مربوط به یادداشت بالا
تصویر شماره ۴۵۹ ـ نمای ضلع ورودی خانقاه نادر دیوانبیگی
@MohsenAlviri
مربوط به یادداشت بالا
تصویر شماره ۴۶۰ ـ فضای زیرگنبد و محراب خانقاه نادر دیوانبیگی. نمونک سفالینه بخارای قدیم در فضای میانی به چشم میخورد.
@MohsenAlviri
مربوط به یادداشت بالا
تصویر شماره ۴۶۱ ـ نمایی دیگر از سفالینههای به نمایش درآمده در خانقاه نادر دیوانبیگی
@MohsenAlviri
مربوط به یادداشت بالا
تصویر شماره ۴۶۲ ـ تندیس یک درویش در خانقاه نادر دیوانبیگی
@MohsenAlviri
🔶 کارگروه علوم تاریخی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و شورای تحول و ارتقای علوم انسانی، شورای عالی انقلاب فرهنگی، برگزار میکند:
«نشست تخصصی نقش دانش تاریخ در حکمرانی مطلوب»
🔸 سخنرانان:
دکتر اصغر منتظرالقائم؛
دکتر محمدرضا بارانی؛
دکتر محسن الویری؛
دکتر ابوالحسن فیاض انوش؛
دکتر عباس برومند اعلم؛
🔸 چهارشنبه ۷ آذر ۱۴۰۳ ، ساعت ۱۸-۲۰
🔸 به صورت برخط در فضای مجازی به نشانی زیر :
https://www.skyroom.online/ch/sccr/tahavol
____
۶ آذر ۱۴۰۳
@MohsenAlviri
🔹 یادداشتهای سفر ازبکستان ـ بخش سی و دوم
ادامه سهشنبه ۲۷ شهریور ۱۴۰۳ ش. - ۱۷ سپتامبر ۲۰۲۴ م.
دو طرف ضلع ورودی خانقاه دیوانبیگی دارای دو مناره کوتاه است که ظاهرا کارکرد آن تنها پلکانی است که در داخل آن به پشت بام راه دارد. بخشهای مهمی از تزئینات داخلی این سازه از بین رفته و جای آنها با گچ سفیدکاری شده است. ظاهرا این خانقاه تا نیمه قرن بیستم هم کارکرد اصلی خود را داشته و به دلیل موقعیت شهری و فضای مناسب داخلی به ویژه برای پخش مناسب صدا، برپایی نماز جماعت و مجالس وعظ در آن رواج داشته است. آخرین تعمیرات این خانقاه به سالهای ۱۹۱۴ م. و ۱۹۱۶م. (از سوی سید عالمخان آخرین امیر بخارا) و ۱۹۵۵م. برمیگردد.
پس از بازدید از خانقاه دیوانبیگی با عبور از کوچهها و گذرها و بازار (تصاویر شماره ۴۶۳ تا ۴۶۷) که گویی تاریخ مجسم بودند، از جمله پس از عبور از مقابل یک کارگاه آهنگری سنتی (تصویر شماره ۴۶۸) و مسجد صرافان (تصاویر شماره ۴۶۹ تا ۴۷۱)، توقف کوتاهی در تیم (بزرگتر از تیمچه) زیر طاق تَلْپَکفروشان (تصویر شماره ۴۷۲) داشیتم. تَلْپَک نام سرپوش زنانه به صورت روسری و سرپوش مردانه به صورت کلاه بزرگ است که از پشم گوسفند بافته میشود و چون زیر طاق این تیم، مغازههای فروش تلپک زیاد بوده، نام آن را طاق تلپکفروشان نهادهاند. البته از این طاق با نام طاق کتابفروشان و نیز طاق خوجه محمد پرّان که در گوشهای از زیر یکی از گنبدها مدفون است، هم یاد شده است.این طاق که مشابهت زیادی به بازارهای سنتی ایران از جمله بازار گذرخان در قم دارد در حدود سالهای ۹۷۷ و ۹۷۸ ق. در زمان فرمانروایی اسکندرخان شیبانی ساخته شده است و تا چندی پیش به همراه چند بازار سرپوشیده دیگر نبض بازار بخارا به شمار میرفته است. طاق تلپکفروشان یک گنبد بزرگ مرکزی و چند گنبد کوچک پیرامونی دارد و مغازههای آن نیز اغلب به ارائه سوغاتیهای مورد علاقه گردشگران اختصاص دارند.
مقصد بعدی ما، مسجد مَغاک عطاری بود که اکنون موزه فرش است. مسجد مَغاک عطاری از جمله قدیمترین مساجد تاریخی آسیای میانه و در شمار آثار تاریخی ثبتشده میدان لب حوض است که به فاصله کمی از طاق تلپکفروشان قرار دارد.این مسجد در بازه زمانی قرن چهارم تا یازدهم قمری ساخته و تکمیل و مرمت شده است. (تصاویر شماره ۴۷۳ و ۴۷۴)
نَرْشَخی تصریح دارد که نام این مسجد در ابتدا، "ماخ" یا "ماخ روز" بوده است:
"و زياد بن صالح به در ماخ (كه) حالا مسجد مغاك خوانند فرود آمد اندر لب رود، و بفرمود تا آتش اندر شهر زدند" (تاریخ بخارا، ص ۴۵)
همو در جایی دیگر پیشینه این مسجد و مراحل تبدیل آن از بتکده و بتفروشی به آتشکده و سپس مسجد را اینگونه وصف کرده است:
"ذكر بازار ماخ
به بخارا بازارى بوده است كه آنرا بازار ماخ روز خواندهاند، سالى دو بار، هر بارى يك روز بازار كردندى. و هر بارى كه بازار بود (در وى) بتان فروختندى و به هر يك روز زيادت از پنجاه هزار درم بازرگانى شدى. و محمد بن جعفر اندر كتاب آورده است كه اين بازار به روزگار ما بوده است. و من بغايت عجب داشتمى كه اين را از بهر چه كردهاند. پرسيدم از پيران و مشايخ بخارا كه سبب اين چه بوده است. گفتند اهل بخارا در قديم بتپرست بودهاند اين بازار مرسوم شده بود، [و] از آن تاريخ (باز) در وى بت فروختندى، حالا نيز همچنان مانده است.
و ابو الحسن نيشابورى در كتاب خزاين العلوم آورده است كه در قديم پادشاهى بوده به بخارا نام او ماخ، اين بازار وى فرمود ساختن. و درودگران و نقاشان را فرمود كه سال تا سال بتان تراشيدندى و بدين بازار، به روز معين حاضر كردندى و فروختندى، و مردمان خريدندى، و هر گاه آن بت گم شدى يا شكستى يا كهنه شدى چون روز بازار شدى ديگرى خريدندى، و آن كهنه را بينداختندى. و آنجا كه امروز مسجد جامع ماخ است صحرائى بوده است بر لب رود و درختان بسيار چنانكه در سايه درختان بازار بودى، و آن پادشاه بدين بازار آمدى و بر تخت نشستى بدين موضع كه امروز مسجد ماخ است، تا مردمان رغبت كردندى به خريدن بت. و هر كس خويشتن را بتى خريدى و به خانه بردى. باز اين موضع آتش خانه شدى و در روز بازار چون مردم «جمع شدندى همه به آتشخانه اندر آمدندى، و آتش پرستندى. و آن آتشخانه تا به وقت اسلام به جاى بود. چون مسلمانان قوت گرفتند، آن مسجد را بر آن موضع بنا كردند، و امروز از مسجدهاى معتبر بخارا است." (تاریخ بخارا، صص ۲۵ ـ ۲۶)
۸ آذر ۱۴۰۳
@MohsenAlviri
مربوط به یادداشت بالا
تصویر شماره ۴۶۳ ـ نمایی از یکی از کوچههای بخارای قدیم
@MohsenAlviri
مربوط به یادداشت بالا
تصویر شماره ۴۶۴ ـ نمایی دیگر از یکی از کوچههای بخارای قدیم
@MohsenAlviri
مربوط به یادداشت بالا
تصویر شماره ۴۶۵ ـ نمایی دیگر از یکی از کوچههای بخارای قدیم
@MohsenAlviri
مربوط به یادداشت بالا
تصویر شماره ۴۶۶ ـ نمایی دیگر از یکی از کوچههای بخارای قدیم
@MohsenAlviri
مربوط به یادداشت بالا
تصویر شماره ۴۶۷ ـ نمایی از یکی محوطه بیرونی بازار بخارای قدیم
@MohsenAlviri