#مقاله 💢#رسانه در کشور عربستان سعودی... 🔸عربستان سعودی قبل از هر کشور دیگر عربی در منطقه خلیج [فارس] با روزنامه ها آشنا گردید. اولین #روزنامه در این کشور در دوران عثمانی در مکه مکرمه منتشر گردید. روزنامه نگاری در عربستان سعودی در طی یک قرن از تاریخ آن از مراحل مختلفی گذشته است. 🔸هم اکنون بیش از ده روزنامه یومیه در تعداد زیادی از مجلات و فصلنامه ها در عربستان سعودی منتشر می شوند. هم چنین دو روزنامه «الحیاه و الشرق الائوسط» که در شهرهای عربستان چاپ می شوند؛ در لندن منتشر می گردند. روزنامه «الوطن» که در سال 2000 راه اندازی شد؛ بالاترین سطح انتشار در سعودی را به دلیل شیوه طراحی متمایز آن با نشریات داخلی دیگر داشته است. 🔸#رادیو در سعودی در اواخر دهه هفتاد قرن گذشته راه اندازی شد. این رسانه نقش برجسته ای در آگاهی بخشیدن به جامعه و تشویق مردم به مشارکت در توسعه ملی عربستان سعودی پس از صدور نفت و به کارگیری درآمدهای آن برای تقویت زیرساخت های کشور داشت. 🔸#تلویزیون نیز نقش مهمی در فرهنگ سازی و ایجاد فضای سرگرم کننده برای مردم داشت. این رسانه در طی سال های گذشته تحولات زیادی پیدا کرد. پنج شبکه ماهواره ای تخصصی در زمینه های مختلف راه اندازی شد که یکی از شبکه های مزبور خصوصی (غیر دولتی) می باشد. 🌐منبع : رسانه ها در کشورهای عربی خلیج فارس، دکتر محمد بن عوض المشیخی، ترجمه: دکتر حسن بشیر. 📌ادامه مقاله در👇🏼 ❇️کانال مطالعات تخصصی عربستان سعودی ✅@Saudistudies

#مقاله رسانه در کشور عربستان سعودی... (بخش اول) 💢مقدمه 🔸مطبوعات در عربستان سعودی بر اساس ناشران آن ها، از سه دوره تاریخی گذشته اند. منطقه «حجاز» اولین منطقه ای است که در آن روزنامه ها قبل از مناطق دیگر عربستان، ظهور یافتند. به این دلیل که شهرهای منطقه حجاز مانند «مکه مکرمه» و «مدینه منوره» به علت وجود علما و طلاب مختلف از نقاط مختف جهان، از فرهنگی ترین مناطق جهان اسلام می باشند. مورخان تاریخ مطبوعات در سه دوره مطبوعاتی عثمانی، مطبوعات هاشمی و نیز دوره سوم یعنی زمان تشکیل مملکت عربستان سعودی سخن می گویند. 🔸مراحل تحول مطبوعات عربستان سعودی 1- مطبوعات در دوره عثمانی 🔸حجاز هم چون سایر کشورهای عربی، بخشی از دولت عثمانی بزرگ تا زمان سقوط آن در دهه های اول قرن بیستم به حساب می آمد. 🔸اولین چاپ خانه در حجاز توسط والی آن «عثمان نوری باشا» در سال 1882 راه اندازی گردید. تاسیس این چاپ خانه نقش مهمی در ظهور مطبوعات در حجار داشت. 🔸یکم. حجاز: نشریه هفتگی «حجاز» که توسط دولت عثمانی در مکه منتشر می شد را می توان اولین روزنامه منطقه حجاز دانست. منابع مصری تاکید دارند که روزنامه مذکور در تاریخ 1882، یعنی همان سالی که چاپ خانه وارد مکه شد؛ راه اندازی گردید. اما بسیاری از مورخان سعودی، از جمله «عثمان حافظ» و «عبد الرحمن الشبیلی» تاریخ راه اندازی این روزنامه را به سوم نوامبر 1908 بر می گردانند. 🔸احتمالاً نظر مورخان سعودی به حقیقت نزدیک تر باشد. روزنامه حجاز، مطبوعه ای هفتگی و سیاسی است که به دو زبان عربی و ترکی در 4 صفحه منتشر می شد. این روزنامه ارگان «جمعیت اتحاد و ترقی» ترکیه بود. وطبوعه ای دولتی بود که در آن آگهی ها و اعلامیه های رسمی دولت که مستقیماً توسط حکومت عثمانی یا والی حجاز صادر می گردیدند؛ منتشر می کرد. یکی از شخصیت های مهمی که با این نشریه همکاری می کرد؛ «شیخ محمود شلهوب» بود که از اعیان مکه مکرمه به حساب می آمد. «حجاز» پس از 7 سال انتشار در تاریخ 22 فوریه 1914 متوقف گردید؛ آخرین شماره آن (175) بود. 🔸دوم. شمس الحقیقة: شمس الحقیقه پس از یک سال انتشار نشریه هفتگی «الحجاز» در ماه فوریه سال 1909 در مکه مکرمه راه اندازی شد. مطبوعه سیاسی متنوعی است که صاحب امتیاز آن «محمد توفیق مکی» و سردبیرش «عبد الله قاسم» بود. 🔸علی رغم این که «شمس الحقیقه»مطبوعه ای مستقل بود ولی در جهت خدمت به اهداف «جمعیت الاتحاد و الترقی» ترکیه گام بر می داشت. این روزنامه پس از چند ماه از صدور به دلیل عدم توانایی پرداخت هزینه های خود متوقف گردید. 🔸سوم. الاصلاح الحجازی:این نشریه در جده توسط مجموعه ای از اهالی شهر در تاریخ 17 می 1909 راه اندازی شد. «راغب مصطفی توکل» از موسسین نشریه و «ادیب داوود» که یک روزنامه نگار لبنانی است؛ سردبیر تحریریه آن بود. بر عکس دو مطبوعه قبلی (الحجاز و شمس الحقیقه)، نشریه «الاصلاح الحجازی» طرفدار دولت عثمانی نبود؛ بلکه منتقد سیاست های دولت مرکزی عثمانی در ترکیه که توسط «جمعیت الاتحاد و الترقی» پی گیری می شد؛ بود. 🔸«الاصلاح الحجازی» پس از چند ماه از انتشار، به دلیل فشارهای سیاسی دولت مرکزی عثمانی و نیز عدم امکان تامین هزینه های آن متوقف گردید. 🔸چهارم. صفاء الحجاز: اولین شماره این روزنامه در اگوست 1909 در مکه منتشر گردید. مطبوعه ای سیاسی – تجاری است که صاحب امتیاز آن «احمد رأفت اسکندرانی» بود. «صفاء الحجاز» نشریع ای خطی بود که بر روی ژلاتین چاپ می گردید و تنها دو شماره از آن منتشر شد. شماره اول آن در تاریخ 29 اگوست و شماره دوم آن در تاریخ 6 دسامبر 1909 انتشار یافت. پس از آن تاریخ، نشریه مزبور متوقف گردید. 🔸پنجم. الرقیب: اولین شماره این نشریه در ماه ژانویه 1909 منتشر شد. موسسین آن «ابراهیم خطاب» و «أبوبکر داغستانی» است. این مطبوعه اولین نشریه ای است که در شهر «مدینه منوره» منتشر می شد. «الرقیب» بر روی ژلاتین چاپ می شد و به همین دلیل انتشار آن با مشکل روبه رو شد و لذا به سرعت متوقف گردید. 🔸ششم. المدینه منوره: اولین شماره این مطبوعه در 16 نوامبر 1909 در مدینه منوره منتشر گردید. موسس آن «مأمون الارزنجانی» بود. این نشریه نیز بر روی ژلاتین چاپ می شد. هیچ روز معینی برای انتشار آن وجود نداشت. «المدینه منوره» از مطبوعات حامی دولت عثمانی بود ولی عمر آن به طول نینجامید و متوقف گردید. 🔸هفتم. «الحجاز»: اولین شماره این مطبوعه در 7 اکتبر 1916 در مدینه منوره و در آخر دوره عثمانی انتشار یافت. مطبوعه ای سیاسی – عمومی است که سه بار در هفته منتشر می شد. این نشریه سپس به مطبوعه ای روزانه تبدیل شد که به جز در روزهای جمعه در همه روزهای دیگر هفته منتشر می شد. «الحجاز» روزنامه ای دولتی بود بیان گر سیاست های دولت عثمانی بود. این مطبوعه پس از 7 ماه از انتشار متوقف گردید.

#مقاله رسانه در کشور عربستان سعودی... (بخش دوم) 💢2. مطبوعات در دوره هاشمی 🔸در این دوره با حکومت اشراف به رهبری «الشریف حسین» بر حجاز آغاز گردید. در این دوره سه روزنامه و یک مجله منتشر گردید. 🔸یکم. القبله: روزنامه «القبله» در تاریخ 15 اگوست 1916 منتشر گردید. «القبله» اولین روزنامه ای است که در دوره هاشمی در حجاز انتشار یافت. این روزنامه دو بار در هفته منتشر می شدو در چاپ خانه «مطبعه الامیریه» در مکه مکرمه چاپ می گردیدند. «القبله» مطبوعه ای سیاسی – عمومی بود که به نشر اعلامیه های دولتی اهتمام می ورزیدند. این روزنامه عملاً سخن گوی دولت هاشمی به حساب می آمد (9). تیراژ این روزنامه 4 صفحه ای پنج هزار نسخه در هر شماره بود. برخی از نویسندگان و اندیشمندان که معروف ترین آنان «فؤاد الخطیب» بود و مسئول امور خارجی دولت هاشمی بود با روزنامه مزبور همکاری داشتند. یکی از ویژگی های «القبله» بلاغت ادبی آن بود که با سایر روزنامه های منطقه متمایز بود. این مطبوعه در تاریخ 25 سپتامبر 1924 یعنی پس از 8 سال و 5 ماه از انتشار متوقف گردید. 🔸دوم. الفلاح: اولین شماره «الفلاح» در تاریخ 21 اکتبر 1919 در شهر دمشق منتشر گردید؛ سپس به حجاز منتقل شد. اولین شماره آن که در مکه منتشر گشت در تاریخ 8 سپتامبر 1920 توسط صاحب امتیاز آن «عمر شاکر» بود. این مطبوعه در روز شنبه هر هفته منتشر می شد ولی در سال 1924 متوقف گردید. یکی از ویژگی های این روزنامه شیوه بلیغ ادبی آن به ویژه در نوشتن مقالات ادبی بود. 🔸سوم. برید الحجاز: اولین شماره این روزنامه به عنوان مطبوعه ای سیاسی – عمومی در تاریخ 26 نوامبر 1924 در جده منتشر گردید. «محمد صالح نصیف» مالک و سردبیر این مطبوعه چهار صفحه ای که روزهای یکشنبه و چهارشنبه هر هفته منتشر می شد؛ بود. «برید الحجاز» در زمان شریف «علی بن الحسین» که پدرش به نفع وی از قدرت صرف نظر کرد؛ منتشر می شد. این نشریه همانند سایر مطبوعات منطقه حجاز پس از صدور شماره (54) در ژوئیه 1925 متوقف گردید. 🔸چهارم. مجله جرول الزراعیه: اولین شماره این مجله تخصصی در تاریه 21 مارچ 190 در مکه مکرمه انتشار یافت. این مجله ماهیانه در 32 صفحه توسط دانشجویان دانشکده کشاورزی منتشر می شد. این مجله تنها پس از چاپ سه شماره متوقف گردید. 🔹ویژگی های دوره هاشمی 🔸- دوره حکومت هاشمی بیش از دوره قبل (دوره عثمانی) با پیشرفت هنر روزنامه نگاری و امکانات چاپ خانه ای و کادرهای حرفه ای مطبوعاتی همراه بود. کادرهایی که برای روزنامه ها به ویژه روزنامه «القبله» که با ادبیات غنی آن از سایر مطبوعات متمایز بود؛ مطلب می نوشتند. 🔸- در این دوره تعداد افراد با سواد به علت انتشار افکار جدیدی که از مصر و شام به حجاز وارد شده بودند؛ افزایش یافتند. این وضعیت به طور طبیعی باعث انتشار و توزیع روزنامه های گردید. 🔸- البته فصل مشترک میان دو دوره عثمانی و هاشمی توقف روزنامه ها و مجلات پس از چند ماه یا حداکثر چند سال از انتشار بود. 🔸- مشکل دسترسی به کاغذ از مهم ترین مشکلات مطبوعات حجاز در پایان دوره عثمانی و نیز در دوره هاشمی بود. علت این وضعیت نیز در شروع جنگ جهانی اول که از سال 1914 در اروپا آغاز و تا سال 1918 ادامه داشت؛ می باشد. ❇️کانال مطالعات تخصصی عربستان سعودی ✅@Saudistudies

#مقاله رسانه در کشور عربستان سعودی... (بخش سوم) 💢3- مطبوعات در دوره حکومت سعودی 🔸در سال 1924 ملک «عبد العزیز آل سعود» توانست که قدرت خود را با ورود به مکه مکرمه گشترش دهد. با وحدت بخشیدن به مناطق مختلف و ایجاد دولت عربستان سعودی، روزنامه ها و مجلات متعددی به وجود آمدند که بیشتر آن ها خصوصی و برخی نیز دولتی بودند. مورخان مطبوعات سعودی تحولات این دوره را به سه مرحله اساسی تقسیم می کنند. 🔸یکم. مرحله مطبوعات خصوصی (شخصی) از سال 1924 تا 1958: 🔸یک. «ام القری»: اولین مطبوعه ای که در دوره سعودی راه اندازی شد؛ نشریه «ام القری» است که هفتگی و دولتی بود. اولین شماره آن در تاریخ 12 سپتامبر 1924 در مکه مکرمه منتشر گردید. «ام القری» در آغاز نشریه ای بود که اخبار، مقالات ادبی و پژوهش ها را چاپ می کرد؛ سپس به انتشار مراسم دولتی و نشر دستورات و بیانیه های حکومتی روی آورد. تیراژ این نشریه حدود 4 هزار نسخه در هر شماره می باشد. 🔸وزارت ارتباطات و فرهنگ در عربستان سعودی هم اکنون متولی انتشار این مطبوعه دولتی است. 🔸دو. «الاصلاح»: اولین مطبوعه این دوره مجله «الاصلاح» بود که توسط اداره معارف در اگوست 1928 منتشر گردید. محل انتشار این نشریه نیز مکه مکرمه بود. این مجله مسایل تربیتی، فرهنگی و دینی می پردازد. 🔸سه. «صوت الحجاز»: «صوت الحجاز» اولین مطبوعه ای بود که توسط افراد عادی در دوره سعودی منتشر می شد. اولین شماره این روزنامه هفتگی در تاریخ 14 آپریل 1932 در مکه مکرمه انتشار یافت. صاحب امتیاز آن «شیخ محمد صالح نصیف» بود که قبل از آن نشریه «برید الحجاز» را در دوره هاشمی راه اندازی کرده بود. نشریه «صوت الحجاز» به مسایل فرهنگی، ادبی و شعر می پرداخت و تعدادی از نویسندگان و ادباء را در دهه سوم قرن بیستم به خود جذب کرده بود. پس از انتشار روزانه آن در سال 1953، نام این نشریه از «صوت الحجاز» به «البلاد السعودیه» تغییر یافت و سپس تنها به نام «البلاد» گردید. 🔸چهار. «المنهل»: از مجلات فرهنگی که در این دوره ظهور یافتند؛ مجله «المنهل» است که توسط ادیب و نویسنده سعودی «عبد القدوس الانصاری» در فوریه 1937 راه اندازی شد. «المنهل» اولین مطبوعه ای بود که در شهر مدینه منوره منتشر می گردید. هم چنین این نشریه اولین مطبوعه خصوصی در کشور بود. پس از انتقال موسس این نشریه به مکه مکرمه در سال 1359 ه ق. برای سردبیری روزنامه «ام القری»، نشریه «المنهل» نیز از مدینه به مکه منتقل گردید. این نشریه در ماه سپتامبر 1941 برای بیش از چهار سل به علت کمبود کاغذ به دلیل جنگ جهانی دوم از انتشار متوقف شد. البته قبل از توقف، نشریه مزبور تلاش کرد که با کاهش صفحات آن به حیات نشریه ادامه دهد. این نشریه متعاقباً در دسامبر 1945 از مکه منشر می شد؛ سپس در سال 1957 به شهر جده منتقل به تاکنون نیز به شکل مداوم منتشر می شود. سردبیر کنونی آن «نبیه عبد القدوس» بوده و تیراژ آن بیست هزار نسخه در ماه می باشد. 🔸پنج. «المدینه المنوره»: این نشریه که توسط روزنامه نگار حرفه ای «عثمان حافظ» و برادر وی «علی حافظ» در تاریخ 4 آپریل 1937 راه اندازی گردید؛ تا کنون نیز منتشر می شود. این نشریه دو روز در هفته منتشر می گردید ولی پس از انتقال به شهر «جده»به شکل روزانه انتشار یافت. 🔸شش. «الندوه»: روزنامه «الندوه» توسط مدیر مسئول و سردبیر آن «احمد السباعی» در تاریخ 26 فوریه 1958 در مکه مکرمه راه اندازی شد. این نشریه سیاسی – عمومی قبل از ادغام آن در روزنامه «حراء» دو روز در هفته منتشر می شد. 🔸مجلات مهم دوره سعودی مهم ترین مجلات این دوره «النداء الاسلامی»، «الحج»، «الغرفه»، «الشمس» و «المارج» هستند. «المارج» به زبان انگلیسی منتشر می گردید. متعاقباً مجله «قافله الزیت» که وابسته به شرکت نفت آرامکو بود. در سال 1953 منتشر شد. هم چنین در سال 1955 مجله ماهیانه «الاذاعه» توسط اداره کل رادیو و مطبوعات منتشر گردید. 🔸دهه پنجاه میلادی قرن گذشته نیز ظهور چند نشریه هفتگی، مانند: «أخبار»، «الظهران»، «الفجر الجدید»، «عرفات»، «رایه الاسلام»، «حراء» و «الخلیج العربی [فارس]» را شاهد بود. بیشتر این نشریات در دو مرحله بعدی متوقف شدند. 🔸قابل توجه است که در شهر «ریاض» تا سال 1953، که «حمد الجاسر» روزنامه «المیامه» را منتشر نمود، هیچ روزنامه ای در آن منتشر نگردید. «المیامه» نشریه ای سیاسی – عمومی بود که در آغاز به طور ماهیانه و سپس به شکل هفتگی توسط شرکت «دار المیامه» منتشر می شد.

#مقاله رسانه در کشور عربستان سعودی... (بخش چهارم) 💢دوم. مرحله ادغام از سال 1959 تا سال 1963 🔸مسئولان روزنامه ها درخواست دولت سعودی در مورد ادغام روزنامه ها در همدیگر را با سرعت غیر قابل تصوری پذیرفتند. کلیه شهرهایی که در آن ها بیش از یک روزنامه منتشر می شد در یکدیگر ادغام شده و یک روزنامه پدید آمدو بنابراین تعداد مطبوعات کشور از 40 مطبوعه قبل از ادغام به 15 مطبوعه کاهش یافت. برخی از روزنامه ها و مجلات متوقف شدند و برخی از روزنامه های منطقه حجاز در یکدیگر ادغام شدند. هم چنین در برخی از مناطق مانند «منطقه القصیم» و «منطقه الطائف» مطبوعات جدید متولد شدند. 🔸برخی از مطبوعاتی که یا به حیات خود ادامه داده و یا در این مرحله ظهور یافتندعبارتند از: 1. روزنامه «الندوه»: روزنامه «الحراء» در ژانویه 1959 در «الندوه» ادغام گردید. 2. روزنامه «البلاد»: روزنامه «عرفات» در ژانویه 1959 در «البلاد» ادغام گردید. 3. روزنامه «القصیم»: روزنامه هفتگی است که در منطقه «القصیم» در دسامبر 1959 انتشار یافت. 4. روزنامه «المیامه»: در سال 1953 انتشار یافت. 5. روزنامه «ام اقری»: در سال 1924 انتشار یافت. 6. مجله «الروضه»: اولین مجله کودکان در عربستان سعودی است که در اکتبر 1959 انتشار یافت. 7. مجله «قریش»: مجله هفتگی ادبی است که اولین شماره آن در نوامبر 1959 انتشار یافت. 8. مجله «الجزیره»: مجله ای ادبی – فرهنگی است که در سال 1960 در شهر «ریاض» انتشار یافت. 9. مجله «المعرفه»: از انتشارات وزارت معارف در سال 1960 بود که به مسایل تربیتی و فرهنگی می پرداخت. 10. مجله «المنهل»: در سال 1937 انتشار یافت. 11. روزنامه «عکاظ»: این روزنامه هفتگی توسط نویسنده و ادیب معروف «احمد عبد الغفور عطار» در تاریخ 28 می 1960 در شهر «طائف» منتشر گردید. 🔸علی رغم ادغام روزنامه های مزبور در همدیگر که به منظور تقویت آن ها به ویژه در زمینه محتوایی صورت گرفت اما سطح بیشتر این روزنامه ها که در ساختار آن ها تجدید نظر شده و تشکیلات آن ها مجدداً طراحی شده بود؛ به همان شکل سابق و یا حتی بدتر از آن گردید. ادغام روزنامه ها در همدیگر مشکل را حل نکرد و موضوع تحول روزنامه های داخلی کشور به عنوان مسئله اصلی دولت قرار گرفت. این موضوع هم چنان در هیئت دولت عربستان سعودی برای ایجاد راه حل مناسب برای مسایل رسانه ای در کشور مطرح گردید. 🔸هیئت دولت در سال 1963 کمیته ای از وزارت خانه های «ارتباطات»، «نفت» و «کشاورزی» برای مطالعه وضعیت روزنامه ها در عربستان سعودی و ارائه تصویر واقعی از آن ها و پیشنهاد راه حل های مناسب را تعیین نمود. کمیته مزبور آن چه که هم اکنون به «نظام موسسات مطبوعاتی» معروف است را پیشنهاد کرد. این نظام از یک ساختار واحد اداری برخوردار می باشد که می توان آن را برای تمام مطبوعات سعودی پیشنهاد کرد. طرح مزبور در هیئت دولت مورد تصویب قرار گرفت. سپس اوامر شاهنشاهی به شماره (62) در تاریخ 9 دسامبر 1963 نیز مبنی بر موافقت با پیشنهاد مزبور صادر گردید. 💢سوم. مرحله موسسات مطبوعاتی از سال 1964 تا کنون 🔸در پی صدور قانون جدید «نظام موسسات مطبوعاتی»، «جمیل الحجیلان» وزیر ارتباطات سعودی با سردبیران روزنامه های مختلف سعودی جلسه ای را برای تشریح جهت گیری های جدید دولت تشکیل داد. 🔸مالکیت افراد بر روی روزنامه ها به پایان رسید. وزارت ارتباطات برای اجرای این موضوع سه ماه به ارباب روزنامه ها فرصت داد تا برای اجرای نظام جدید موسسات مطبوعاتی اقدام نمایند. البته برخی مجلات دینی، ادبی و مطبوعات تخصصی از اجرای این قانون مستثنی شدند. 🔸نظام جدید بر پایه تاسیس موسسات ملی برای مطبوعات سعودی است. هر موسسه طبق این نظام، نام خاصی را به خود می گیرد و با دستور هیئت دولت راه اندازی می شود. هیئت دولت امتیاز صدور یک یا چند روزنامه را به موسسه خواهد داد. نظام جدید حداقل تعداد اعضای هر موسسه مطبوعاتی را 15 نفر از شهروندان سعودی تعیین کرده است. سرمایه اولیه موسسه نیز نباید کمتر از صد هزار ریال سعودی در زمان تاسیس باشد. 🔸ماده شماره (8) این نظام مسئولیت های سردبیر را به عنوان فردی که باید در برابر وزارت ارتباطات در زمینه هر گونه تخلفی که احیاناً روزنامه انجام می دهد؛ مسئول می باشد، تعیین کرده است. 🔸بر طبق نظام مزبور ده موسسه مطبوعاتی تشکیل گردید که آخرین آن «مؤسسه عسیر للصحافه و النشر» است که روزنامه «الوطن» را منتشر می کند. ❇️کانال مطالعات تخصصی عربستان سعودی ✅@Saudistudies

#مقاله رسانه در کشور عربستان سعودی... (بخش پنجم) 💢در اینجا نگاه مختصری به موسسات مزبور و انتشارات آن ها خواهیم داشت: 🔸یک. مؤسسه عکاظ للصحافه و النشر و الطباعه: 🔻پس از چند ماه از راه اندازی موسسات مطبوعاتی، «احمد عبد الغفور عطار» مؤسس روزنامه «عکاظ» با در دست داشتن لیست 28 نفره برای تاسیس موسسه جدیدی به نام «مؤسسه عکاظ للصحافه والنشر» اقدام نمود. وزارت ارتباطات عربستان سعودی نیز با این درخواست موافقت نمود و موسسه مزبور به شکل در سال 1964 با سرمایه ی بالغ بر 280 هزار ریال سعودی که هر سهم آن هزار ریال ارزش داشت و برای هر عضو ده سهم اختصاص یافته بود؛ تاسیس شد. 🔻قبل از انتشار اولین شماره روزنامه «عکاظ» توسط موسسه جدید عکاظ، آقای «احمد عبد الغفور عطار» به دلیل نامعلوم استعفا کرد و لذا اعضای موسسه آقای «معتوق حسنین» را به عنوان مدیر عامل جدید موسسه انتخاب نمودند. «محمود عارف» نیز سردبیری روزنامه را عهده دار شد. در این مرحله بود که «عکاظ» به روزنامه یومیه تبدیل شد که از تاریخ 17 اکتبر 1964 از شهر جده انتشار یافت. روزنامه مزبور از 8 صفحه تشکیل شده است. 🔻این روزنامه بر روی صفحه اول یکی از شماره های خود، به یک فاجعه انسانی با عنوان «مساله سطح خانوادگی، خانه فاطمه را خراب می کند» اشاره می کند. این موشوع مربوط به یکی از فاجعه های انسانی است که یکی از قضات منطقه شرقیه به دلیل این «فاطمه» از نظر خانوادگی هم تراز با همسر وی نبود؛ خواستار طلاق وی گردید. در حالی که این زن دارای دو فرزند و خواستار جدا شدن از شوهر خود نبود. 🔻اهمیت این خبر که در شماره (14650) این روزنامه به تاریخ 6 اکتبر 2006 منتشر گردید؛ در این بود که معمولاً هیچ روزنامه عربی صفحه اول خود را به یک موضوع انسانی شبیه موضوع «طلاق دادن فاطمه» قرار نمی دهد؛ بلکه آن چه معمول است این که حوادث سیاسی مربوط به مسئولان بالای مملکتی بالای صفحات اول روزنامه را اشغال می کند. اما در ماه مارچ 2002 هنگامی که یکی از مدارس اسلامی دخترانه شهر مکه آتش گرفت که در آن 15 دانش آموز دختر سوختند. روزنامه «عکاظ» در اقدامی بی نظیر ادعای پلیس مذهبی امر به معروف و نهی از منکر مبنی بر تاخیر در نجات دانش آموزان به دلیل این که دختران دانش آموز در موقع آتش گرفتن ساختمان چادر نپوشیده بودند را منتشر کرد. این روزنامه پلیس مذهبی امر به معروف و نهی از منکر را به این که «زندگی را ممنوع و مرگ را پخش می کنند» متهم نمود. 🔻پس از حادثه مزبور، دولت سعودی اداره آن مدرسه اسلامی را به وزارت آموزش و پرورش منتقل نمود. 🔻روزنامه «عکاظ» از مطبوعات کثیرالانتشار به شمار می آید. تیراژ این روزنامه روزانه حدود یک صد و شصت هزار نسخه در هر شماره است. در اقدامی که برای اولین بار در سطح روزنامه های داخل کشور صورت می گرفت، «عکاظ» در نیمه های دهه نود میلادی قرن بیستم، هم زمان از طریق ماهواره در نقاط مختلف کشور به چاپ می رسید. این اقدام از طریق احداث چهار مرکز چاپ در شهرهای «ریاض»، «أبها»، «دمام» و «تبوک» انجام می گرفت. این کار با ایجاد اولویت برای چاپ «عکاظ» در ریاض هم زمان با چاپ آن در جده برای رقابت با دو روزنامه «الجزیره» و «الریاض» صورت می گرفت. 🔻درآمدهای موسسه عکاظ از آگهی های تجاری در حدود پانصد میلیون ریال سعودی است. با چنین درآمدی روزنامه عکاظ دومین روزنامه از نظر درآمدهای حاصله از آگهی های تجاری در مقایسه با سایر روزنامه های سعودی می باشد. طبق آمارهای انتشار یافته سال 2003 روزنامه عکاظ 24% از کل آگهی های تجاری عربستان سعودی را به خود اختصاص داده است. 🔻موسسه عکاظ در تاریخ 17 آپریل 1976 روزنامه انگلیسی زبان «سعودی گازت» (Saudia Gazette) را منتشر کرد که سردبیر آن «ایاد امین مدنی» وزیر کنونی ارتباطات سعودی بود. در اولین شماره این روزنامه با مقاله افتتاحیه ای آغاز گردید که مدیر کل موسسه آقای «علی حسین شبکشی» آن را نوشته و در آن تاکید کرده بود: «این روزنامه فقط به اخبار و حوادث عربستان سعودی نمی پردازد بلکه به سایر اخبار جهان عرب و سایر کشورهای جهان نیز اهمیت می دهد. روزنامه تلاش خواهد کرد که بهترین و عالی ترین مطالب روزنامه ای را مطرح کند و بر خواننده است که در این زمینه قضاوت کند.» 🔻شعار این روزنامه از آغاز ظهور «روزنامه کارآفرینان اقتصادی» در تبعیت از روزنامه انگلیسی فاینانشال تایمز بود. 🔻روزنامه «سعودی گازت» از روزنامه قوی و منتقد به حساب می آید. تیراژ روزانه آن 35 هزار در هر نسخه می باشد. تعداد کارکنان آن نیز 35 نفر می باشد. 🔻در مقایسه ای بین روزنامه «سعودی گازت» و سایر روزنامه های انگلیسی زبان منتشره در عربستان سعودی در رابطه با جذب آگهی های تجاری، مشاهده می شود که نسبت جذب آگهی این روزنامه در سال های بین 1987 تا 2001 به نسبت 141% افزایش یافته در حالی که بازار سعودی در همین زمان به نسبت 133% افزایش یافته است.

#مقاله رسانه در کشور عربستان سعودی... (بخش ششم) 🔸هفت. موسسه الیامه للصحافه: 🔻این در سال 1964 در شهر «الریاض» توسط 30 نفر از اندیشمندان و روشنفکران سعودی تاسیس شد. «عبد العزیز الرفاعی» مدیر عامل موسسه و «حمد الجاسر» سردبیر روز نامه هفتگی «الیمامه» گردید که توسط این موسسه راه اندازی شده بود. این روز نامه سپس به شکل یک مجله هفتگی سیاسی – عمومی تبدیل گردید. 🔻موسسه الیمامه متعاقباُ روز نامه یومیه «الریاض» که گرایش سیاسی دارد را در اول محرم سال 1385 ه . ق. راه اندازی نمود. هم اکنون سر دبیر روز نامه «الریاض» آقای «ترکی بن عبد الله السدیری» می باشد که هم زمان ریئس جمیعت روز نامه نگاران سعودی نیز می باشد. 🔻روزنامه «الریاض» از نشریات نزدیک به دولت به حساب می آید. این روز نامه از گرایش محافظه کارانه که ناشی از فرهنگ منطقه «نجد» است؛ برخوردار می باشد. علی رغم این خصوصیت که این روز نامه ها را از روز ناکمه های منتقد متمایز می کند ولی «ویلیام روو» در کتاب «مطبوعات عربی» می نویسد که روز نامه «الریاض» به دلیل تاکید بر سرعت بخشیدن به راه اندازی موسسات دموکراتیک در کشور، در همان آغاز انتشار در معرض توقیف قرار گرفت و برای مدتی توسط دولت تعطیل شد. 🔻موسسه الیمامه، در ماه می 1985 روز نامه ( Riyadh Daily ) که یک روز نامه سیاسی – خبری است را به زبان انگلیسی منتشر کرد. 🔻موسسه الیمامه در رتبه اول یا دوم از نظر امکانات مادی و در آمدهای ناشی از آگهی ها به حساب می آید. برخی این روز نامه را به دلیل این که نزدیک به دولت می باشد؛ روز نامه اول در عربستان سعودی می دانند. 🔸هشت. موسسه الجزیره للصحافه و النشر: 🔻این موسسه در سال 1964 در شهر «الریاض» با 28 عضو از شهروندان سعودی تاسیس شد. اعضای این موسسه آقای «عبد الله بن خمیس» را به عنوان اولین مدیر عامل موسسه و آقای «عبد العزیز السلیم» را به عنوان سردبیر روز نامه الحزیره انتخاب کردند. 🔻موسسه مزبور روز نامه هفتگی «الجزیره» را که نشریه ای سیاسی – عمومی است را در 20 صفر 1384 ه. ق. راه اندازی کرد. این روز نامه هفتگی سپس در دهه هفتاد میلادی قرن بیستم به روزانه تبدیل شد. هم اکنون آقای «خالد بن حمد المالک» سردبیر روز نامه «الجزیره» را می توان قوی ترین روز نامه یومیه عربستان سعودی دانست. این مطبوعه یکی از سه روز نامه برتر عربستان می باشد. ویژگی آن در جامیت و تنوع مطالب در همه زمینه هاست. ولی ویژگی مهم تر آن وسعت توزیع، توجه به خواسته های خوانندگان، وجود نویسندگان زن و مرد و تاکید آن بر مسایل داخلی با ارائه گزارش های روزانه است. 🔻موسسه الجزیره چندین مطبوعه دارد که مهم ترین آن ها: «مجله الجزیره» است که جهت گیری عمومی داشته و هر سه شنبه منتشر می شود و نیز «المجله الثقافیه» می باشند. 🔻این موسسه روز نامه عصر خود را پس از 18 سال از انتشار در آپریل 2001 متوقف کرد. یکی از مهم ترین دلایل این اقدام زیان هایی است که بر این مطبوعه در دهه نود میلادی قرن گذشته وارد شد و نیز عدم توانایی آن در تامین هزینه های مربوط به چاپ می باشد. 🔸نه. الشرکه الشرقیه للطباعه و الصحافه: 🔻شرکت مزبور مجله «الشرق» که مجله ای هفتگی سیاسی – عمومی است را از سال 1978 در شهر «الدمام» در منطقه الشرقیه منتشر می کند. سر دبیر آن آقای «عبد الله الخنانی» است. تیراژ این مجله نیز محدود 25 هزار نسخه در هر شماره می باشد. 🔸ده: موسسه البلاد للصحافه و النشر: 🔻این موسسه در سال 1964 با 20 عضو تاسیس شد. اولین مدیر عامل آن «محمد حسن فقی» و سر دبیر روز نامه منتشره از این موسسه «عبد المجید شبکشی» است. روز نامه «البلاد» در تاریخ 4 مارچ 1964 از این موسسه انتشار یافت. «البلاد» نشریه ای یومیه و سیاسی است که در صفحه در شهر «جده» منتشر می گردد. 🔻این روز نامه هم اکنون در 16 صفحه منتشر شده و بر روی پژوهش های محلی به ویژه در ویژه نامه «البلاد الاسبوعیه» که هر شنبه صادر می شود؛ تاکید می کند. آن چه که پیدا است؛ وجود بسیار کم آگهی های بازرگانی در این روز نامه است. سر دبیر کنونی آن آقای «علی محمد حسون» می باشد. 🔻موسسه «البلاد» هم چنین مجله «أقرأ» که یک مطبوعه عمومی است را منتشر می کند. 🔻تعداد کار کنان موسسه در بخش های اصلی آن مانند اداره تحریریه و بخش فنی و دفاتر داخل کشور فقط 120 نفر بوده که بیشتر آنان به شکل حق الزحمه ای و موقت همکاری می کنند. 🔻روز نامه «البلاد» در چند سال گذشته با مشکل جدی مالی روبرو گردید. این روز نامه در تاریخ 7 ژانویه 2002 به علت اعتصاب کارکنان بخش فنی به دلیل عدم دریافت حقوق به مدت 4 ماه متوقف شد و چاپ نگردید.

#مقاله رسانه در کشور عربستان سعودی... (بخش هفتم) 🔸 انجمن روزنامه نگاران سعودی 🔻ماده شماره (27) قانون نظام موسسات مطبوعاتی که مصوب هیئت وزرای دولت سعودی در تاریخ ژوئیه 2001 می باشد؛ تاسیس انجمن مستقلی برای روزنامه نگاران سعودی را مورد تایید قرار داده است. بنا به همین ماده، این انجمن در فوریه 2003 راه اندازی شده و هم اکنون آقای «ترکی السدیری» رئیس انجمن می باشد. 🔻اهداف انجمن مزبور عبارتند از: 1. ارتقای سطح حرفه ای روزنامه و دفاع از منافع و حقوق آن ها و تلاش برای پیشرفت آن ها و تعمیق ارزش روزنامه ها در میان آحاد جامعه. هم چنین تاکید بر مفهوم آزادی بیان با توجه به ضوابط موجود و تهیه میثاقی برای عمل کردن به آن توسط روزنامه نگاران. 2. توجه به منافع اعضای جمعیت و دفاع از حقوق آن ها در داخل و خارج کشور. 3. نمایندگی از طرف روزنامه نگاران در برابر سازمان های رسمی و جمعیت های حرفه ای داخل و خارج کشور. 4. تلاش برای بهینه سازی وضعیت مالی و اداری روزنامه نگاران و جلوگیری از تعرض آنان به فشارهایی از طرف کارفرمایان. 5. تقویت روابط میان روزنامه نگاران و نیز روزنامه نگاران و موسساتی که در آن ها مشغول به کار می باشند و تلاش برای ایجاد تفاهم و تعامل بیشتر و حل مشکلات آنان به شیوه های مناسب. 6. تلاش برای رشد توانایی های حرفه ای روزنامه نگاران برای تحقق روزنامه نگاری بهتر، از طریق راه اندازی دوره ها و کارگاه های آموزشی در داخل و خارج کشور. 7. تلاش برای حضور روزنامه نگاران در جلسات و همایش های عمومی، شوراهای شهر، شوراهای منطقه ای، مجلس شورا، جلسات اتحادیه ها و موسسات عمومی مختلف. 8. تشویق اعضای انجمن به داشتن تخصص های خاص و تلاش برای آموزش آنان در زمینه های مزبور. 9. تلاش برای ایجاد کار رسانه ای مناسب برای اعضای انجمن و نیز افراد بیکار و نیز تلاش برای حمایت از آنان در برابر اخراج از کار، بیماری و ناتوانی با مراجعه به موسسات دولتی مرتبط. 10. ایجاد تحول و رشد لازم در شیوه های رسانه ای اعضای انجمن و مطالعه راه های مناسب برای کاهش هزینه های مالی و اداری. 11. تلاش برای کسب مزایای مناسب تر و تسهیلات بیشتر برای اعضای انجمن. 12. پی گیری فعالیت های حرفه ای اعضا برای اطمینان از تعهد آنان نسبت به قوانین و مقررات انجمن. 13. تشویق موسسات رسانه ای برای کشف علاقه مندان و مبدعان رسانه ای و ایجاد فرصت شغلی برای آنان. 14. صدور کارت عضویت برای اعضای انجمن. 15. انتشار نشریه ای برای معرفی کارهای اعضا در کشور و هر آن چه که در اساسنامه و اهداف انجمن آمده است. 16. هرگونه فعالیت که بتواند در ارتقای جایگاه اعضای جمعیت موثر باشد. 🔻البته انجمن مزبور که از سردبیران بزرگ ترین روزنامه ها در عربستان سعودی تشکیل می گردید؛ همیشه مورد انتقاد روزنامه نگاران سعودی که درباره نقش آن در حمایت و دفاع از حقوق آنان در مقابل دولت و مردم تردید داشتند؛ مورد انتقاد قرار می گرفت. حتی وزیر ارتباطات سعودی «ایاد المدنی» در سخنانی انجمن مزبور را مورد انتقاد قرار داده و می گوید: «تا آن جا که به ما مربوط می شود؛ این انجمن کاری انجام نداده است». وی اضافه می کند: «ما به انتظار این هستیم که افرادی این انجمن حرکتی داشته باشند و بگویند که ما هستیم یا این که کاری را انجام دهند.» 🔻اولین آزمایش برای انجمن مزبور مساله گوینده سعودی «عبد الرحمن الحسین» بود که توسط مدیر شبکه «القناه الریاضیه» در تلویزیون دولتی به دلیل انتقاد وی از میهمانان برنامه گفتگوی پلیس دینی از کار خود عزل گردید. انجمن مزبور در این زمینه کاملاً سکوت کرد و هیچ حرکتی از خود نشان نداد ولی وزیر ارتباطات سعودی در این زمینه دخالت کرد و پس از یک هفته از عزل این گوینده وی را مجدداً به پست خود بازگرداند. 🔻در ملاقات انجمن مزبور با کمیته بین المللی حمایت از روزنامه نگاران، مسئولان انجمن با تمام افتخار اعلام می کنند که هیچ گونه اعتراض یا شکایتی حتی از یک روزنامه نگار سعودی دریافت نکرده اند. رئیس انجمن در پاسخ به سوالی درباره این که اگر یکی از روزنامه نگاران توسط دولت از نوشتن ممنوع گردید؛ انجمن چه اقدامی انجام می دهد؟ گفت: این گونه مسایل را باید وزارت کار و نه انجمن روزنامه نگاران مورد حل و فصل قرار دهد. 🔸روابط میان دولت و مطبوعات 🔻روزنامه های سعودی به عنوان مطبوعات نزدیک به دولت و حامی آن در عربستان سعودی به حساب می آیند. این مطبوعات مورد حمایت خاص دولت قرار می گیرند. در در این زمینه می توان گفت که وضعیت خاصی پیش آمده است که میان مالکیت خصوصی از یک جهت و حمایت دولتی از جهت دیگر تلفیقی صورت گرفته است. مثلاً خبرگزاری سعودی خدمات خود را به روزنامه ها به شکل مجانی تقدیم می کند. دولت هم چنین برای حمایت بیشتر، آبونمان بسیاری از روزنامه ها و مجلات را برای کارمندان خود تهیه کرده است.

#مقاله رسانه در کشور عربستان سعودی... (بخش هشتم) 🔸وضعیت مطبوعات در عربستان سعودی 🔻روزنامه نگاری دوره سعودی سه مرحله را پشت سر گذاشته است. هر مرحله دارای ضعف ها و قوت هایی بود. در مرحله موسسات مطبوعاتی آن چه که انتظار می رفت؛ انتشار روزنامه ها و مجلات سعودی خارج از کشور برای برجسته سازی نقش کشور و جایگاه بزرگ آن در جهان عرب به ویژه پس از هم زمان شدن ظهور موسسه رسانه ای با جهش اقتصادی بر اثر فروش نفت که همه منطقه خلیج [فارس] را در بر گرفته است؛ می باشد. 🔻عامل دیگر که در این مرحله موثر بوده است؛ افزایش تعداد با سوادان در عربستان سعودی و سایر کشورهای منطقه بود. اصولاً افراد با سواد توانایی بهتری برای درک مسایل مطرح شده در رسانه های عمومی دارند. 🔻در ارزیابی خوانندگان روزنامه ها کشورهای عربی حاشیه خلیج [فارس] نیز امکان تاثیر رسانه های مزبور بر داخل و خارج کشور، باید گفت که محتوای روزنامه های محلی عربستان سعودی برای مدت طولانی فقط محدود به مسایل محلی بوده است. بر اثر ضعفی که در نتیجه گیری محلی بودن این روزنامه به وجود آمد – که البته مورد رضایت بسیاری از مسئولان کشور نبوده – روزنامه های فرامرزی مانند «الشرق الاوسط» که از سال 1978 در لندن منتشر می شود و مجله «المجله» که در آغاز دهه هشتاد قرن گذشته انتشار یافت؛ ظهور پیدا کردند. هم چنین یکی از افراد خانواده شاهنشاهی سعودی یعنی امیر «خالد بن سلطان» اقدام به خرید اکثریت سهام روزنامه لبنانی «الحیاه» که از لندن منتشر می شود؛ نمود. همه اقدامات مزوبر نشان دهنده توجه دولت سعودی برای رساندن صدا و سیاست های خود در سطح منطقه و جهان عرب می باشد. البته این هدف توسط روزنامه های محلی سعودی در دهه های گذشته تأمین نگردید. آن چه که قابل توجه است این که مجموع تیراژ روزنامه های محلی یومیه کشور در سال 2007 بیش از نیم میلیون نسخه در روز نمی باشد. این رقم کم به هر حال به هیچ وجه آرمان های روشن فکران و دست اندرکاران رسانه ها را تأمین نکرده و با جایگاه کشور به ویژه با توجه به تعداد جمعیت آن که هم اکنون بیش از بیست میلیون نفر شده است؛ هم خوانی ندارد. از مسایل مهم قابل توجه، کمبود روزنامه های محلی به زبان انگلیسی است. در این زمینه فقط سه روزنامه وجود دارد که در شهرهای «ریاض» و «جده» منتشر می شوند. علی رغم وجود جمعیت زیادی از اقلیت های بیگانه که به صدها هزار نفر می رسند ولی بقیه شهرهای کشور فاقد روزنامه به زبان انگلیسی هستند. این اقلیت ها نیازمند آگاه شدن از جریانات داخلی کشور علاوه بر مقررات و قوانین جاری می باشند. 🔻از محدودیت های دیگر مطبوعات سعودی، کمبود کادرهای حرفه ای در این زمینه است. آموزش روزنامه نگاری متأسفانه مورد توجه موسسات مطبوعاتی نبوده و در اولویت های کاری نمی باشد. دانشکده ها و دپارتمان ها ارتباط دانشگاه ها به علت تأکید بر جنبه ها نظری نیز مورد نقد مداوم می باشند. سردبیر روزنامه «الوطن» در این زمینه می گوید: میان دانشکده های ارتباطات و موسسات مطبوعاتی شکاف وجود دارد. علاوه بر آن میان نظریه و عمل نیز شکاف دیگری وجود دارد. 🔻واقعاً همان طور که گفته شد؛ مطبوعات سعودی فاقد جنبه های حرفه ای بوده و در توانایی جذب افراد حرفه ای که روزنامه نگاری را یک شغل دایمی می دانند عاجز مانده اند. در این رابطه علی رغم این که روزنامه نگاران خارجی نمی توانند؛ اهمیت اخبار محلی داخل کشور را برای جامعه سعودی درک کنند اما اغلب روزنامه نگاران از مصر و لبنان و شبه قاره هند (در مورد روزنامه ها انگلیسی زبان) می باشند. در مورد به کار گیری زنان در بخش مطبوعاتی نیز باید گفت که نسبت حضور زنان در این حوزه از فعالیت طبق آمار سال 2006 کمتر از 80% می باشد. علاوه بر آن زنان در بخش اداری و فنی و تولید حضور نداشته و بالاترین پستی که زنان به آن می توانند دسترسی پیدا کنند؛ ریاست بخش زنان و مدیر تحریریه در بخش زنان در روزنامه می باشد. 🔻البته برخی از موسسات مطبوعاتی امکانات مالی وسیع و ساختمان های بزرگ با پیشرفته ترین وسایل چاپ خانه ای و غیره و نیز تعداد زیادی از روزنامه نگاران حرفه ای را دارا می باشند. از آن جمله: موسسه الیمامه «منتشر کننده روزنامه الریاض»، موسسه عکاظ «منتشر کننده روزنامه عکاظ» و در رأس آن ها موسسه عسیر که بهترین و و موفق ترین روزنامه را در عربستان سعودی به نام «الوطن» نشریه ای که دارای رسالت و هدف والا می باشد؛ منتشر می کند. 🔻در مقابل آن موسسات مطبوعاتی دیگری وجود دارند که از کمبود امکانات و کادرهای حرفه ای روزنامه نگاری رنج می برند. در رأس چنین موسساتی، «موسسه مکه» که روزنامه «الندوه» را که نشریه ای قدیمی و دارای تاریخ طولانی است را منتشر می کند. این روزنامه از پرداخت حقوق کارکنان و روزنامه نگاران خود عاجز است. امکانات فنی آن نیز به هیچ وجه تشابهی با روزنامه های دیگر مانند عکاظ و المدینه ندارد.

#مقاله رسانه در کشور عربستان سعودی... (بخش نهم) 🔸سازمان رادیو و تلویزیون در کشور عربستان سعودی 1. مقدمه 🔻اداره کل «رادیو، مطبوعات و انتشارات» اداره رسمی رسانه های سعودی است که بنا به دستور پادشاه کشور در تاریخ 29/6/1955 تشکیل گردید. این اداره اولین سازمان دولتی نظارت بر وسایل ارتباط جمعی و اجرای فعالیت های مربوط به هماهنگی و اشراف بر انتشارات و رادیو در کشو عربستان سعودی بود. اداره مزبور در هنگام تاسیس دارای سه بخش بود: بخش رادیویی، بخش مطبوعات و بخش انتشارات. این اداره کل پس از حدود 5 سال از راه اندازی اولین ایستگاه رادیویی در کشور تاسیس گردید. 🔻با گذشت زمان خدمات رسانه ای توسعه یافته و توجه دولت به رسانه های به علت اهمیت آن ها از نظر سیاسی، فرهنگی و اجتماعی افزایش یافت. لذا اداره کل «رادیو، مطبوعات و انتشارات» طبق دستور شماره 57 پادشاه سعودی در سال 1962 به وزارت ارتباطات منتقل گردید. 🔻وزارت ارتباطات سعودی علاوه بر مسئولیت اشراف بر روزنامه های محلی و تبلیغات خارجی، مسئولیت اجرا، هماهنگی و پی گیری سیاست رسانه ای در کشور را دارا می باشد. به طور خلاصه مسئولیت این وزارت خانه علاوه بر صدور مجوز برای راه اندازی مطبوعات و انتشارت در زمینه های مواد دیداری و شنیداری عبارت از: برنامه ریزی، مدیریت، اشراف، اجرا و پی گیری مسایل مربوط به رادیو و تلویزیون و خبرگزاری سعودی در زمینه برنامه ها، مسایل اداری و مالی و فنی، پخش و نیز نظارت بر چگونگی مطرح شدن عربستان سعودی در مطبوعات خارجی می باشد. 2. رادیو در عربستان سعودی 2-1. تحولات رادیو در عربستان سعودی 🔻دولت سعودی در فوریه 1935 اجازه داده بود که شهروندان سعودی دستگاه های رادیویی را به جز در دو شهر مکه مکرمه و مدینه منوره وارد کشور نمایند. ولی در سال 1936 ممنوعیت عدم ورود دستگاه های رادیو در دو شهر مزبور را لغو و اجازه داد که به همه مناطق کشور وارد شود. 🔻پس از وحوت بخشیدن به همه مناطق کشور تحت پرچم یک دولت واحد با مرکزیت شهر «ریاض»، دولت سعودی اقدام به راه اندازی اولین شبکه رادیویی بی سیم برای اطلاع رسانی مسئولان مملکت از جریانات اخبار مناطق وسیع کشور توسط شبکه مزبور نمود. پخش رادویی نیز با نام «رادیو مکه» که فقط در منطقه حجاز شنیده می شد، در تاریخ 1/10/ 1949 از شهر «جده» آغاز گردید. پخش رادیویی مزبور هم زمان با مراسم وقوف در عرفات در ایام حج انجام گردید. اولین ممطلبی که مورد پخش قرار گرفت؛ سخنان امیر «فیصل بن عبد العزیز» پادشاه عربستان سعودی که دربردارنده خوش آمد گویی به حجاج و تبریک گفتن به آنان به مناسبت مناسک حج بود. 🔻پخش رادیویی مزبور از جده بدون وجود ایستگاه های رادیویی دیگر برای 17 سال تا سال 1965 ادامه یافت. در سال 1965 بود که ایستگاه رادیویی دیگری در شهر «ریاض» با موج متوسط راه اندازی گردید. ایستگاه سوم رادیویی از شهر «دمام» برای پوشش «المنطقه الشرقیه» و کشورهای مجاور در سال 1967 تاسیس شد. در سال 1979 پخش رادیویی دو ایستگاه «جده» و «ریاض» در یکدیگر ادغام شده و بدین وسیله یک ایستگاه رادیویی واحدی ایجاد گردید که روزانه 20 ساعت برنامه پخش می کرد. 🔻در سال 1982 رادیو سعودی گام دیگری را در این زمینه برداشته و برنامه عمومی رادیو را از «ریاض» و برنامه دوم رادیو را از «جده» به طور مستقل پخش نمود. 🔻برنامه های رادیو در آغاز کار عمدتاً برنامه های دینی، فرهنگی و ادبی بودند. موسیقی و ترانه به جز موسیقی نظامی از این رادیو پخش نمی گردید. تا پایان دهه پنجاه میلادی قرن بیستم نیز به زنان اجازه داده نمی شد که در رادیو گویندگی یا اجرای برنامه داشته باشند. 🔻در این جا باید به اهمیت رادیو و نقش محوری آن در توسعه ملی در کشور وسیع عربستان سعودی اشاره نمود. رادیو نقش بسیار اساسی در زمینه آگاهی و هدایت شهروندان در دهه های اول تاسیس سومین دولت سعودی، به دلیل تاخیر ورود تلویزیون به کشور و عدم وجود پوشش کامل آن به مناطق دور دست کشور در دهه های شصت و هفتاد میلادی قرن بیستم به عهده داشت. هم چنین بسیاری از مردم بی سواد بوه و تنها وسیله ای که می توانستند از آن استفاده کنند؛ رادیو بود. رادیو بود که پیام توسعه را به شهروندان سعودی که در صحراهای دور دست زندگی می کردند؛ می رساند و آنان را به مشارکت در توسعه مزبور از طریق آشنا سازی آنان به اهمیت آموزش و تربیت تشویق می کرد. از افراد مهمی که در راه اندازی رادیو در عربستان سعودی نقش اساسی داشتند آقای «عبد الله بالخیر» است که اولین فردی بود که به عنوان مدیر کل رادیو، مطبوعات و انتشارات با پست وزیر مشاور منصوب گردید و آقای «جمیل الحجیلان» که مدیریت رادیو سعودی را در آغاز راه اندازی عهده دار بود.