سبک زندگی قرآنی
قسمت پنجاه۵۰
يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَيَبْلُوَنَّكُمُ اللَّهُ بِشَيْءٍ مِنَ الصَّيْدِ تَنالُهُ أَيْدِيكُمْ وَ رِماحُكُمْ لِيَعْلَمَ اللَّهُ مَنْ يَخافُهُ بِالْغَيْبِ فَمَنِ اعْتَدى بَعْدَ ذلِكَ فَلَهُ عَذابٌ أَلِيمٌ ( مائده:۹۴)
اى كسانى كه ايمان آوردهايد! خداوند شمارا با چيزى از شكار كه دستها و نيزههايتان به آن مىرسد مىآزمايد تا خداوند معلوم گرداند چه كسى در باطن از او بيم دارد (و تسليم فرمان اوست و از شكار مىگذرد) پس بعد از اين هر كه تجاوز كند، او را عذابى دردناك است.
در ايّام حج و حالت احرام، حاجى حقّ شكار ندارد. همان ايّام گاهى شكار تا نزديكى انسان مىآيد و مىتوان به راحتّى به آن دست يافت، ولى آزمايش الهى به اين است كه دست به شكار نزنيم. در حديث مىخوانيم: در عمرهى حُديبيه حيوانات شكارى فراوانى براى مسلمانان ظاهر شدند كه مسلمانان مىتوانستند به راحتى آنان را صيد كنند.
در قرآن، مسألهى شكم و غذا، به عنوان يكى از اسباب آزمايش الهى مطرح شده است، به نمونههاى زير توجّه كنيد9:الف: آدم و حوا در مسألهى غذا شكست خوردند. «لا تَقْرَبا هذِهِ الشَّجَرَةَ»
ب: بنىاسرائيل در تحريم صيد ماهى در روزهاى شنبهها، شكست خوردند. «وَ لَقَدْ عَلِمْتُمُ الَّذِينَ اعْتَدَوْا مِنْكُمْ فِي السَّبْتِ»
ج: يكى از فرماندهان بنىاسرائيل هنگام عبور سربازانش از يك منطقه و رسيدن به نهر، فرمان داد كه از آب آن ننوشند، ولى يارانش جز اندكى، خوردند. «فَشَرِبُوا مِنْهُ إِلَّا قَلِيلًا»
د: روزه گرفتن، يك آزمايش بزرگ است.
ه: نزديك شدن شكار به حجاج در حالت احرام كه حقّ صيد ندارند، خود يك آزمايش است. «تَنالُهُ أَيْدِيكُمْ»
سؤال: انسان كه چيزى را آزمايش مىكند، براى اطلاع و علم است، امّا خداوند كه همه چيز را مىداند چرا آزمايش مىكند؟
پاسخ: ازحضرت على عليه السلام در نهجالبلاغه روایت شده است: آزمايشات الهى براى آن است تا انسان در برابر حوادث تلخ و شيرين عكسالعمل نشان دهد و در برابر آن، استحقاق كيفر يا پاداش داشته باشد. آرى، خداوند بر اساس عمل، كيفر و پاداش مىدهد نه بر اساس علم خود، همان گونه كه ما نيز به خاطر علم به هنر و كارآيى فردى به او پاداش نمىدهيم، بلكه بايد براى ما كارى از خود نشان دهد تا مزد بگيرد.
سؤال: آيا مهمان و زائر خانه خدا، به خاطر شكار حيوانى بايد به عذاب دردناك گرفتار شود؟
پاسخ: خود شكاركردن، عذاب دردناك ندارد، بلكه عذاب به خاطر شكستن قداست حرم و احرام و قانونشكنى اوست. «فَمَنِ بَعْدَ ذلِكَ فَلَهُ عَذابٌ أَلِيمٌ»
دست آورد این آیه در سبک زندگی عبارت است از:
۱- آزمايش مؤمنان، يك سنّت قطعى پروردگار است. «يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَيَبْلُوَنَّكُمُ» (حرف «لام» و فعل مضارع و نون تأكيد، نشانهى قطعى بودن است)
۲- خداترسى آنجا آشكار مىشود كه زمينهى گناه فراهم باشد و انسان خطا نكند. «تَنالُهُ أَيْدِيكُمْ»
۳- نعمتهاى در دسترس، وسيلهى آزمايشند. لَيَبْلُوَنَّكُمُ اللَّهُ بِشَيْءٍ ... تَنالُهُ أَيْدِيكُمْ
۴- هر چيزى كه دست ما به آن مىرسد، رزق و حلال نيست. «تَنالُهُ أَيْدِيكُمْ»
۵- ملاك تقوا، خوف باطنى است، نه تنها حياى ظاهرى. «يَخافُهُ بِالْغَيْبِ»
۶- تكليف و مسئوليّت، بعد از ابلاغ است. «بَعْدَ ذلِكَ»
۷- حاجىكه فرسنگها در بيابانها به عشق حقّ مىرود، گاهى يك شكاركوچك او را از پا در مىآورد و به نافرمانى مىكشد كه نتيجهى آن عذاب الهى است. «فَمَنِ اعْتَدى بَعْدَ ذلِكَ فَلَهُ عَذابٌ أَلِيمٌ»
حضرت موسی بن جعفر(ع) ملقب به امام کاظم و باب الحوائج، در ۲۰ سالگی به امامت رسید و بعد از۳۵ سال امامت در ۵۶ سالگی پس از سالها زندانی وشکنجه شدن؛ مسموم و به شهادت رسید.
شهادت مظلومانه وغریبانه حضرت امام موسی کاظم ( علیه آلاف التحیه والثناء) را به محضر فرزندان گرانقدرشان بویژه حضرت علی بن موسی الرضا ( علیه السلام) و حضرت فاطمه معصومه( سلام الله علیها) وجمیع شیعیان ودوستدارنش عرض تسلیت وتعزیت داریم.
عقل وعقلانیت در نگاه امام موسی بن جعفر( علیه السلام):
امام موسی بن جعفر علیه السلام در روایتی مشهور، ویژگی های خردمندان را برای یکی از یارانش به نام هشام برشمرده است. سخنان ایشان را می توان در این محورها خلاصه کرد:
۱. اهمیت خرد
۱-۱- عقل نخستین آفرینش
ای هشام، به درستی که خداوند«عقل» را آفرید و آن نخستین آفریده از روحانیان بود که خداوند از طرف راست عرش خود از نورش خلق کرد. پس بدو گفت: باز گرد، بازگشت. سپس فرمود: پیش آی، پیش آمد. پس خدای جلیل و عزیز فرمود: تو را مخلوقی بزرگوار آفریدم و بر تمامی مخلوقاتم گرامی داشتم.سپس «جهل» را از دریایی تلخ و تیره آفرید و بدو گفت: بازگرد، بازگشت. سپس فرمود: پیش آی، ولی پیش نیامد. خداوند فرمود: آیا خود را بزرگ دیدی؟! پس او را لعن کرد.
سپس برای عقل ۷۵لشکر مقرّر فرمود و چون جهل، گرامیداشت و عطای الهی را درباره عقل مشاهده کرد، کینه عقل را به دل گرفت و گفت: پروردگارا، این، آفریده ای همچون من است. او را آفریدی و گرامی داشتی و قوی ساختی، و من ضدّ اویم؛ در حالی که فاقد هر نیرو و توانم. [پس] هر لشکری که بدو بخشیدی، به من نیز عطا فرما.خدای تبارک و تعالی فرمود: بسیار خوب! ولی اگر پس از آن مرا نافرمانی کنی، تو و لشکرت را از جوارم بیرون رانم و از رحمت دور سازم. گفت: پذیرفتم.پس خداوند او را ۷۵ لشکر بخشید، و [یکی] از ۷۵ لشکری که خدا به عقل ارزانی داشت، خیر است و وزیرش عقل است؛ و ضد آن را شرّ قرار داد وزیرش جهل است. (ابن شعبه حرّانی، 1377، ج 2: 232 و 233)
۲-۱- معرفت الهی و نیت صادق
ای هشام، به تحقیق روشنی بدن در چشم است و چون چشم بینایی داشت، تمام بدن روشن است، و بی گمان عقل و خرد روشنایی روح و جان است، که چون بنده ای عاقل و خردمند باشد، با پروردگار خود آشناست و چون او را بشناسد، دِینِ خود را دَرک کند، و اگر با پروردگارش آشنا نباشد، هیچ دینی برایش نپاید، و همچنان که جسم جز با روح قوامی ندارد، دین نیز جز با نیتی صادق نپاید، و نیتِ صادق نیز جز با عقل و خرد، عاری از هر ثبات و پایداری است. ( همان:224 و225)
۳-۱-- عقل در دنیا و آخرت
ای هشام، خداوند انبیا و رسولانِ خود را به سوی مردمان نفرستاد، جز به این دلیل که از سوی خدا عقل و خرد را برگیرند( یعنی از کتاب خدا و رسولش). بنابراین، [در دعوت الهی] پذیرش هر بنده ای نیکوتر باشد، معرفتش به خدا نیکوتر است، و هر کس به فرمان الهی آگاهتر باشد، عاقل تر است، و عاقل ترین ایشان از بالاترین درجه در دنیا و آخرت برخوردار است. (همان:205)
۴-۱- عقل، نشانه لطف پروردگار
ای هشام، آن کس را که خداوند به سه چیز گرامی داشته، به او لطف کرده است: عقل و خردی که زحمتِ هوای نفسش را کم کند، و دانشی که رنجِ نادانیاش را از او دور کند، و ثروتی که خاطرش را از ترس تهیدستی آسوده سازد. (همان:231)
۵-۱-پنج- هم نشینی و مشورت با خردمندان
ای هشام، معاشرت با افراد دیندار، شرف دنیا و آخرت است، و مشورت با خردمندِ خیرخواه خوشبختی است و با برکت، و هدایت و توفیق الهی را در پی دارد.پس چون فرد خردمندِ خیرخواه نظرش را برایت بازگفت، مبادا مخالفت کنی که بی گمان موجب هلاکت است.
ای هشام، از همنشینی و اُنس با مردم بپرهیز، مگر اینکه در میانشان فردی عاقل و درستکار بیابی که در این صورت با او همدم شو، ولی از دیگران همچون فرار از درندگان شکاری بگریز و فرار را برقرار ترجیح ده. (همان: 227 و 228)
۶-۱-- فروتنی، از نشانه های خردمندی
ای هشام، هر چیزی مرکبی دارد، و مرکب خردمند، فروتنی است، و در نادانی تو همین بس که مرتکب امور ممنوع و حرام شوی. ( همان:204)ای هشام، هیچ بنده ای نیست جز آنکه فرشته ای گیرنده موی پیشانی اوست (یعنی اختیارش به دست اوست)، و آن بنده برای خدا تواضع نکند جز آنکه آن فرشته بالایش بَرد، و هرگز بر خدا تکبر نورزد جز آنکه آن فرشته او را پست کند. (همان:205)ای هشام، از فخر فروشی بپرهیز، که هر کس در دلش همسنگ دانه ای فخر باشد، به بهشت در نیاید.
کبر و بزرگی حشمت الهی است و هر کس با ردای (عزّت و بزرگ منشی) خدا با او ستیزه کند، وی را به رو در آتش افکند. (همان:244)
ای هشام، کشت و زراعت در زمینِ هموار می روید نه در سنگِ سخت، و حکمت نیز مقیم دلِ فروتن می شود، نه دل متکبر گردن کش؛ زیرا خداوند فروتنی را ابزار خرد قرار داده، و تکبر را ابزار نادانی.آیا ندانی کسی که سر به سقف کوبد، سر خود بشکند، و کسی که سر فرو آرد، در سایه سقف نشیند و آن نیز [از سرما و گرما] محفوظش بدارد؟ هر کس در برابر خدا فروتنی نکند، همو پست و خوارش سازد، و کسی را که تواضع کند، عزیز دارد. (همان: 225)
ای هشام، هر کس در دل خود را بزرگ شمارد، فرشتگان آسمان و زمین او را لعن کنند، و هر کس بر برادران و همردیفانِ خود تکبر ورزد و گردن فرازی کند، با این کار به دشمنی خدا پرداخته و با او رقابت کرده، و هر کس ادعای چیزی کند که در او نیست، خود را در راهی نادر
ست به زحمت انداخته است. ( همان: 226 و 227)و بدان که خداوند افراد فروتن را فقط به اندازه فروتنی شان بالا نبرده، بلکه در حدّ عظمت و مجد خود والایی بخشیده است. (همان: 229)
ازامام على عليه السلام روایت شده است:
التَّثَبُّتُ رَأسُ العَقلِ، وَالحِدَّةُ رَأسُ الحُمقِ
درنگ در كارها، اوج خردمندى است و شتاب زدگی، اوج حماقت است
كنزالفوائد جلد۱ صفحه۱۹۹
آیت الله مجتهدی ره: استغفار چهار تا فایده دارد :
۱- یکی اینکه غم و غصّه اش می رود. صاحبخانه جوابت کرده خانه گیرت نمی آید ، استغفار زیاد بکن.
۲-«استغفرو ربّکم، یمددکم بأموالٍ و بنینٍ.» با اموال و اولاد شما را کمک می کند.
۳- «و من کل خوفٍ أمناً.»
ترس داری استغفار کن. اول انقلاب من درس میدادم با استغفار. پس هر وقت ترسی بود ، استغفار میکردم.
۴-«ویرزقه الله من حیث لا یحتسب.» استغفارکنی یک هم سفری خوب می آید ، کنار دستت در قطار یا ماشین یا زن خوب گیرتان می آید. یا پدر زن خوب گیرت می آید. استاد خوب گیرت می آید. هممباحثه ای خوب گیرت می آید. هم حجرهای خوب گیرت می آید.
آیت الله فاطمی نیا ره: انسانها مثل چراغند و تذکرات مانند روغن (انسان همیشه نیازمند موعظه وتذکر است).
بت و بتخانه همه ذکر خدا می گویند
سخن از اقرأ و از غار حرا می گویند
حمد حق، مدح رسول دو سرا می گویند
خلق عالم همه تبریک به ما می گویند
حکم توحید به ما و به شما می گویند
همگی با نفس روح فزا می گویند صلی علی محمد وال محمد
مبعث سرآغاز تحول ورشد وبالندگی بشریت با رسالت محمد مصطفی(ص) بر حضرتعالی وخانواده محترم مبارک.