی آن می تاختند و حتی تغییر الفبای اسلام را مدتها دنبال کردند بلکه بتوانند فرهنگ اسلامی مردم را از دسترس آنان خارج و به تاریخ بسپارند! به همین جهت این دو نویسنده - به خصوص ناظم الاسلام - سخت به شیخ فضل الله نوری می تازند و هر اتهام و ناسزایی را به صرف «شنیدها» و «گفته ها»، به او روا می دارند.در عین حال هر دو به اعلمیت و حسن سلوک و هوشیاری شیخ معترفند. او را مرتجع، مستبد، دکاندار، رشوه ستان، هوسران، خواهان جاه و مقام و... می نامند. و در مقابل منورالفکران و حتی عناصر تروریست محافل مخفی ماسونی را به عنوان آزادیخواه و مشروطه طلب می ستایند و از هر عیب و زشتی تطهیر می نمایند! 🔹محمدعلی تهرانی(کاتوزیان) و دکتر ملک زاده ( فرزند ملک المتکلمین) نیز در نوشته های تاریخی خود- که هر دو هم به نام « تاریخ انقلاب مشروطیت ایران» نوشته شده اند- خالی از حب و بغض نسبت به جریانات و مباحث دوران مشروطه نبوده اند. مخصوصا ملک زاده در جای جای کتاب خود، مجموعه ی روحانیت و علما را مورد هجمه سخت قرار داده است.او تنها بخش کوچکی از روحانیون که همراه تام وکامل با منورالفکران بوده اند را آن هم نه به عنوان روحانی- که با قشر روحانی مخالف است- بلکه به عنوان مشروطه خواه مورد تمجید قرار می دهد! ♦️ملک المتکلمین از سوی علما به بابیگری متهم بود. او در سال 1318 ه.ق به همراه جمعی دیگر از منورالفکران کتاب رمان گونه ی «رویای صادقه» را بر ضد علمای اصفهان و ظل السلطان( حاکم اصفهان)، نوشت. در این کتاب به صراحت و بدترین شیوه و شکل علمای اسلام را مورد هتک حرمت و حرمت شکنی قرار داده اند.ملک المتکلمین عضو برجسته ی لژ بیداری ایران بوده و با «اردشیر جی» مهره ی فعال سازمان جاسوسی انگلیس در ایران در همین دوران مشروطه، دوستی و روابط نزدیک داشته است. این دوستی توسط پسرش مهدی نیز ادامه یافته است. تاریخی که این فرد در خصوص فراز و فرودهای مشروطه می نویسد از چنین دیدگاهی متاثر است. لذا در عین داشتن نکات و دقایق درست و سودمند، مشحون از قضاوت های نادرست و اطلاعات غلط است. ادامه دارد... #روشنفکری_در_ایران_و_غرب 🆔 @Jarianshenasi

📚 روشنفکری در غرب و ایران ✍🏼 قسمت ۱۵۵ 🔰 بررسی آثار و منبع انقلاب مشروطه: ♦️احمد کسروی، تاریخ نگار دیگری است که با کتاب معروف « تاریخ مشروطه ایران» و « تاریخ هجده ساله ی آذربایجان» شناخته می شود. کتاب تاریخ مشروطه ایران از لحاظ ثبت تاریخ روز و ماه و سال وقایع، کتاب مفیدی است. در این کتاب اطلاعات خوبی از جنگ های تبریز و حوادث آذربایجان – که کسروی خود از آن خطه بوده است- وجود دارد که نشان از پیگیری مجدانه او دارد. اما بسیاری از مندرجات این کتاب خلاف حقیقت بوده و به خصوص با نگاه و جهت گیری کسروی، هرجا که با قضاوت و تحلیل او همراه شده به شدت اشتباه آمیز و با سیاست بافی توام است. کسروی نیز با خصوصیت ضد دینی و ضد روحانی به تاریخ مشروطه نگریسته است و از تهمت زدن به روحانیت کوتاهی نکرده است. البته بعدها خود مدعی فرقه جدیدی به نام «پاکدینی» شد. عاقبت پس از مباحث و جلسات زیاد و بی اعتنایی به هشدارهای شهید نواب صفوی به دست فدائیان اسلام به هلاکت رسید. ( در قسمت های بعد به طور مشروح درباره کسروی سخن خواهیم گفت). 🔸کتب تاریخی دیگری چون: « خاطرات من یا تاریخ صدساله ایران» تالیف حسن اعظام قدسی ( اعظام الوزاره)، « خاطرات و خطرات» تالیف مهدیقلی خان هدایت( مخبر السلطنه)، « روزنامه اخبار مشروطیت و انقلاب ایران» یادداشت های حاجی میرزا سید احمد تمجید السلطان تفرشی به کوشش ایرج افشار، « واقعات اتفاقیه در روزگار» تالیف محمد مهدی شریف کاشانی به کوشش منصوره اتحادیه و سیروس سعدوندیان، « خاطرات من» نوشته سید حسن تقی زاده، منابعی هستند که هر کدام مزایا و معایبی دارند و می توان نقاط مثبت و صحیح آن ها را را مورد بهره برداری قرار داد. 🔹کتاب « واقعات اتفاقیه در روزگار»، از لحاظ درج اعلامیه ها، شبنامه ها، اوراق ژلاتینی، تلگرافات و مقالات طبع شده در آن دوران، منبع مستند و دقیقی برای قضاوت در ماهیت و شکل وقایع است، اما خود وقایع و اتفاقات و رخدادها و عوامل اثرگذار در آن ها چیزی است که بایستی بیشتر در منابع دیگر جستجو کرد. منابع دیگری همچون رسائل مشروطه و همچنین مکتوبات، اعلامیه ها و روزنامه شیخ فضل الله نوری، تذکره الغافل و ارشاد الجاهل، اسناد منتشر شده از وزارت امورخارجه و نیز وزارت انگلستان به عنوان « کتاب آبی»، از دیگر منابعی هستند که در تحلیل تاریخ مشروطه می تواند مورد استفاده قرار گیرد. مورخین دوره های بعد و معاصر در انقلاب اسلامی نیز که به صورت مستند با ارائه شواهد و مدارک نسبت به جریانات و حوادث مشروطه سخن گفته اند، منبع معتبر و قابل اتکایی برای تحلیل این دوره تاریخی هستند. ادامه دارد... #روشنفکری_در_ایران_و_غرب 🆔 @Jarianshenasi

📚 روشنفکری در غرب و ایران ✍🏼 قسمت ۱۵۶ 🔰 وقایع و حوادث زمینه ساز مشروطیت این وقایع از آغاز حکومت فتحعلی شاه قاجار در ایران آغاز شد و تا شروع انقلاب مشروطه در سال 1285 شمسی و بعد از آن ادامه یافت. بررسی تفصیلی هر کدام از این حوادث بسیار عبرت آموز است و نیازمند تحقیق و کنکاش و مطالعه کتب تاریخی است که درحوصله این بحث نمی گنجد. برای آشنایی بیشتر علاقمندان این مباحث، عزیزان را به جلد اول کتاب: « در مشروطه چه گذشت؟» چاپ موسسه فرهنگی قدر ولایت ارجاع می دهیم. اما فهرست این حوادث و اتفاقات و خلاصه ای از آن ها به شرح زیر است: ♦️جنگ های ایران و روس و قرارداد گلستان ( 1293- 1283 ه ش). فتحلی شاه قاجار در آغاز حکومت خود، فرمانروایان گرجستان، هرات و قندهار را به اطاعت خود درآورد. گرجستان از قدیم الایام خراج گذار ایران بود و تحت الحمایه پادشاهان ایران به شمار می رفت. آن کشور استقلال مذهبی داشت ولی در امور دولتی از ایران تبعیت می کرد. پادشاهان آن کشور مسیحی بودند و معمولا شاهزادگان و ولیعهد آنان در دربار ایران در اصفهان زندگی می کردند. با مرگ هر پادشاه، ولیعهد از سوی ایران به گرجستان می رفت و بر تخت می نشست. با انقراض صفویه، گرجستان درصدد استقلال برآمد و به دلیل اشتراکات مذهبی بین آنان و روسیه، تمایل به آن کشور پیدا کردند. نیروهای روسیه به قسمت های شمالی ایران حمله کردند و باکو، گیلان، مازندران و استرآباد را بی هیچ مقاومتی تصرف نمودند. با گرجستان نیز روابط خوبی برقرار کردند. 🔸با مرگ پطر کبیر و هزینه های زیاد لشکرکشی و شیوع بیماری وبا در بین سپاهیان روس، پیشنهاد تخلیه به ایران دادند. در تاریخ 1145 ه.ق قراردادی بین ایران و روس منعقد گردید و ضمن قرارداد دیگری در سال 1148 ه. ق ، دربند و باکو به ایران واگذار شد و در مقابل ایران حفاظت این مناطق در مقابل نفوذ عثمانی ها و تجارت آزاد تجار روس را پذیرفت. در سال 1198 ه.ق بین گرجستان و روسیه قراردادی منعقد شد و گرجستان تحت الحمایه روسیه قرار گرفت. در سال 1209 آقا محمدخان با اطلاع از این خبر، در راس سپاهی 60 هزار نفره به طرف قفقاز حرکت کرد. هراکلیوس حاکم گرجستان 10 هزار نفر را برای دفاع از پایتخت خود آماده کرد ولی در جنگ شکست خورد. تفلیس به تصرف آقا محمدخان درآمد. او در آن شهر دست به کشتار وسیعی زد و اموال زیادی را غارت کرد. 🔹پس از بازگشت آقامحمدخان، خبر شکست هرکلیوس به کاترین تزار روس رسید. سپاه بزرگی را به جنگ با ایرانیان فرستاد. درند، باکو، تالش، شماخی و گنجه را تصرف کردند و پس از عبور از رود ارس در چال مغان، لشکرگاه ساختند. سپس به طرف بادکوبه حرکت کردند و تا لنکران در سواحل گیلان را متصرف شدند.کاترین ملکه روسیه درگذشت و پسرش الکساندر پل اول جانشین او شد و امر به بازگشت سپاه روسیه کرد. ♦️هرکلیوس پادشاه گرجستان چند پسر داشت. گرگین خان در سال 1213 ه.ق جانشین پدر شد. او در سال 1214 ه.ق عهدنامه ای با پُل امپراتور جدید روسیه امضاء کرد و پذیرفت که امپراتور روسیه رسما پادشاه گرجستان است و او به عنوان نایب السلطنه حکومت خواهد کرد. گرگین در سال 1215 ه.ق درگذشت و پُل فرمانی صادر کرد و گرجستان را رسما بخشی از امپراتوری روسیه اعلام نمود. 🔸بعد از کشته شدن پُل، جانشین او الکساندر در 1216 ه.ق گرجستان را جزءروسیه اعلام کرد و از نایب السلطنه هم نامی نبرد. ژنرال تسیانف به فرمانروایی گرجستان تعیین شد و به تفلیس رفت. او برای حفظ گرجستان، به سوی ایروان و بخش مهم آن یعنی گنجه متوجه شد. گنجه مدتی بخشی از گرجستان بود و مالیات خود را به هراکلیوس می داد. جوادخان حاکم گنجه به درخواست سردار روسی برای مالیات توجه نکرد و تسیانف به آن سامان لشکر کشید. جوادخان از دربار ایران تقاضای کمک کرد اما پیش از رسیدن قوای ایران، تسیانف گنجه را محاصره کرد.جوادخان و سپاهیان اندک او شجاعانه مقاومت کردند، لیکن در اثر خیانت عده ای از ارامنه گنجه، شکست خوردند. سپاهیان روس دست به کشتار و غارت زدند و جوادخان و همسر و فرزندانش نیز کشته شدند. مساجد مسلمانان نیز در این حمله با خاک یکسان شدند! تصرف گنجه، مقدمه ای شد برای شروع جنگ های بین ایران و روس که مدت 10 سال به درازا کشید. ادامه دارد... #روشنفکری_در_ایران_و_غرب 🆔 @Jarianshenasi

📚 روشنفکری در غرب و ایران ✍🏼 قسمت ۱۵۷ 🔰 وقایع و حوادث زمینه ساز مشروطیت ♦️ادامه بحث جنگ های ایران و روس و قرارداد گلستان: فتحعلی شاه در سال 1218 ه.ق در چمن سلطانیه اردو زد و دسته های مسلح از سراسر کشور به او پیوستند. در سال 1219 ه.ق عباس میرزا حاکم آذربایجان و ولیعهد به فرماندهی سپاه منصوب شد و عازم ایروان گردید. در سال های اولیه جنگ، محدوده نبرد از رودخانه آرپاچای تا محل تلاقی رودهای ارس و کر تقریبا 400 کیلومتر مربع بود. از سال سوم به بعد، از سرحدات عثمانی تا دریای مازندران به مساحت 700 کیلومتر مربع، وسعت یافت. 🔸روس ها به دلیل جنگ در دو جبهه با ایران و عثمانی ناچار بودند با ایران از در مصالحه درآیند و تمام قوای خود را علیه عثمانی به کار برند. مذاکرات میان روس ها و نماینده عباس میرزا، میرزای بزرگ قائم مقام آغاز شد. قائم مقام پیشنهاد روس ها در به رسمیت شناختن اراضی تصرف شده به مالکیت روس ها و واگذاری راه از طریق ایران برای حمله به عثمانی را نپذیرفت. بار دیگر حمله شدید روس ها در تمامی جبهه ها شروع شد. در این هنگام توپخانه ی ایران در اختیار افسران متخصص انگلیسی بود. از آن جا که انگلیسی ها علاقمند بودند جنگ در جبهه ایران هرچه زودتر متوقف شود، به افسران انگلیسی دستور دادند پُست های خود را ترک کنند. بدین ترتیب واحدهای توپخانه ایران بدون سرپرست ماند! 🔹روس ها که از این مسئله مطلع بودند بر شدت حملات افزودند. بدین ترتیب جنگ هایی که در ابتدا با پیروزی های قاطع سربازان ایرانی آغاز شد، در نهایت به دلایل مختلفی - از جمله کمبود آذوقه، خیانت برخی حکام ماوراء ارس و اتحاد روس با انگلستان و خیانت انگلیس به ایران - به شکست ایران و انعقاد قرار داد گلستان منجر شد. در این قرارداد، ولایات قراباغ، گنجه، شکی، دربند، باکو، شیروان و قسمت هایی از ولایات تالش و تمام داغستان و گرجستان در اختیار روس قرار گرفت. سردار روس سیسیانف در این جنگ کشته شد و گودویچ جانشین او گردید. ادامه دارد... #روشنفکری_در_ایران_و_غرب 🆔 @Jarianshenasi

📚 روشنفکری در غرب و ایران ✍🏼 قسمت ۱۵۸ 🔰 وقایع و حوادث زمینه ساز مشروطیت ♦️ ادامه بحث جنگ های ایران و روس و قرارداد گلستان : بعد از تغییراتی که در در دوره جنگ های ده ساله که به قرارداد گلستان منجر شد، در صحنه سیاسی بین الملل مرتبط با ایران، چند رخداد مهم واقع گردید که در سرنوشت این جنگ ها موثر بود و نقش کشورهای روسیه، فرانسه، و به ویژه انگلستان را در مسائل منطقه به خوبی روشن می کند. 🔸این رخدادها در قالب چند قرارداد بروز کرد که عبارتند از: الف) قرارداد 1215ه ق ایران و انگلیس: انگلیس قصد داشت با این قرارداد جلوی اتحاد ایران، افغانستان و هند، علیه انگلستان را بگیرد و ناپلئون بناپارت را که در فرانسه به قدرت رسیده بود، مهار کند. بر اساس این قرارداد، در صورتی که پادشاه افغانستان بخواهد به هند حمله کند، ایران باید جلوی او را بگیرد و متقابلا در صورت حمله به ایران، انگلیس می بایستی از طریق یکی از بنادر به ایران اسلحه تحویل دهد! 🔹الکساندر تزار روس بر خلاف پدرش که متمایل به فرانسه بود، به انگلیس گرایش داشت. او طی توطئه ای پدرش را به قتل رساند و فضا را به نفع انگلیس تغییر داد. بی اعتنایی به تجاوزات روس به ایران علی رغم مفاد صریح قرارداد، پاداش انگلستان به تزار انگلوفیل روسیه بود. درخواست های مکرر ایران در زمان تهاجم روسیه به گرجستان از انگلیس، در جهت اجرای مفاد قرارداد و تحویل جنگ افزار، بی نتیجه ماند. انگلیس در قبال کمک به ایران، درخواست مالکیت بعضی از جزایر و بنادر ایران را می نمود که طبعا مورد قبول دولت ایران قرار نگرفت. ادامه دارد... #روشنفکری_در_ایران_و_غرب 🆔 @Jarianshenasi

📚 روشنفکری در غرب و ایران ✍🏼 قسمت ۱۵۹ 🔰 وقایع و حوادث زمینه ساز مشروطیت ♦️ب) پیمان فین کن اشتاین (1222 ه.ق): پس از سرخوردگی فتحعلی شاه از انگلستان، او نامه ای به ناپلئون نوشت و درخواست کمک کرد. ناپلئون مسیو ژوبر را به عنوان نماینده به ایران اعزام نمود. پس از باز شدن باب مراوده و اعزام چند نماینده، به دستور فتحعلی شاه ، میرزا محمدرضت خان بیگلر بیگی قزوینی به فرانسه اعزام شد و در فین کن اشتاین، قراردادی را با ناپلئون منعقد ساخت. ایران از این پیمان بیشتر قصد تقویت نظامی و روحی نیروهای خود را در جنگ با روس ها داشت و لیکن ناپلئون علاوه بر تضعیف روسیه، قصد داشت سلطه انگلیس در اروپا را از بین برده و از طریق شریان حیاتی آن کشور در هندوستان، امپراتوری انگلستان را متلاشی نماید. 🔸ناپلئون پس از انعقاد قرارداد، یک هیات فرانسوی به ریاست ژنرال گاردن به ایران فرستاد. ناپلئون قبل از انعقاد قرارداد دو نامه به فتحعلی شاه نوشت و در آن ها اشاره کرد که در صورت به هم زدن قرارداد بین ایران و انگلیس( سرجان ملکم) و قطع روابط سیاسی با آن کشور، آماده است وزیر مختار خودرا به دربار ایران بفرستد و برای استرداد قفقاز و گرجستان کمک های مالی نموده و یک عده قشون کامل با اسباب و مهمات به ایران بفرستد تا در جنگ های قفقاز با سپاهیان ایران همکاری کنند. در این تاریخ هنوز فتحعلی شاه از تحولات اروپا و به هم خوردن قرارداد صلح آمیان بین فرانسه و انگلیس و اعلان جنگ بین این دو کشور و معاده دفاعی بین روس و انگلیس بی اطلاع بود. به همین دلیل از مساعدت انگلیس مایوس نشد و انتظار کمک های آن کشور را داشت. 🔹ج) پیمان تیلسیت بعد از قرارداد فین کن اشتاین هنوز فرستاده ناپلئون (ژنرال گاردان) به ایران نرسیده بود، که بین فرانسه و روسیه جنگ آغاز شد. قشون روس در این جنگ که با نام ( ایلو ) معروف است شکست خورد و بین ناپلئون و الکساندر قرارداد تیلسیت منعقد شد. در این پیمان فرانسه واسطه صلح بین روسیه و عثمانی شد و روسیه هم واسطه صلح بین فرانسه و انگلستان گردید که البته در این فقره موفقیت به دست نیاوردند. در اوائل سال 1222 ه.ق ژنرال گاردان به ایران رسید ولی به واسطه تغییر نقشه ناپلئون، بلا تکلیف ماند. از آن سوی عسکرخان ارومی افشار سفیر فوق العاده فتحعلی شاه که حامل شمشیرهای امیر تیمور گورکانی و نادرشاه افشار بود، در دربار ناپلئون با سردی مواجه شد و تنها سلام خشک و خالی ناپلئون به فتحعلی شاه را همراه آورد. به این ترتیب مفاد قرارداد فین کن اشتاین بی اثر ماند. روسیه که از جانب فرانسه و عثمانی خیالش آسوده شد، تنها به جنگ با ایران و تصرف ایالات بیشتری از ایران می اندیشید. ژنرال گاردان یک سال در ایران توقف نمود و وقت می گذراند تا این که به بهانه ورود نماینده انگلیس به ایران، این کشور را ترک نمود. ادامه دارد... #روشنفکری_در_ایران_و_غرب 🆔 @Jarianshenasi

📚 روشنفکری در ایران و غرب ✍🏼 قسمت ۱۶۰ 🔰 وقایع و حوادث زمینه ساز مشروطیت ♦️د) پیمان مجدد ایران با انگلیس قرارداد «مجمل» 1224 ه. ق : پس از معاده تیسلیت و بیرون رفتن ژنرال گاردان از ایران، روابط سیاسی و دیپلماتیک بین ایران و انگلیس از سر گرفته شد. سرهارفورد جونز به دیدار فتحعلی شاه رفت که منتهی به قراردادی معروف به « مجمل» شد. در این عهدنامه ایران پذیرفت که روابط خود را با کشورهای اروپایی قطع نماید و اجازه عبور به سربازان خارجی به سوی خاک هندوستان را ندهد. اجازه استقرار به نیروهای انگلیسی در خارک و خلیج فارس از دیگر تعهدات ایران در این قرارداد بود. در مقابل انگلستان متعهد شده بود که در صورت تعرض یک کشور اروپایی! به دولت ایران کمک مالی کرده و سلاح در اختیار او قرار دهد. در این قرارداد ذکر شده بود که اگر جنگی بین ایران و افغانستان رخ دهد، دولت انگلستان در آن مداخله نکند! جونز پس از امضای این قراداد به تبریز رفت تا با عباس میرزا نایب السلطنه و فرمانده لشکریان ایران دیدار کند. او تا سال 1226 ه.ق در ایران ماند. 🔸میرزا ابوالحسن خان شیرازی به عنوان سفیر فوق العاده ایران به همراه جیمز موریه معاون جونز رهسپار انگلستان شد. در همین سفر بود که میرزا ابوالحسن با راهنمایی سرگور اوزلی به جمعیت فراماسون پیوست عهدنامه در 16 فصل و یک قرارداد تجاری الحاقی در 9 فصل تنظیم گردید و مورد توافق قرار گرفت و در 5 شعبان 1243 ه.ق به امضای نمایندگان دو دولت رسید. به موجب این پیمان، ایالت های نخجوان، ایروان، تالش، قره باغ و شورکل علاوه بر ولایت معاهده گلستان به روسیه واگذار شد. مرزهای دو کشور رود ارس تعیین گردید. اتباع روس از قوانین حقوقی و جزایی ایران معاف شدند( کاپیتولاسیون)، کشتیرانی در دریای خزر منحصر به روسیه شد و غرامتی به مبلغ ده کرور تومان جهت خسارت تعیین شد.برقراری کنسول گری های روس در نقاط مختلف کشور با تجار روس طبق قرارداد تجارتی ضمیمه پذیرفته شد. طبق ماده هفتم عباس میرزا وارث سلطنت ایران شناخته شد و دولت روس حمایت خود را برای رسیدن او به تاج و تخت اعلام نمود. 🔹تلفات جانی بیش از 200 هزار کشته، شیوع بیماری سخت که میرزا ابوالقاسم قائم مقام هم از آن بیماری درگذشت، آوارگان جنگی، نابودی اقتصاد مناطق جنگی، خالی شدن خزانه کشور، از دست رفتن اراضی وسیعی از کشور، بروز شورش هایی در خراسان و شمال ایران، فتنه اسماعیلیه در یزد، فتنه افغان ها و حمله امیر خوارزم به خراسان، از جمله معضلات بزرگ کشور در این دو جنگ بود. اغلب این فتنه ها به تحریک دولت انگلیس انجام می شد. عباس میرزا در سال 1249 ه. ق و فتحعلی شاه در سال 1250 ه. ق درگذشتند و محمدشاه به تخت سلطنت نشست. ادامه دارد..‌ #روشنفکری_در_ایران_و_غرب 🆔 @Jarianshenasi

📚 روشنفکری در ایران و غرب ✍🏼 قسمت ۱۶۱ 🔰 وقایع و حوادث زمینه ساز مشروطیت: ♦️ه) قرارداد مفصل بین ایران و انگلیس(1227 ه.ق) : این قرارداد را سرگور اوزلی سفیر اعزامی دولت انگلیس و عباس میرزا نایب السلطنه از ایران امضاء نمود. بر اساس آن دولت ایران موظف شد عهدنامه های خود را با دولت های اروپایی که با انگلستان دشمنی دارند، لغو کند و در صورت نیاز به ورود معلم و مستشار از خارج، از کشورهای دشمن انگلستان، آن ها را استخدام ننماید. در ضمن دولت انگلستان در اختلاف بین ایران و افغانستان بی طرف خواهد ماند، اما اگر افغانستان بخواهد به هندوستان حمله کند، دولت ایران موظف به جلوگیری و جنگ با اوست. ایران متعهد شد که در صورت هجوم دشمنان انگلستان از طریق خوارزم، بخارا و سمرقند و غیره به هندوستان به این کشور کمک کند و تلاش خود را برای جلوگیری از حمله به کار بندد. 🔸در مقابل همه این تعهدات دولت انگلستان متعهد می شد که در صورت اختلاف داخلی بین شاهزادگان، امرا و سرداران دخالت ننماید و در صورت پیشنهاد بخشی از خاک ایران از طرف متخاصمین، باز دولت انگلستان نپذیرد و مداخله نکند. دولت انگلستان سالی 200 هزار تومان به ایران در صورت حمله یک دولت اروپایی تا پایان جنگ کمک می کند یا در صورت خواستن کشتی جنگی آن را در اختیار ایران قرار می دهد. 🔹و) جنگ دوم ایران و روس و قرارداد ترکمانچای(1241- 1243 ه.ق) : پس از عهدنامه گلستان به دلیل مبهم ماندن مرز ایران و روسیه، علی رغم اعزام نمایندگانی از ایران و مذاکره با تزار روس در پطرزبورگ، و مذاکرات نمایندگان روسیه با عباس میرزا نایب السلطنه، توافقاتی در زمینه تعیین مرزهای روشن به وجود نیامد.دولت روس در برابر پیشنهاد ایران مبنی بر برگشت تمام یا قسمتی از ولایات واگذاری در عهدنامه گلستان و دریافت خسارت جنگی، روی خوش نشان نداد. درگیری های پراکنده بین خوانین دو طرف ادامه یافت. روسیه دست به تحرکاتی زد و اعلام کرد که گوگچای متعلق به آن کشور است و یرملوف را برای اشغال آن ناحیه گسیل داشت. اعتراض ایران به جایی نرسید و مذاکرات دربار ایران با نیکلای اول بی نتیجه ماند. لاجرم نیروهای اعزامی فتحعلی شاه به سوی مرزها گسیل شدند و نیروهای نظامی در مرز تقویت شدند. ادامه دارد... #روشنفکری_در_ایران_و_غرب 🆔 @Jarianshenasi

📚 روشنفکری در غرب و ایران ✍🏼 قسمت ۱۶۲ 🔰 وقایع و حوادث زمینه ساز مشروطیت: ♦️ادامه جنگ دوم ایران و روس: مردم که از تجاوزات سپاهیان روس به تنگ آمده بودند با مشاهده عجز و ناتوانی در شاه و دربار، به علماء متوسل شدند. آقا سیدمحمد طباطبایی معروف به سید مجاهد از علمای بزرگ مقیم کربلاء وقتی شرح تسلط روس ها بر سرزمین های اسلامی و تجاوزات آنان را شنید، مصمم بر انجام تکلیف شرعی شد. او ابتدا درس های خود را تعطیل کرد. سپس از عراق به ایران آمد و دیگر علما را و فقها را به جهاد دعوت کرد. به اتفاق جمعی از علماء به محل تمرکز سپاه ایران آمدند. روز بعد، ملا احمد نراقی مجتهد به اتفاق دیگر علماء به آن ها پیوستند. علماء به اتفاق فتوا دادند و مردم را به مقابله با روس ها دعوت کردند. 🔸برخی از مورخین کج اندیش تلاش کرده اند تا شکست ایران در جنگ دوم را به گردن علماء بیندازند، به این بهانه که فتواهای آنان سبب شروع جنگ شد و عباس میرزا به جنگ اشتیاق نداشت! در حالی که سپاه ایران در محل اردوی سلطانیه پس از شکست مذاکرات یرای جنگ آماده می شد و فتوای علماء سبب پیوستن گروه زیادی از مردم و عشایر و تقویت اردوی ایران شد. اسناد تاریخی نشان می دهد که سهل انگاری عباس میرزا، عدم پشتیبانی به موقع فتحعلی شاه از سپاهیان در رساندن آذوقه و اسلحه، خیانت مجدد انگلیسی ها به ویژه در زمانی که نقش علماء را مشاهده کردند و هر نوع پیروزی را سبب تقویت مواضع آنان می دانستند، سبب شد تا لشکریان ایران پس از پیروزی های درخشان اولیه، در نهایت جنگ را واگذار کنند. 🔹روس ها پس از تصرف ایروان از رود ارس گذشتند. مرند را بدون مقاومت تصرف کردند و در سوم ربیع الثانی 1243 ه. ق وارد تبریز شدند. با سقوط تبریز آماده حمله به تهران شدند که با ارسال نمایندگانی از سوی عباس میرزا برای مذاکره و صلح، ژنرال پاسکوویچ شرایط سختی را پیشنهاد کرد. فتحعلی شاه از این پیشنهادها خشمگین شد و با سپاهی روانه قزوین گردید. مک دونالد وزیر مختار انگلیس که از پیشرفت روس ها و خطر سقوط تهران نگران شده بود و احتمال می داد شاه بر نیروهای روسی پیروز نشود، به اردوی شاه پیوست و پیشنهاد میانجیگری داد. مذاکرات صلح در قریه ترکمانچای شروع شد. از طرف ایران عباس میرزا ، میرزا ابوالحسن شیرازی و میرزا بوالقاسم قائم مقام و از طرف روس ها ژنرال پاسکوویچ با حضور مک دونالد شرکت داشتند. ادامه دارد... #روشنفکری_در_ایران_و_غرب 🆔 @Jarianshenasi

📚 روشنفکری در غرب و ایران ✍🏼 قسمت ۱۶۳ 🔰 وقایع و حوادث زمینه ساز مشروطیت : ♦️واقعه قتل الکساندر سرگیویچ گریبایدوف 1244 ه. ق( دیماه 1209 ه. ش) یک سال از امضای قرارداد ترکمانچای گذشته بود که واقعه قتل گریبایدوف، وزیر مختار روس در ایران اتفاق افتاد.گریبایدوف شاعر و درام نویس روسی و خواهرزاده پاسکویچ سردار روسی است. گریبایدوف در تفلیس حضور داشت و زن گرجستانی اختیار کرده بود. پاسکویچ او را با خود همراه کرد و در تمام مراحل جنگ او را در کنار خود قرار داد. پس از پیروزی روس ها و انعقاد پیمان ترکمانچای، او به سمت وزیر مختار روسیه در تهران اعزام شد. نسخه پیمان که به امضاء تسار- امپراتور روس – رسیده بود را با خود به تهران آورد و سفارت روسیه را در انتهای ضلع غربی خیابان باب همایون در ساختمانی که به مسجد شاه متصل است، تشکیل داد. 🔸در مواد معاهده ترکمانچای قیدهایی درباره استرداد اسیران جنگی و پناهندگان آمده بود. گریبایدوف در اجرای این مواد که عبارت بودند از بازگشت دادن اسیرانی که می خواستند به دشمن خود برگردند، سختی و دشواری زیادی داشت و در عین حال با خشونت و بی توجه به مبانی شرعی ایرانیان اقدام می نمود. اسیرانی که در جنگ ها قبلی به اسارت گرفته شده بودند، به ویژه زنان گرجی در ایران شوهر انتخاب کرده بوده و دارای فرزند بودند. مامورین روسی این زنان گرجی یا ارمنی تبار را پیدا کرده و آنان را به اقامتگاه گریبایدوف در حوالی دروازه شاه عبدالعظیم می بردند. از آن ها می پرسیدند می خواهید در تهران بمانید یا به قفقاز برگردید؟ گاه نیز آنان را به طور اجبار و غیر قانونی شبانه آن جا نگه می داشتند. مردم از این حوادث خشمگین بودند. فرار میرزا آقا یعقوب خان، خواجه ی ارمنی تبار از کاخ سلطنتی و پناهندگی او به گریبایدوف با مبلغ هنگفتی پول، وضعیت را بغرنج کرد. 🔹میرزا یعقوب دو زن گرجی که در خانه اللهیار خان آصف الدوله زندگی می کردند را به وزیر مختار روس اطلاع داد. حسب برخی نقل ها سربازان روسی آن ها را به زور از خانه آصف الدوله به اقامتگاه گریبایدوف می برند. این مساله به شدت به غیرت ایرانیان برخورد. شکست در برابر روس نیز بر آتش خشم مردم افزوده بود. یکی از روحانیون به نام میرزا مسیح استرآبادی مجتهد، شاگرد میرزا ابوالقاسم قمی ابتدا به گریبایدوف پیغام می فرستد و خواستار آزادی زنان می شود. لیکن پیغام رسان او موفق به دیدار وزیر مختار روس نمی شود. میرزا مسیح فتوا می دهد که نجات زنان مسلمان از دست مشرکان مجاز است. یک روز پس از صدور فتوا، بازار بسته شد. گروهی از مردم به سوی منزل وزیر مختار راه افتادند. میرزا مسیح خواست خود را دوباره تکرار کرد ولی موثر واقع نشد. ماموران دولت ایران هم موفق به جلوگیری از سیل مردم خشمگین نشدند. روز جمعه 24 رجب 1244 ه. ق یعنی حدود 19 روز بعد از ورود گریبایدوف به تهران، مردم خشمگین به سفارت روسیه حمله بردند و دو زن گرجی را آزاد کردند. خواستار تحویل میرزا یعقوب می شوند که با تیر اندازی ماموران روسی مواجه شدند. جوانی هدف تیر قرار می گیرد. تعداد ماموران روسی در سفارت حدود 20 تا 30 نفر ذکر شده است. گریبایدوف به همراه این افراد به مردم شلیک می کنند و شش نفر از مردم در این دفاع غیرتمندانه کشته می شوند. مردم هر کدام از کشته ها را در یک مسجد قرار می دهند و هنگامه ای برپا می شود و مجددا به سوی سفارت هجوم می برند. ادامه دارد... #روشنفکری_در_ایران_و_غرب 🆔 @Jarianshenasi