#بحار_الانوار #دریای_نورها #علامه_مجلسی 📝کتاب «بِحارُالاَنوار الجامِعَةُ لِدُرَرِ أخبارِ الأئمةِ الأطهار» به عنوان دائرة‌المعارف بزرگ احادیث شیعه، مشهورترین، مهم‌ترین و مفصل‌ترین اثر علمى محمدباقر مجلسى است. این کتاب به صورت عربی و معمولا نام آن به اختصار «بحار الانوار» نامیده می شود البته تلفظ صحیح آن «ِبحارُالاَنوار» است که متاسفانه برخی با فتحه «بَحار» می گویند. به عبارت دیگر جمع «بَحر»، «بِحَار» است. (1) فیومی می گوید: البَحْرُ: معروفٌ و الجمعُ (بُحُورٌ) و (أَبْحُرٌ) و (بِحَارٌ). (2) بَحر به هر مكان وسيعى گفته می شود كه آب زيادى را در خود جمع كرده و سپس با ديدن وسعت و فرخناى دريا، به آن «بَحر» گفته اند. ☀️ «أنوار» هم جمع «نُور» است. مرحوم مجلسی در مقدمه کتاب می گوید: «سمیته بکتاب بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار فأرجو من فضله سبحانه على عبده الراجی رحمته و امتنانه أن یکون کتابی هذا إلى قیام قائم آل محمد علیهم الصلاة و السلام و التحیة و الإکرام مرجعا للأفاضل الکرام و مصدرا لکل من طلب علوم الأئمة الأعلام و مرغما للملاحدة اللئام و أن یجعله لی فی ظلمات القیامة ضیاء و نورا». بنابراین، بحار الانوار به معنای «دریای نورهاست؛ این کتاب را به همراه وسائل الشیعه و الوافی «جوامع حدیثی ثانویه» می‌نامند. 📚 پی نوشت ها: 1.المحيط في اللغة، ج‏3، ص91. 2.المصباح المنير في غريب الشرح الكبير، ج‏1، ص36. 3. بحار الأنوار، ج ‏1، ص6. #کانال_علوم‌_ومعارف_حدیث @MaarefHadith

❇️چند نکته در مورد بحار الأنوار ✍محمدباقر ملکیان در ميان محدّثان متأخّر شيعه، شايد هيچ کس به پرکاری و در عين حال تأثيرگذاری #علامه_مجلسی رحمه الله، نباشد. در کارنامه او، علاوه بر تک‌نگاری‌های فارسی وعربی، با نگاشته‌های حديثی درازدامن هم روبرو هستیم. متأسفانه بسياری از ما، علامه مجلسی و همه فعاليت علمی او را تنها در حلية المتقين و #بحار_الأنوار خلاصه می‌کنيم، 🔰در اين يادداشت قصد داریم چند نکته درباره بحار الأنوار بگويیم. 1⃣به نظر می رسد بحار الأنوار کاری ناتمام و پرونده‌ای نبسته در کارنامه علامه مجلسی باشد. اگر بحار الأنوار را از ابتدا تورّق کنيد می‌بينيد که علامه مجلسی در ذيل بسياری از احاديث، بيان و توضيحاتی دارد، که البته گاه از چند کلمه تجاوز نمی‌کند وگاه در حدّ يک رساله چند ‌صفحه‌ای است. اما اين مسلّم است که عادت او بر اين است که از کنار احاديث به همين راحتی نمی‌گذرد. اما در يک پنجم آخر بحار الأنوار از اين بيانات ـ حتّی در حدّ يک جمله کوتاه ـ اثری به چشم نمی‌خورد، که به نظر می‌رسد ايشان فرصت اين کار را نيافته است. مرحوم محدث بحرانی هم به نقل از برخی مشايخ معاصرين می‌نويسد: إنّ الذي خرج منها ستة عشر مجلّداً خرجت من المسودات کاملة مهذّبة، وبقي تسع مجلّدات لم تکمل من التصحيح والإيضاح. وظاهره أن التسعة التي لم تخرج من المسودات هي کتاب الإيمان والکفر، إلخ.[۱] اين که پرونده بحار الأنوار بسته نشده، شواهد ديگری نيز دارد، که بايد در مقاله‌ای مستقلّ بدان پرداخت. 2⃣در روزگاری که علامه مجلسی دست اندر کار تأليف بحار الأنوار است، حر عاملی هم به کار وسائل الشيعة مشغول است. بحار و وسائل در بسياری از احاديث با هم مشابه‌اند، يعنی مثلاً هر حديث فقهی که در قرب الإسناد آمده هم در بحار به چشم می‌خورد و هم در وسائل. و همين طور احاديث فقهی بسياری از مصادر ديگر. چند سالی که به نگارش تعليقه بر وسائل الشيعة مشغول بودم، هنگام اختلاف نسخه وسائل با مصادر چاپی، خود را ملزم به مراجعه به بحار الأنوار کرده بودم. آنچه جالب توجه است اين است که معمولاً هنگام اختلاف نسخ، نسخه بحار الأنوار، صحيح‌ترين وجه را ثبت و ضبط کرده است. البته اين نکته بايد بررسی و روشن شود که آيا صحّت نسخه بحار الأنوار ـ آن گونه که سيدنا الأستاد شبيری زنجانی در مجلس درس می‌گفتند ـ مستند به نسخه‌های صحيح است، و يا تنها تصحيحات قياسی و اجتهادی علامه مجلسی است، چنان که محدّث بحرانی، اکثر تصحيحات ملا محسن فيض در کتاب وافی را تصحيحات اجتهادی می‌داند. از اين رو، برای تصحيح اين مصادر (البته نه کتب اربعه) مراجعه به بحار الأنوار، پسنديده و چه بسا ضروری است. 3⃣علی رغم اين که هنگام اختلاف نسخ، ثبت بحار الأنوار نسبت به وسائل الشيعة، صحيح‌ترين وجه است، اما علامه مجلسی در نگارش بحار الأنوار از وسائل الشيعة نيز بهره برده است. البته نه نقل روايات بلکه در توضيح و تفسير روايات. از اين روست که گاه آنچه را حر عاملی در ذيل روياتی می‌نگارد، علامه مجلسی ـ بعينه ـ آن را در بحار الأنوار تکرار می کند.[۲] 4⃣بسياری از مطالبی که علامه مجلسی در مرآة العقول می‌نگارد، همان ها را ـ بعينه ـ در توضيح وتفسير روايات بحار الأنوار تکرار می‌کند.[۳] به نظر می‌رسد علامه مجلسی پس از نگارش مرآة العقول، در توضيح روايات کافی که در بحار آنها را آورده، از مرآة العقول بهره برده است. 📚پی‌نوشت ۱. لؤلؤة البحرين: ص۵۷ ۲. وسائل‌الشیعه، ج۲۵، ص۲۱۶؛ بحار الأنوار: ج۶۳، ص۲۵۲. ۳. مرآة العقول: ج‏۷، ص۱۰۰ = بحار الأنوار: ج‏۶۵، ص۳۲۹ـ۳۳۰؛ مرآة العقول: ج۷، ص۱۰۲ = بحار الأنوار: ج۶۵، ص۳۳۴. 🌐https://malekian.kateban.com/post/4476 #کانال_علوم‌_ومعارف_حدیث @MaarefHadith

نکته‌ای پیرامون کتاب #بحار_الأنوار 🔸علامه مجلسی در مرآة العقول در بحث جواز عمل به اخبار موجود در اصول معتبره می­فرماید: « قد فصّلنا القول في ذلك في‏ المجلّد الآخر من كتاب بحار الانوار ... » 🔻و از طرفی می­بینیم چنین بحثی در جلد آخر بحار ذکر نشده است، معلوم میشود که علامه مجلسی برخی از مباحث مربوط به بعضی از مجلدات بحار را نوشته بوده است، امّا در بحارالأنوار کنونی موجود نیست. 📚 مرآة العقول، ج‏۱، ص۲۲. 📚 عابدی، آشنایی با بحارالأنوار، ص۶۰. #کانال_علوم_ومعارف_حدیث @MaarefHadith