آزمایش فکری در فلسفۀ ذهن 🚩 استفاده از #آزمایش_فکری (thought experiment) برای تقویت یا اثبات ادعا در مباحث فلسفی معاصر و از جمله در #فلسفه_ذهن کاملا رایج است، ولی می‌توان استفاده از آزمایش‌های فکری را در کار فیلسوفان تا گذشتۀ دور ردگیری کرد. 🚩 لایب نیتس برای رد دیدگاه لاک که می‌گوید در ملاک این‌همانی شخصی، جوهر هیچ نقشی ندارد، وضعیتی را دربارۀ دو کرۀ کاملاً مشابه به تصویر کشیده است؛ انسان‌های ساکن این دو کره از حیث ظاهر و از حیث حالات آگاهی کاملاً این‌همان‌اند؛ وی در پایان نتیجه گرفته است اگر جوهر نقشی در این‌همانی شخصی نداشته باشد، نمی‌توان این اشخاص را از یکدیگر متمایز ساخت. توماس رید نیز برای ابطال همین دیدگاه لاک، آزمایش فکری افسر شجاع را طراحی کرده است. برخی دیگر از آزمایش‌های فکری معروف در فلسفۀ ذهن بدین قرار است: اتاق چینی، استدلال معرفت، شهود پیوند، انتقال به دور و ... . 🚩 نیکولاس رشر در مقاله‌ای با عنوان «آزمایش فکری در فلسفه پیشاسقراطی» استفاده از آزمایش فکری را تا دوران باستان به عقب بازمی‌گرداند. او در تعریف آزمایش فکری می‌نویسد: تلاشی است برای بیرون کشیدن معلومات از فرآیند استدلالی فرضی که با استخراج نتایج یک فرضیه پیش می‌رود. سپس اقسام آزمایش فکری را شرح می‌دهد. برخی از اقسام ذکر شده بدین قرار است: آزمایش فکری تبیینی، برهان خلف، آزمایش فکری شکاکانه، تمثیل و ... . 🚩 اشکال مهم رویکرد رشر گستردگی بیش از حد این تعریف است. به تعبیر مارتین بونزل در مقالۀ منطق آزمایش‌های فکری: «بر اساس این دیدگاه، بسیاری از استدلال‌های فلسفی، آزمایش فکری به حساب می آیند». حال آن که هدف از معرفی آزمایش‌های فکری وارد کردن روشی جدید در مباحث فلسفی است. قرار است ما با استفاده از قوۀ تخیل خود به احکامی دربارۀ جهان واقعی برسیم. به عبارت دیگر در آزمایش فکری صرفاً با اندیشیدن دربارۀ سناریوهای تخیلی، دربارۀ جهان واقعی چیزی یاد می‌گیریم. 🚩 راشل کوپر در مقالۀ آزمایش‌های فکری دربارۀ چیستی و کارکرد آزمایش‌های فکری، دیدگاه‌های برخی از اندیشمندان را نقل و نقد کرده، سپس تبیین خود را دربارۀ آزمایش‌های فکری ارائه کرده است. تبیین مورد نظر او آزمایش‌های فکری را بسان مدلی از #جهانهای_ممکن معرفی می‌کند. به نظر او آزمایش‌های فکری مجموعه‌ای از سؤالات «چه می‌شد اگر» به ما ارائه می‌دهند. ما به طور موقت جهان بینی خود را تنظیم می‌کنیم تا مدلی مطابق با پاسخ به این سؤالات «چه می شد اگر» بسازیم. در هنگام پاسخ دادن به سؤال «چه می‌شد اگر» با الهام از رفتار در موارد واقعی، پاسخ رفتار موارد خیالی را می‌یابیم. بدین ترتیب آزمایش‌های فکری امکان یا عدم امکان یک موقعیت خاص را به ما نشان می‌دهند و یا پیامدهای نظریه‌های ما را دربارۀ جهان آشکار می‌کنند. 🖋احمد لهراسبی @PhilMind

آزمایش فکری فلسفی - شماره (۱) آشیل و لاک‌پشت [پارادوکس زنون] فرض کنید آشیل -دونده‌ای بسیار سریع- و یک لاک‌پشت در مسابقه‌ای شرکت می‌کنند. برای رعایت عدالت، لاک‌پشت از ابتدا ۱۰ متر جلوتر از آشیل می‌ایستد. هر دو هم‌زمان شروع به دویدن می‌کنند. وقتی آشیل به نقطه‌ای می‌رسد که لاک‌پشت قبلاً در آن بوده، لاک‌پشت مقداری جلوتر حرکت کرده است (مثلاً ۱ متر). آشیل این فاصله را نیز می‌پیماید، اما در این مدت، لاک‌پشت باز هم کمی جلوتر رفته است (مثلاً ۰.۱ متر). این روند بی‌نهایت ادامه می‌یابد، یعنی هر بار که آشیل به موقعیت قبلی لاک‌پشت می‌رسد، لاک‌پشت مقداری جلوتر رفته است. بنابراین، آشیل هرگز نمی‌تواند به لاک‌پشت برسد. این آزمایش فکری که به «پارادوکس زنون» مشهور است، نشان می‌دهد که اگر زمان و مکان به بی‌نهایت بخش تقسیم شوند، حرکت غیرممکن خواهد بود. دلیلش این است که برای رسیدن به هر نقطه، باید بی‌نهایت تعداد نقاط را طی کرد و این مسئله، ما را به این نتیجه‌ می‌رساند که حرکت، ممکن نیست. مصطفی بسمل 📚 تاریخ فلسفه | فردریک چارلز کاپلستون، جلد (۱) #آزمایش_فکری #فلسفه ➖➖➖ 🌐@EpistemeHub

آزمایش فکری فلسفی - شماره (۲) 💠 پرتاب نیزه لوکرتیوس تصور کنید فردی در لبهٔ جهان ایستاده است و نیزه‌ای را به سمت مرز جهان پرتاب می‌کند. دو حالت ممکن است: ۱. اگر نیزه به یک مانع برخورد کند، آن مانع مرز پایانی جهان است. اما چیزی فراتر از این مانع باید وجود داشته باشد تا مرز جهان را مشخص کند. بنابراین، فضا نمی‌تواند متوقف شود و باید ادامه یابد. ۲. اگر نیزه از مرز عبور کند، این نشان می‌دهد که جهان محدود نیست و چیزی فراتر از آن وجود دارد. لوکرتیوس، فیلسوف رومی، از این آزمایش فکری نتیجه می‌گیرد که فضا نامحدود و بی‌انتها است. مصطفی بسمل 📚 Thought Experiment as an Interdisciplinary Pedagogy [2018] #آزمایش_فکری #فلسفه ➖➖➖ 🌐 @EpistemeHub

آزمایش فکری فلسفی (۳) 💠 آیا درختی که هیچ‌کس آن را نمی‌بیند، وجود دارد؟ تصور کنید هنگام قدم زدن در پارک به درختی نگاه می‌کنید. حالا چشمانتان را ببندید. آیا درخت هنوز آنجاست؟ احتمالاً می‌گویید: «بله، چون وقتی چشمانم را باز کنم، دوباره آن را می‌بینم.» اما حالا فرض کنید که هیچ انسانی در جهان نیست. هیچ‌کس این درخت را نمی‌بیند، به آن فکر نمی‌کند و از آن آگاه نیست. آیا درخت همچنان وجود دارد؟ اگر بگویید که درخت وجود دارد، چگونه می‌توانید وجود چیزی را که هیچ‌کس آن را ادراک نمی‌کند، ثابت کنید؟ آیا واقعاً می‌توانید یک «درخت ادراک‌نشده» را تصور کنید؟ جرج برکلی، فیلسوف ایرلندی، از این آزمایش فکری نتیجه می‌گیرد که اشیای مادی وجود مستقل از ذهن ندارند. وقتی ما چیزی را می‌بینیم یا لمس می‌کنیم، در واقع مستقیماً با خود آن شیء مواجه نیستیم، بلکه فقط ادراکات و احساسات خودمان را تجربه می‌کنیم. برای مثال، گیلاس چیزی جز مجموعه‌ای از ادراکات و احساسات ما نسبت به آن نیست: رنگ قرمز، طعم ترش، نرمی و رطوبت، همه این‌ها ادراکات ما هستند. اگر این ادراکات را حذف کنیم، دیگر چیزی به نام «گیلاس» باقی نمی‌ماند! به همین دلیل، برکلی نتیجه می‌گیرد که: «وجود» مساوی با «ادراک» است. اگر چیزی ادراک نشود پس وجود ندارد. 💬 نظر شما چیست؟ آیا چیزی که هیچ‌کس آن را ادراک نکند، می‌تواند وجود داشته باشد؟ مصطفی بسمل 📚 George Berkeley. Principles of Human Knowledge [1710] #آزمایش_فکری #فلسفه ➖➖➖ 🌐 @EpistemeHub

آزمایش فکری فلسفی (۴) 🟡 دنیای بدون فضا ما اشیای عینی، مانند میز، صندلی، یا انسان‌ها را به‌عنوان موجوداتی مستقل از ذهن خود می‌شناسیم و آنها را عمدتاً از طریق موقعیت فضایی-زمانی‌شان از یکدیگر تمییز می‌دهیم؛ مثلاً می‌گوییم «آن میز در گوشه اتاق است» یا «آن پرنده در آسمان است». اما اکنون تصور کنید در دنیایی زندگی می‌کنید که هیچ درکی از فضا ندارید. نه می‌توانید چیزی را ببینید، نه لمس کنید، نه بچشید. بلکه تنها حس شنوایی شما فعال است و همه‌چیز را فقط از طریق صداها تجربه می‌کنید. اما این صداها از هیچ جهتی نمی‌آیند؛ نه چپ و راست دارند، نه دور و نزدیک. آن‌ها فقط صداهایی هستند که شما آن‌ها را می‌شنوید. در چنین دنیایی، آیا می‌توانید صرفاً از طریق صداها بین اشیای عینی مستقل تمییز قائل شوید؟ پی.اف. استراوسون، فیلسوف بریتانیایی، معتقد است حتی در غیاب سایر ادراکات حسی، می‌توان به فهمی از اشیای عینی مستقل دست یافت. در این دنیای فرضی، که صداها تنها داده‌های حسی ما هستند، ولی ویژگی‌هایی مانند تداوم و انقطاع یا زیر و بمی را دارند. از نظر استراوسون، با مرتبط کردن تغییرات زیر و بم صدا و تداوم وانقطاع این دنباله‌ها،  می‌توانیم چارچوبی مفهومی برای شناسایی و تمایز بین منابع صوتی ایجاد کنیم و درکی از واقعیت عینی به دست آوریم. 💬 به نظر شما آیا می‌توان بدون داشتنِ چارچوبِ مفهومی از فضا، به شناختِ «واقعیت عینی اشیا» دست یافت؟ مصطفی بسمل 📚 P. F. Strawson. Individuals. Garden City, NY: Anchor Books, 1959. 56–58. #آزمایش_فکری #فلسفه ➖➖➖ 🌐 @EpistemeHub