گنجینه مشاهیر نجف آباد
#اخباریون
تونی مشرب اخباری داشت.
رسالة فی صلاة الجمعة
را وی در اثبات حرمت نماز جمعه در زمان غیبت تألیف نموده
که بیانگر
مسلک اخباری او
در فقه است.تونی در شمار اخباریان معتدل جای دارد که به ویژه این امر از کتاب اصولی او، الوافیه به خوبی دانسته میشود.
وی قیاس منصوص العله
و تنقیح مناط را حجت میدانست و قائل به اجتهاد بود.
در سخن از جایگاه الوافیة
باید گفت: در سدۀ ۱۳ق که اخباریگری شدت یافته بود و اصولیان بهسختی بر اخباریان میتاختند، چندین شرح و حاشیه بر الوافیة نگاشته شد.
تونی در اواخر حیات شیخ بهایی و میرداماد در اصفهان میزیست و مدرسهای نیز در آن شهر بنا کرد. وی در این زمان با دربار ارتباط داشت و بسیار مورد احترام شاهعباس بود.
در ادامۀ سخن از اختلاف اصولیان و عقلگرایان با اخباریان،
هر کدام برای نفوذ در دربار صفوی تلاش مینمودند. بر همین پایه، احترام او نزد شاه و ساخت مدرسـه نشان از نفوذ وی، و در نتیجه تفوق اخباریان دارد.
#فاضل تونی
#خانه تاریخی
#ملاعبدالله بشرویه ای
✍فاضل تونی
در طول اقامت خویش در
اصفهان با تدریس و افاضه در
مدرسه ملا عبدالله بن حسین تستری (متوفای ۱۰۲۱ هـ . ق) شاگردان برجسته ای همچون علامه میرعبدالحسین خاتون آبادی تربیت نمود و همواره مشتاقان فقه، اصول، کلام و حدیث از محفل پرفیضش بهره مند شدند. علامه خاتون آبادی (متوفای ۱۱۰۵ هـ . ق) در کتاب وقایع السنین و الاعوام می نویسد:
شاه عباس ثانی در سال ۱۰۵۹ هـ . ق) قندهار را از دست پادشاه و الاجاه هند خرم گرفت در آن وقت بنده در خدمت آخوند ملاعبدالله تونی مقابله «من لایحضره الفقیه» را شروع کرده بودم و اکثر اوقاتم را در خدمت آن جناب می گذرانیدم.
✍و از
فیض خدمت
و کثرت ملازمت آن جناب و برادرش
آخوند مولانا احمد استمداد، و استفاضه از اخلاق و آداب می نمودم. هر دو برادر در غایت قصوی از تقوا و صلاح و ورع بودند.
✍اما آخوند
مولانا عبدالله به فضل و کمال
و دقت و فطانت در شعور بر ملا احمد برادرش و بر اکثر طالبان علم آن عصر برتری تمام داشته و بعد از این، مدتی مجاوزت روضه رضویه اختیار کرد.
#فاضل تونی
#از نگاه دیگران
✍قدیمی ترین
منبعی که زندگینامه این عالم
جلیل القدر در آن آورده شده کتاب «امل الآمل» تألیف شیخ حر عاملی (م۱۱۰۴ هـ . ق) است.
✍ایشان
در ذیل عنوان«مولانا عبدالله
بن محمد التونی البشروی» می نویسد:
عالم، فاضل،ماهر، فقیه، صالح، زاهد، عابد معاصر له کتاب شرح الارشاد فی الفقه و رساله فی الاصول و رساله فی الجمعه و غیر ذلک.
✍میرزا
عبدالله افندی اصفهانی چنین
می نویسد:«این بزرگوار طبق آن
چه که ما شنیده ایم از پرهیزگارترین
مردم زمانش بود و متقی ترین آنها؛ بلکه تالی تلو مولی احمد اردبیلی و همچنین برادری داشت به نام مولی احمد. وی ابتدا مدتی در اصفهان در مدرسهای مشهور به مدرسه ملا عبدالله تستری بود؛ سپس به مشهدالرضا سفر کرد و مدتی در آن جا سکنی گزید، سپس به عراق رفت تا ائمه مدفون در آن جا را زیارت کند.
✍در
بین راه به در
خواست عالم جلیل القدر
مولا خلیل قزوینی (م: ۱۰۸۹ ق) ایامی را در قزوین متوطن گردید ...
✍ مولی
خلیل
بن الغازی القزوینی(۱۰۰۱ ـ ۱۰۸۹ هـ . ق)
از عالمان فقیهان عصر صفویه است که با فاضل تونی مودت و دوستی داشته و اخباری مسلک و قائل به حرمت نماز جمعه در عصر غیبت بوده است. در أمل الآمل می نویسد: المولی الجلیل خلیل بن الغازی القزوینی، فاضل، علامه، حکیم، متکلم، محقق، مدقق، فقیه، محدث، ثقه، جامع الفضائل، ماهر، معاصر...
✍ملا عبدالله
از اهالی بشرویه تون است
و تون از جمله بلاد خراسان و نزدیک قاین واقع است. آخوند ملا عبدالله اخباری مسلک بوده و در اواخر زمان شیخ بهایی و میرداماد می زیسته و از تألیفات او «وافیة الاصول» است که بر او شرح نوشته اند مانند سیدصدرالدین همدانی و سیدمحسن کاظمینی که شرح او چهل ـ پنجاه هزار بیت تقریباً می شود ...
#فاضل تونی
#وافیه الاصول
#ملاعبدالله بشرویه ای
#خانه تاریخی و زیبا و بامعنویت
#ملاعبدالله تونی بشرویه ای خراسانی
از مفاخر و بزرگان دوران شاه عباس ثانی
را در شهرستان بشرویه حتما حتما ببینید
✍سید محسن
امین جبل عاملی هم چون سایر
عالمان از فاضل تونی یاد کرده و او را فقیهی صالح و عابد و با ورع می شمارد.
✍میرزا محمدباقر
خوانساری به تفصیل از
فاضل تونی و کتب و شروح او یاد
می کند و گفته صاحب «ریاض العلماء» را در زهد و ورع ایشان آورده و در آخر «تون» و «بشرویه» را از نظر جغرافیایی بیان می کند.
✍محمد
حسن خان
صنیع الدوله می نویسد:
وی عالمی فاضل و فقیهی صالح و
زاهدی عابد بود (کتاب) وارث علامه را شرح نموده و رساله ای در اصول و رساله ای دیگر در جمعه ساخته و با شیخ حر عاملی معاصر بوده است.
✍مرحوم
مدرس تبریزی
درباره وی آورده است:
ملا عبدالله بن محمد تونی بشروی
معروف به فاضل تونی فقیه عالم جلیل فاضل صالح عابد زاهد اتقی و اورع اهل زمان خود و تالی تلو مقدس اردبیلی بود ....
✍عمر رضا
کحاله از مولفان معاصر از
فاضل تونی به عنوان فقیه اصولی یاد
می کند و به آثار قلمی وی اشاره می نماید.
✍شیخ
آقا بزرگ تهرانی
درباره وی می نویسد:
عبدالله بشرویهای فرزند محمد تونی خراسانی صاحب کتاب الوافیه ساکن مشهد عالمی فاضل و فقیهی صالح و زاهدی عابد که کتب شرح ارشاد در فقه از تألیفات اوست ... . تا این که می نویسد: من می گویم که کتاب فهرست تهذیب هم از تألیفات اوست که در کتاب وافیه گفته کسی بر من سبقت نگرفته در خوبی تنظیم این کتاب. سپس می گوید رساله تحریم نماز جمعه ی او را با رد فاضل سرابی (محمد سراب) (متوفای ۱۱۲۴ هـ . ق) و رساله مولا محمد امین پسر برادر فاضل تونی که رد بر محمد سراب نوشته همه را در مجموعه خطی به خط عباسعلی فرزند شیخ ابراهیم، ملاحظه کردم. تاریخ کتابت این رساله (۱۱۲۶ هـ . ق) دو سال بعد از وفات محمد سراب مولف رد تحریم صلاه جمعه بوده است
وفات
✍سرانجام این عالم
ربانی هنگامی که عازم سفر عبتات عالیات بود؛ در شهر کرمانشاه در اثر بیماری دارفانی را وداع گفت و در شانزدهم ربیع الاول (۱۰۷۱ هـ . ق) روح پاکش به جنان پرواز کرد. پیکر مطهر او با احترام تشییع و در انتهای قبرستان، نزدیک پل شاه کرمانشاه به خاک سپرده شد و به دستور شیخ علیخان زنگنه حاکم کرمانشاه بارگاهی بر قبر او ساختند و این مزار مدتها مورد توجه خاص و عام بوده و کراماتی هم از زبان زائران قبرش نقل شده است.
✍در
سال (۱۳۷۱ هـ . ق) مقبره
این عالم فرزانه که در شرف نابودی بود.
به همت گروهی از اهالی محترم کرمانشاه تعمیر و بازسازی و بارگاه با شکوهی روی آن ساخته شد.
تالیفات
اصول الفقه،
که تنها کتاب چاپشدۀ تونی است.
از این کتاب با عنوان رسالة فی الاصول هم نام برده شده است.
بر این کتاب چندین
شرح و حاشیه نوشته شده است:
۱. شرح الوافیه، نوشتۀ سیدمهدی بحرالعلوم.
۲-۳. شرح الوافیه، شرحی است منظوم در ۵۰ هزار بیت از سیدمحسن اعرجی کاظمی. وی خلاصهای از این شرح را با نام المحصول نیز تدوین نموده است.
۴. شرح الوافیه، از سیدجواد عاملی صاحب مفتاح الکرامه که مبسوط، و در دو جلد تألیف شده است.
۲. رسالة فی صلاة الجمعه. مؤلف این رساله را در حرمت نماز جمعه در زمان غیبت تألیف نموده، و ملامحمد جیلانی معروف به سراب ردیهای بر آن نوشته است.
تونی در ضمن آن
مسئلۀ اجتهاد و تقلید و همچنین چند مسئلۀ اصولی چون حجیت خبر واحد را نیز مطرح نموده، و شرح داده است
✍از این اثر
نسخههایی در برخی کتابخانهها
موجود است که از آن جمله میتوان به نسخۀ کتابخانۀ ملی، دانشگاه و مجلس اشاره کرد.