تذکره نویسان در شرح‌حال فردوسی نوشته‌اند که او به تشویق سلطان محمود به نظم شاهنامه پرداخت. علت این اشتباه آن است که نام محمود در نسخه موجود شاهنامه، که دومین نسخه شاهنامه فردوسی است، توسط خود شاعر گنجانیده شد و نسخه اول شاهنامه (که منحصر بود به منظوم ساختن متن شاهنامه ابومنصوری)، هنگامی آغازشده بود که هنوز ۱۹ سال از عمر دولت سامانی باقی بود و اگر فردوسی تقدیم منظومه خود را به پادشاهی لازم می‌شمرد ناگزیر به درگاه آل سامان، که خریدار این‌گونه آثار بودند، روی می‌آورد نه به درگاه سلطانی که هنوز روی کار نیامده بود. در کل این کار بزرگ، برخلاف آنچه تذکره نویسان و افسانه‌سازان جعل کرده‌اند، به دستور هیچ‌یک از سلاطین، خواه سامانی و خواه غزنوی، انجام نشد بلکه استاد طوس در این راه مجاهدت کرد و تعدادی از دوستان و بزرگان محلی طوس از فردوسی حمایت کردند.

اتمام اولین نسخه شاهنامه در ترجمه‌ای که فتح بن علی بنداری اصفهانی به حدود سال ۶۲۰ – ۶۲۴ از شاهنامه به عربی ترتیب داد، تاریخ ختم شاهنامه سال ۳۸۴ است. به ماه سفندار مذ روز اَرد سرآمد کنون قصه یزدگرد بنام جهان داور کرد گار زهجرت سه صدسال وهشتاد و چار

درگذشت فردوسی تاریخ وفات فردوسی را بعضی ۴۱۱ و برخی ۴۱۶ هجری قمری نوشته‌اند. وی را در شهر طوس، در باغی که متعلق به خودش بود، به خاک سپردند.

اشعار فردوسی درباره ایران ندانی که ایران نشست منست جهان سر به سر زیر دست منست هنر نزد ایرانیان است و بس ندادند شیر ژیان را بکس همه ی یک دلانند یزدان شناس به نیکی ندارند از بد هراس چنین گفت موبد که مرد بنام به از زنده دشمن بر او شاد کام اگر کشت خواهد تو را روزگار چه نیکو تر از مرگ در کار زار همه ی روی یکسر بجنگ آوریم جهان بر بد اندیش تنگ آوریم

چو ایران مباشد تن من مباد بدین بوم و بر زنده یک تن مباد اگر سر به سر تن به کشتن دهیم ازآن به که کشور به دشمن دهیم

اشعار تک بیتی ناب فردوسی میاسای از آموختن یک زمان ز دانش میفکن دل اندر گمان

همیشه یکی دانشی پیش دار ورا چون روان و تن خویش دار

به نام خداوند جان و خرد کزین برتر اندیشه برنگذرد خداوند نام و خداوند جای خداوند روزی ده رهنمای خداوند کیوان و گردان سپهر فروزنده ماه و ناهید و مهر ز نام و نشان و گمان برترست نگارنده‌ي بر شده پیکرست به بینندگان آفریننده را نبینی مرنجان دو بیننده را نیابد بدو نیز اندیشه راه که او برتر از نام و از جایگاه سخن هر چه زین گوهران بگذرد نیابد بدو راه جان و خرد خرد گر سخن برگزیند همی همان را گزیند که بیند همی ستودن نداند کس وی را چو هست میان بندگی را ببایدت بست خرد را و جان را همی سنجد اوی در اندیشه‌ي سخته کی گنجد اوی بدین آلت رای و جان و زبان ستود آفریننده را کی توان به هستیش باید که خستو شوی ز گفتار بی‌کار یکسو شوی پرستنده باشی و جوینده راه به ژرفی به فرمانش کردن نگاه توانا بود هر که دانا بود ز دانش دل پیر برنا بود از این پرده برتر سخن‌گاه نیست ز هستی مر اندیشه را راه نیست

من کز وطن سفر نگزیدم به عمر خویش در عشق دیدن تو هواخواه غربتم... #حافظ