#معرفی_مقاله 🌀 مقاله: تحلیلی بر داده های آثار شیخ مفید (ره) دربارۀ «خوارج» #بریده_ای_از_مقاله 🔹به هنگام سخن از خوارج، آنچه نخست بر ذهن پیشی می جوید، آن گروه از یاران حضرت علی علیه السّلام است که در جریان تحکیم حکمین در صفین، از آن حضرت روی برتافتند و به زودی در جریان نهروان در برابر او صف آراستند. اینان که آن حضرت را در تحکیم، بر خطا می پنداشتند و شعار«لا حکم الا الله» سر می دادند، در طبقه بندی فرق اسلامی به «محکّمۀ نخستین» شناخته می شوند. این در حالی است که در منابع گوناگون، از آنان با نام هایی چون «خوارج»، «حَروریه»، «شُرات» و دیگر نام ها یاد می گردد. این جریان تاریخی، در واقع سرآغاز شکل گیری یک رشته از فرق اسلامی بود که نام عمومی«خوارج» و گاه نام دقیق تر «محکّمه» بر آن نهاده می شد. آنچه این فرقه ها را با یکدیگر پیوند می داد، اتفاق آنان بر تکفیر عثمان، باغیان جمل و صفین و عاملان تحکیم از یک سو، و اجماع آنان بر قیام به سیف و خروج بر ضدّ سلطان جور بود. 🌀 منبع: مجموعه مقالات کنگره شیخ مفید شماره 2 (‎52 صفحه - از 108 تا 159 ) 🆔 @ostadpakatchi

#معرفی_مقاله 🌀 مقاله: احقاف نمونه‌ای از افزایش وضوح در روند تاریخی تفسیر #چکیده 🔹واژه ها و یا نامهای ذکر شده در قرآن کریم، می توانند در دوره های مختلف تاریخی، در مقام تعیین مرجع از وضوح بیشتر یا کمتری برخوردار باشند. 🔹 به عنوان مبنایی کلی در رویارویی با متون، انتظار بدوی آن است که برخی از واژه ها یا نامهای یاد شده در قرآن کریم که در صدر اسلام دارای مرجعی واضح بوده اند، به تدریج با دور شدن از آن عصر، با ابهام در مرجع یابی مواجه شده باشند. 🔹 هیچ دور نیست که صحابه و تابعین درباره ی تعیین معنای یک واژه یا مسمای یک نام آگاه بوده باشند، اما به تدریج با دور شدن از عصر آغازین، با از دست رفتن بافت پیرامتنی از وضوح درباره ی واژه ی احقاف روی داده باشد. 🔹 نزد نخستین مفسران، درباره ی احقاف دیدگاه ها، دور از وضوح و پر اختلاف است، در حالی که در سده های بعدی بر وضوح این نام افزوده شده و از احساس ابهام درباره ی مرجع آن کاسته شده است. بر این پایه، مطالعه ی احقاف، می تواند زمینه ی دستیابی به شاخص مناسبی برای مطالعه ی چنین رخدادی در روند تاریخی تفسیر باشد. 🌀 منبع: مطالعات تاریخی قرآن و حدیث؛ تابستان و پاییز 1386 - شماره ی 40 ISC (21 صفحه - از 8 تا 28) 🆔 @ostadpakatchi

#معرفی_مقاله 🌀 مقاله: نظریه دلالت و معنا در آموزه امام صادق علیه السلام #چکیده 🔹باز خوانی بُن مایه‌های نظری در سنت اسلامی و به خصوص آموزه امام صادق علیه السلام به عنوان بنیانگذار مذهب جعفری در حوزه‌های مختلف علوم انسانی، می‌توان گامی ثمر بخش باشد، هم از آن حیث که ما را با ظرفیت‌های موجود در سنت بیشتر آشنا سازد و نیز از آن حیث که بتواند افق‌هایی را در دانش امروزی ما باز کند یا گسترش دهد. در آموزه آن حضرت، معنا همواره در یک فرایند تعاملی شکل می‌گیرد و دائما در گرو دریافت شدن است، دریافتی که برآیند درک متکلم از مخاطب و گزینش دال‌ها متناسب با حال مخاطب است. سطح بنی مخاطبان گامی دیگر در بسط نظریه نزد امام صادق علیه السلام است، که با تأیید بسط معنا بر عهده مخاطب، به تبیین فهم معانی متفاوت از متن پرداخته است. رابطه دو سویه افزون بر سطح گفته پردازی، در سطح گفته نیز قابل تصور است و چنین رابطه ای نه تنها در آموزه‌های امام صادق علیه السلام مورد توجه قرار گرفته و تحلیل شده است؛ رابطه مکملی مهم‌ترین گونه از این دست روابط دو سویه است، که در سخنان آن حضرت به آن پرداخته شده است. با وجود آن که در تعالیم امام صادق علیه السلام، به اقتضای مقام آن حضرت به مثابه امام، مباحث دینی محوریت دارد و انتظار نمی‌رود که موضوعات ادبی و زبان شناختی مستقیما مورد توجه آن حضرت قرار داشته باشد، اما به تناسب فهم متون دینی، مسئله دلالت و معنا در تعالیم آن حضرت موقعیتی مهم داشته است و این امر، اجازه می‌دهد که بتوان یک نظریه دلالت و معنا را از تعالیم آن حضرت باز خوانی کرد. 🌀 منبع: کتاب مبانی و روش اندیشه علمی امام صادق (ع)، فصل دوازدهم، دانشگاه امام صادق (ع)، چاپ اول: 1391ش. 🆔 @ostadpakatchi

#معرفی_مقاله 🌀 مقاله: پیجویی ریشه‌های واژه ادب در زبان‌های سامی و آفروآسیایی - «منتشره شده ضمن زندگی‌نامه و خدمات علمی دکتر آذرنوش، 1396ش» #چکیده 🔹استاد دکتر آذرتاش آذرنوش در سال 3131ش مقاله‌ای را با عنوان «ادب» برای جلد هفتم دائره‌المعارف بزرگ اسلامی تأليف کرد که دو سال بعد در آن مجلد به چاپ رسيد. اين مقاله که از تحليلی کم‌نظير برخوردار است، ادب را به عنوان يک انگاره پيچيده و چندوجهی در سده‌های پرتلاطم نخست بررسی کرده و توانسته است با کاوش در کاربردهای انگاره، تصويری تاريخی و صورت‌بندی مبسوط از آن به دست دهد که راهگشای حل بسياری از مفاهيم ترکيبی در تاريخ فرهنگ و علوم اسلامی، از ادبيات تا اخلاق، و از فقه تا تصوف نيز هست. با وجود آن که استاد آذرنوش به نظريات ارائه شده درباره ريشه واژه ‌ادب از سوی پژوهشگران مسلمان و خاورشناسان توجه داده و يکايک آنها را در بوته نقد نهاده است، ولی ريشه‌شناسی واژه در دستور کار آن مقاله نبوده است. در مقاله حاضر کوشش می‌شود تا با کاوش در ريشه‌شناسی واژه، گامی در راستای گسترش بحث طرح شده در آن مقاله سترگ، برداشته شود. 🌀 منبع: کتاب زندگی‌نامه و خدمات علمی دکتر آذرنوش، 1396ش 🆔 @ostadpakatchi

#معرفی_مقاله 🌀 عنوان مقاله: نسبت فقه و اخلاق در آموزه های امام رضا علیه السلام 🔹 نویسنده: دکتر احمد پاکتچی 🌀 چکیده ی مقاله: 🔹 نسبت فقه و اخلاق، نه تنها از دیرباز محل تأمل عالمان دینی بوده و ذهن آنان را مشغول ساخته است، بلکه در شرایط امروز، به دلیل تحولات اجتماعی و فرهنگی گسترده در زندگی بشر و تغییرات رخ داده در سبک زندگی، نیاز حس شده به توسعه‌ی فقه و نیاز به پاسداشت از جایگاه اخلاق در حیات اجتماعی، بازنگری در این مسأله ضرورتی افزون یافته است. در میان ائمه ی اطهار (علیه‌السلام) چنین می‌نماید که امام رضا (علیه‌السلام) - به سبب شرایط اجتماعی و فرهنگی موجود در عصر آن حضرت - توجهی خاص به فقه و اخلاق مبذول داشته و در سطح گسترده‌ای به جوانب مختلف این مسأله پرداخته شده است. در این راستا می‌توان دریافت که نگرش طیفی به الزام‌های دینی، توجه به علل الاشرایع و خاستگاه‌های اخلاقی و انسانی احکام و تکیه بر تأدیب در رفتار دینی و برخی دیگر از شیوه‌های مواجهه‌ی خاص با مسائل شریعت که در احادیث آن حضرت دیده می‌شود، مبنای استواری برای پیوستگی فقه و اخلاق در آموزه‌های امام رضا (علیه‌السلام) را فراهم آورده است که درک دقایق آن، می‌تواند الگوئی کارآمد برای بازنگری‌های ما در مسائل خود، در عصر حاضر باشد. نسبت فقه و اخلاق از دیرباز محل گفتگو میان عالمان بوده است و این نسبت به خصوص زمانی پیچیده می‌شود که سخن از اخلاق دینی در میان باشد. هم برای فقه و هم اخلاق دینی سرچشمه‌های ‌اصلی نصوص دینی عبارت از قرآن و احادیث‌اند و هر دو درباره‌ی باید و نباید‌ها ‌سخن می‌گویند؛ بنابراین نه از حیث دستوری بودن و نه از حیث منابع، تفاوت معناداری میان آن دو وجود ندارد. شاید بتوان گفت قابل تکیه‌ترین وجه تمایز میان فقه و اخلاق دینی مرزهائی باشد که به طور تعینی در تاریخ علوم اسلامی کشیده شده و این در حالی است که به هنگام سخن گفتن در باب نصوص، تطبیق این مرزبندی‌ها مشکل و گاه ناممکن است. تا آنجا که به قرآن کریم بازمی‌گردد، کشیدن مرزی روشن میان آیات فقهی (آیات الاحکام) و آیات اخلاقی ممکن نیست و در احادیث پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) و اهل بیت (علیهم‌السلام) نیز به همان اندازه تفکیک مشکل است. چه بسیارند احادیثی که از نگاه فقیهان، حدیث فقهی تلقی شدند و برای اخلاقیان، مستندی برای استخراج اصول اخلاقی بودند. فایل کامل مقاله 👇👇👇 🆔 @OstadPakatchi

#معرفی_مقاله 🌀 مقاله: الزامات زبان‌شناختی مطالعات بین رشته‌ای #چکیده 🔹با تکیه بر باور امروزی در علوم مختلف انسانی در خصوص رابطه میان زبان و فکر, گسترش روابط بینازبانی در تماس میان رشته های مختلف علمی, ابزاری برای بسط اندیشه و افق های نگاه است که علوم در اختیار یکدیگر قرار می دهند. بدین ترتیب, حساسیت زبان در ارتباط علوم دریافت می شود و از سوی دیگر, نگرانی ها درباره صدماتی افزایش می یابد که ممکن است در اثر اختلال در روابط بینازبانی به وجود آید. توجه به برخی ویژگی های زبان علمی, مانند تفاوت نهادن میان جنبه های تعیینی و تاریخی, در تنظیم این روابط بسیار حساس و تعیین کننده است و تعیینی انگاشتن مفاهیم تاریخی, یا عکس آن, ممکن است نتایج مخربی را در روابط میان رشته ای داشته باشد. برخی مطالعات زیربنایی, مانند دست یافتن به نوعی تبارشناسی زبانی از زبان های علمی می تواند سلامت و ثمربخشی بیشتر برای مطالعات میان رشته ای را تضمین کند. 🌀 منبع: نشریه: مطالعات میان رشته ای در علوم انسانی، سال:1387، دوره:1، شماره:1 (میان رشته ای: چیستی و مفاهیم)، صفحات :111-135. 🆔 @ostadpakatchi

#معرفی_مقاله 🌀 مقاله: الزامات روش‌شناختی مطالعات میان رشته‌ای قرآن کریم (بررسی نمونه محور آثار مرتبط با معناشناسی) #چکیده 🔹 تحقق یک مطالعه میان رشته‌ای صحیح در گرو ایجاد هم سنخی و مجانست میان رشته‌های درگیر در آن است. ایجادِ سه گونه هم سنخی برای چنین مطالعاتی ضروری است: هم سنخی از جهتِ روش، زبان و مبانی معرفت شناختی. ایجاد هم سنخی در این سه جهت می تواند ترکیب و هم گرایی را در مطالعه میان رشته‌ای ایجاد کند. مسلماً هم سنخیِ روشی یکی از مهمترینِ این الزامات محسوب می‌شود. بررسی نمونه محور بخشی از پژوهش‌های میان رشته‌ای در حوزه مطالعات قرآنی سه لازمه روش شناختی را برای ایجاد هم سنخی روشی نشان می‌کند: 1- استفاده از روش‌هایی که در گفتمان علمی خود مقبول واقع شده و حد و مرز و استقلال خود را یافته باشند؛ 2- تنقیح دقیق معنای مورد نظر از روش مورد استفاده و بیان تمایز روش مورد نظر با روش های مشابه و بیان ضرورت استفاده؛ 3- استفاده ارگانیکی از روش مورد نظر به جای استفاده مکانیکی از آن. تحقق این سه ویژگی موجب می‌شود ایجاد زبان مشترک و برقراری گفت وگوی میان رشته‌ای که به حل مسئله و یا فهم بهتر پدیدار منجر می‌شود، به دست آید. 🌀 منبع: نشریه مطالعات قرآن و حدیث سال دهم پاییز و زمستان 1395 شماره 1 (پیاپی 19) 🆔 @ostadpakatchi

#معرفی_مقاله 🌀 مقاله: آزمونی بر خوانش تاریخی روایات قصص: مطالعه موردی داستان اصحاب کهف #چکیده 🔹 در حوزه تفسیر قرآن، یکی از رویکردهایی که به خصوص در سده اخیر اهمیت یافته، تطبیق قصص قرآنی با وقایع تاریخی با تکیه بر روایات است، رویکردی که بر آمده از تحولات مربوط به فهم تاریخ در عصر جدید و نیز چالشها با خاورشناسی است. در مقاله حاضر داستان قرآنی اصحاب کهف به سبب اشتراک بین دو دین اسلام و مسیحیت و منابع گسترده در فرهنگ مسیحی و تصوری که درباره تطبیق آن با وقایع تاریخ روم وجود دارد، به عنوان نمونه ای برای مطالعه انتخاب شده است؛ به ویژه با توجه به اینکه هم در کلیات و هم در مولفه های جزئی هماهنگی بسیاری میان پرداخت داستان در روایات اسلامی و مسیحی وجود دارد. در این مطالعه، با تکیه بر اطلاعاتی که در منابع درباره موطن اصحاب کهف، مدت خواب اصحاب کهف، نام پادشاه جباری که در زمان او به خواب رفتند و نام پادشاهی مومنی که در زمان او از خواب برخاستند کوشش شده است تا امکان تطبیق روایات با قطعیات ذکر شده در قرآن کریم سنجیده شود. به عنوان حاصل مطالعه، نشان داده می شود که با وجود اختلافی که درباره نام پادشاه مومن و اتفاقی که درباره نام پادشاه جبار وجود دارد، آنچه بیش از همه با قطعیات قرآن ناسازگار است، به خواب رفتن اصحاب کهف در زمان دقیانوس است که عموم روایات اسلامی و مسیحی درباره آن شکی به خود راه نداده اند. نتیجه نهایی آن است که کوشش افراطی در جهت تاریخی نگری به قصص قرآنی با تکیه بر روایات، می تواند به برداشتهای خطا از قصص منجر گردد. 🌀 منبع: نشریه مطالعات تاریخی قرآن و حدیث، سال هفدهم شماره 1 (پیاپی 49، بهار و تابستان 1390) 🆔 @ostadpakatchi

#معرفی_مقاله 🌀 مقاله: آشنایی با فن آوری پروپدیا و کاربرد آن در معرفی آموزه‌های امیرالمؤمنین _علیه السلام- (بخش اوّل) #پیش_درآمد 🔹بدون شک بزرگترین دستاورد قرن بیستم، مسألۀ ارتباطات است و دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی و پژوهشی، بیش از همه درگیر این مسأله می‌باشند؛ امّا متأسفانه در این رابطه، هنوز بسیاری از رشته،های دانشگاهی در یک حالت پریشانی و بلاتکلیفی به سر می‌برند و آن چنان که باید و شاید در استفاده از ابزار و امکانات موجود جهت خدمت به رشته خود موفق نبوده‌اند. یکی از حوزه‌هایی که در زمینه اطلاع رسانی از فن‌آوری‌های رایانه‌ای مطرح است، «پروپدیا» است. کلمۀ «پروپدیا» هرچند در نگاه اول، یک کلمۀ یونانی به نظر می‌رسد؛ امّا در همین دهه ۶۰ به وجود آمده و به معنای «پیش درآمد آموزش و پرورش» است. نخستین کسی که این کلمه را وضع نمود آدْلِر بود. در فلسفه‌ای که آدلر دنبال می‌کرد، دایرة المعارف، وسیله‌ای برای آموزش و پرورش به حساب می‌آمد و بدون یک پروپدیا (ییش‌درآمد) حرکتی ناقص تلقی می‌شد. وی این سیستم را «پروپدیا» نامید که از آن زمان تا به امروز، آن نام بر اين مجموعه باقی مانده است. آنچه در ذیل می‌آید، بخش اول از سخنان دکتر احمد پاکتچی در جلسه‌ای است که به همت دانشکده الهیات معارف اسلامی و ارشاد برگزار شده است. 🌀 منبع: مجلۀ پیام صادق، شمارۀ 29، سال پنجم. 🆔 @ostadpakatchi

#معرفی_مقاله 🌀 مقاله: آشنایی با فن آوری پروپدیا و کاربرد آن در معرفی آموزه‌های امیرالمؤمنین _علیه السلام- (بخش دوّم) #پیش_درآمد 🔹بدون شک بزرگترین دستاورد قرن بیستم، مسألۀ ارتباطات است و دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی و پژوهشی، بیش از همه درگیر این مسأله می‌باشند؛ امّا متأسفانه در این رابطه، هنوز بسیاری از رشته،های دانشگاهی در یک حالت پریشانی و بلاتکلیفی به سر می‌برند و آن چنان که باید و شاید در استفاده از ابزار و امکانات موجود جهت خدمت به رشته خود موفق نبوده‌اند. یکی از حوزه‌هایی که در زمینه اطلاع رسانی از فن‌آوری‌های رایانه‌ای مطرح است، «پروپدیا» است. کلمۀ «پروپدیا» هرچند در نگاه اول، یک کلمۀ یونانی به نظر می‌رسد؛ امّا در همین دهه ۶۰ به وجود آمده و به معنای «پیش درآمد آموزش و پرورش» است. نخستین کسی که این کلمه را وضع نمود آدْلِر بود. در فلسفه‌ای که آدلر دنبال می‌کرد، دایرة المعارف، وسیله‌ای برای آموزش و پرورش به حساب می‌آمد و بدون یک پروپدیا (ییش‌درآمد) حرکتی ناقص تلقی می‌شد. وی این سیستم را «پروپدیا» نامید که از آن زمان تا به امروز، آن نام بر اين مجموعه باقی مانده است. آنچه در ذیل می‌آید، بخش دوّم از سخنان دکتر احمد پاکتچی در جلسه‌ای است که به همت دانشکده الهیات معارف اسلامی و ارشاد برگزار شده است. 🌀 منبع: مجلۀ پیام صادق، شمارۀ 30، سال ششم. 🆔 @ostadpakatchi

#معرفی_مقاله 🌀 مقاله: واژۀ قرآنی اَصْنام: خوانش سطور ناخواندۀ مفسران با روی‌کرد ریشه‌شناسی #چکیده 🔹دربارۀ معنای واژۀ قرآنی اصنام و ترجمه‌اش به بُت بدیهی‌انگاری وجود دارد. بااین‌حال، کاوش دربارۀ ریشه و خاستگاه این واژه و مؤلفه‌های معنایی و جایگاه آن در بافت فرهنگی عصر نزول ضروری به نظر می‌رسد. مطالعۀ کنونی برای تحقق این هدف صورت می‌گیرد. از نظر روش‌شناسی، در این پژوهش از روش‌های زبانشناسی تاریخی ـ با تمرکز بر ریشه‌شناسی سامی و سومری ـ و در جهاتی از مطالعه از تحلیل متنیِ قرآن کریم استفاده شده است. به عنوان نتیجه بحث می‌توان گفت که در سابقه زبان‌های سامی واژه صنم به ریشه ص‌ل‌م بازمی‌گردد که با معنایی نزدیک به کاربرد قرآنی مشترک میان بسیاری از آن زبان‌ها ست؛ اما در نهایت، ریشۀ همه این هم‌زادها به واژه‌ای اکدی بازمی‌گردد که در مسیر اشاعۀ خود از طریق آرامی به نَبَطی، و سپس به عربی کهن شمالی راه یافته است. واژۀ مورداشاره در اکدی ریشۀ سامی ندارد و خود از واژه‌ای سومری گرفته شده است؛ واژه‌ای که معنای لغوی و پیشااصطلاحی آن [شیءِ] تراشیده، شکل‌داده‌شده و برساخته است. در زبانِ عربی قرآن تعبیر اَوثان اشاره به بت‌های معمول در جامعۀ مشرکان درون عربستان دارد؛ اما اصنام تداعی‌کنندۀ بت‌هایی ویژه‌تر، با کیفیت چهره‌پردازی‌شده، گاه با ابعاد بزرگ، و گاهی هم ساخته از موادی چون فلز بوده که ساختن‌شان تنها با فناوری و هنرهای موجود در مدنیّت‌های پیرامونی، هم‌چون بین‌النهرین و شام امکان داشته است. 🌀 منبع: مجلۀ پژوهش نامه نقد آراء تفسیری، دوره 5، شماره 9، شهریور 1403، صفحه 214-240 🆔 @ostadpakatchi

#معرفی_مقاله 🌀 مقاله: تحلیلی انسان‏‌شناختی از نکاح «ضَیزَن» در بافت نزول قرآن کریم #چکیده 🔹از گزارش‌‏های تاریخی چنین برمی‌‏آید که «ضَیزَن» از جمله نکاح‌‏های مرسوم در فرهنگ عرب پیش از اسلام بوده است. در این نوع از نکاح، زنان شخص متوفّا مانند اموال بازمانده از او توسط یکی از خویشاوندان نزدیکش، در بیشتر موارد پسر یا برادرش، به ارث برده شده و بدون دریافت مهریه به نکاح او درمی­‌آمده‌­اند. عالمان تفسیر با استناد به برخی روایات معتقدند که شماری از آیات قرآنی ناظر به رسم «ضیزن» نازل شده و این نکاح جاهلی را نقد کرده‌­اند. در پژوهش حاضر کوشیده شده با کاربست رویکرد انسان‌‏شناسی فرهنگی، زمینه‌‏های پیدایش این نوع خاص از نکاح در فرهنگ جاهلی تحلیل شده و دلایل طردشدن آن از فرهنگ قرآنی بازکاوی شود. دستاوردهای پژوهش نشان­‌دهندۀ آن است که علت شکل‏‌گیری «ضیزن» در فرهنگ عرب پیش از اسلام نگاه به نکاح به‌­مثابۀ دادوستد اقتصادی و مهریه به­‌مثابۀ بهای خرید زن بوده که به پدر زن پرداخت می‌‏شده؛ اما چون در فرهنگ قرآنی، زن به­‌عنوان صاحب مهریه و موجودی مستقل و نه مملوکِ مرد شناخته می‌‏شده، این نکاح تحریم شده است. 🌀 منبع: مجلۀ مشکوة، دوره 43، شماره 1 - شماره پیاپی 162 خرداد 1403، صفحه 4-28 🆔 @ostadpakatchi