دوران پساشوروی و حرکت قفقاز از سمت روسیه به سمت خاورمیانه کاهش نفوذ روسیه و افزایش نفوذ کشورهای غرب آسیا  بنیاد کارنگی در یادداشتی ضمن اشاره به حرکت کشورهای منطقه قفقاز به سمت برخی کشورها از جمله ایران و ترکیه می‌نویسد: قفقاز جنوبی دستخوش تغییرات ژئوپلتیکی شده است. جنگ اوکراین و حل و فصل مؤثر مناقشه قره باغ میان ارمنستان و آذربایجان، به معنای ورود این منطقه به عصر جدیدی است. ​​​​​​​ ارمنستان، آذربایجان و گرجستان به‌تدریج در صحنه جهانی اعتماد به نفس بیشتری پیدا کرده‌اند و هر کدام تلاش می‌کنند با تنوع بخشیدن به سیاست خارجی خود، وابستگی‌شان به روسیه را محدود کنند. قفقاز جنوبی به یک فضای ژئوپلتیکی بسیار پیچیده تبدیل شده است که ۶ قدرت بزرگ در آن برای نفوذ با هم رقابت می‌کنند. با این حال، ما فقط شاهد پایان دوره پسا شوروی نیستیم. ما شاهد پایان نفوذ انحصاری روسیه در قفقاز جنوبی هم هستیم که تقریباً ۲۰۰سال است وضعیت را به این شکل حفظ کرده است. تحلیلگر این  بنیاد پژوهشی در آمریکا معتقد است: باید توجه داشت کاهش قدرت روسیه منجر به ظهور دوباره پیمان‌های جدید شده است. تعمیق روابط در تجارت رو به رشد، سرمایه گذاری، زیرساخت‌های انرژی و راه آهن که قفقاز جنوبی را به دو قدرت بزرگ همسایه یعنی ترکیه و ایران متصل می‌کند، با شدت بیشتری به چشم می‌خورد. ترکیه متحد کلیدی آذربایجان است و همچنین از روابط نزدیک با گرجستان برخوردار است، در حالی که ارمنستان از حمایت ایران برخوردار است. کریدور ارس و پیروزی چشمگیر ایران همزمان ایران پیروزی‌های چشمگیری در تعامل با قفقاز کسب کرده است. در ماه اکتبر، تهران قراردادی با باکو در مورد کریدور ترانزیتی جدیدی امضا کرده که آذربایجان را از طریق خاک ایران به منطقه خود در نخجوان متصل می‌کند. تهران همچنین کریدور بین‌المللی شمال-جنوب که از جنوب ایران به دریای خزر و روسیه متصل می‌شود، را تقویت کرده است. طرح‌های دیگر شامل توسعه جاده‌هایی از طریق ارمنستان در دست اجراست که می‌تواند پیوند محکمی میان ایران و بنادر پوتی و باتومی در دریای سیاه گرجستان ایجاد کند. کارنگی ادامه می‌دهد: زیرساخت‌های انرژی در قفقاز جنوبی نیز به طور فزاینده‌ای به خاورمیانه گره خورده است. آذربایجان به یکی از تأمین‌کنندگان اصلی گاز ترکیه تبدیل شده است و حدود ۱۶ درصد از نیازهای این کشور را در سال ۲۰۲۲ پوشش می‌دهد، از سوی دیگر ایران و ارمنستان توافق کرده‌اند قرارداد تجارت گاز خود را تا سال ۲۰۳۰ تمدید کنند. بازی خطرناک رژیم اسرائیل در منطقه کارنگی با اشاره به نقش فزاینده بازیگران دیگری مانند رژیم‌صهیونیستی اذعان می‌کند: روابط اسرائيل با آذربايجان بسیار مهم و قابل توجه است و اين دو از روابط نظامی نزدیک به یکدیگر برخوردارند. آذربایجان در جنگ دوم قره باغ و به‌تازگی در سپتامبر ۲۰۲۳، از تسلیحات پیشرفته اسرائیل استفاده کرده است. آذربایجان همچنین تأمین‌کننده عمده نفت اسرائیل است و ۴۰ درصد نیاز آن را فراهم می‌کند. گسترش دایره اختلافات ایران و اسرائیل تا قفقاز ارتباط آذربایجان با خاورمیانه به این معنی است که شعله ور شدن آتش میان اسرائیل و ایران می‌تواند عواقب محلی داشته باشد. ایران نسبت به استفاده اسرائیل از آذربایجان برای فعالیت‌های جاسوسی ابراز نگرانی کرده است و آذربایجان یکی از معدود کشورهای مسلمانی بود که عملیات نظامی اسرائیل در غزه را محکوم نکرد و خشم تهران را برانگیخت. به عقیده کارنگی روند حرکت از سمت روسیه به خاورمیانه، می‌تواند منافعی برای غرب داشته باشد. به هر حال، این جابه‌جایی فرصت‌هایی را برای بازیگران پرشمار ایجاد می‌کند. هرچند اتحادیه اروپا و ایالات متحده به دلیل فاصله جغرافیایی و نبود اهرم‌های اقتصادی قابل توجه، تحرکات محدودی داشته‌اند.اما ترکیه و ایران هر دو از نظر موقعیت جغرافیایی به‌دلیل نزدیکی در مرزهای منطقه قفقاز ، مشتاق نفوذ بیشتر در قفقاز جنوبی هستند. #زینب_اصغریان