eitaa logo
آثار _ نکته‌های پژوهشی_ زهره اخوان مقدم
1.1هزار دنبال‌کننده
293 عکس
9 ویدیو
106 فایل
مشاهده در ایتا
دانلود
🖊به گزارش ایکنا؛ چهارمین همایش علمی بین‌المللی «اربعین» با رویکرد همگرایی و صلح، پنجشنبه، ۱۷ مهرماه با سخنرانی جمعی از اندیشمندان به صورت مجازی برگزار شد. در ادامه متن صحبت‌های زهره اخوان‌مقدم، عضو هیئت علمی دانشکده علوم قرآنی تهران را می‌خوانید؛ ✅حیات ما در ظاهر یک حیات حیوانی است که با نباتات، گیاهان و حیوانات اشتراکاتی وجود دارد و حیات ظاهری، حیاتی است که همراه با همین افعال ارادی است. اما در ادبیات قرآن، حیات یک معنای دیگری دارد؛ یعنی وقتی یک انسان قلبش می‌تپد و یا غذا می‌خورد، الزاماً به معنای زنده بودنش نیست. بلکه از منظر قرآن این شخص حیات ظاهری دارد. مثلاً در آیات ۶۹ و ۷۰ سوره یاسین فرمود: «وَمَا عَلَّمْنَاهُ الشِّعْرَ وَمَا يَنْبَغِي لَهُ إِنْ هُوَ إِلَّا ذِكْرٌ وَقُرْآنٌ مُبِينٌ لِيُنْذِرَ مَنْ كَانَ حَيًّا وَيَحِقَّ الْقَوْلُ عَلَى الْكَافِرِينَ». این آیات می‌خواهند بگویند که پیامبر(ص) با این کتاب، زندگان را انذار می‌دهد. ✅پیامبر(ص) که به مردگان تبلیغ نمی‌کرد، بلکه منظور این است که افرادی که حیات واقعی دارند از قرآن پند می‌گیرند، نه هرکسی که غذا می‌خورد و قلبش می‌تپد. برعکس این قضیه نیز وجود دارد، یعنی افرادی که قلبشان نمی‌تپد، اما اینها زنده هستند که قرآن فرمود: «وَلَا تَحْسَبَنَّ الَّذِينَ قُتِلُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ أَمْوَاتًا بَلْ أَحْيَاءٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ يُرْزَقُونَ». این آیات نشان می‌دهد که خدا یک حیات و مردن دیگری مد نظرش است. 17 مهر 1399 https://eitaa.com/akhavanmoghadam 🌹🌹🌹
۲۰ تیر ۱۴۰۲
✅حیات حقیقی از دید قرآن چگونه حیاتی است؟ همچنین خداوند در آیه دیگری از سوه نحل فرمود: «أَمْواتٌ غَيْرُ أَحْيَاء». اینجا در مورد زندگان حرف می‌زند اما می‌گوید اینها امواتی هستند که زندگی حقیقی ندارند. ویژگی‌های عملی، مایه حیات واقعی از دیدگاه قرآن است. خداوند فرمود: «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اسْتَجِيبُوا لِلَّهِ وَلِلرَّسُولِ إِذَا دَعَاكُمْ لِمَا يُحْيِيكُمْ وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ يَحُولُ بَيْنَ الْمَرْءِ وَقَلْبِهِ وَأَنَّهُ إِلَيْهِ تُحْشَرُونَ»، خطاب آیه به مومنان و زندگان است که می‌گوید خدا و رسولش را زمانی که شما را می‌خوانند اجابت کنید، تا شما را زنده کنند. اینها که زنده بودند، اما مراد این است که حیات واقعی نداشتند و نکته مهم اینکه، چیزی که خدا از اینها می‌خواهد بعد از مرتبه ایمان است. یعنی حال که ایمان آوردید، اجابت کنید. 🔹شهید مطهری می‌گوید این آیه مردم را به زنده و مرده تقسیم می‌کند. می‌گوید شما مرده‌اید و خودتان نمی‌دانید، مگر اینکه تسلیم خدا و رسول شوید. خدا می‌خواهد ما به حیات دنیوی قانع نباشیم، چون این حیات، یک نقطه پایین از حیات است و این را نمی‌پسندد. برای فهم ارتباط ایمان و عمل صالح، آیات فراوانی وجود دارد و در بیش از هشتاد مورد، این دو کنار هم هستند. برای نمونه در آیه ۹۷ نحل فرمود: «مَنْ عَمِلَ صَالِحًا مِنْ ذَكَرٍ أَوْ أُنْثَى وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْيِيَنَّهُ حَيَاةً طَيِّبَةً وَلَنَجْزِيَنَّهُمْ أَجْرَهُمْ بِأَحْسَنِ مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ». یعنی عمل صالح بعد از ایمان لازم است و فرمود تفاوت جنسیتی نیز برقرار نیست. در ادامه آیه هم فرمود ما به این افراد حیات طیبه می‌دهیم. حیات طیبه، یعنی حیات زیبا، دلپذیر و گوارا. اما این حیات که خدا وعده‌اش را داده، در دنیا است یا آخرت؟ قطعاً در دنیا است، چون در ادامه فرمود «وَلَنَجْزِيَنَّهُمْ أَجْرَهُمْ بِأَحْسَنِ مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ». ✅پیاده‌روی اربعین مصداق بارز حیات طیبه است از اینجا به اربعین وصل می‌شوم و می‌خواهم ببینم آیا این حیات طیبه که خدا وعده داده، در دنیا برایش مصداقی داریم یا خیر؟ کارهای خیر در ماه رمضان و انفاق‌ها و ... ، جلوه‌هایی از این حیات است، اما جلوه ویژه‌اش در اربعین ظاهر می‌شود که از نظر مادی و حیات حیوانی، سفر پرزحمتی است، اما چه می‌شود که مردم آرزومند هستند؟ چون آنجا حیاتِ خوشگوار وجود دارد. سال اول که رفتم، دانشجویان می‌گفتند آنجا را توصیف کنید، می‌گفتم آنجا بهشت بود و تنها تعریفم همین بود. یکی از دوستان می‌گفت در یکی از موکب‌ها چهارصدنفر خوابیده بودند و گفتند شما باید روی این کفش‌ها بخوابید. می‌گفت من روی چند جفت کفش خوابیدم، اما بهترین خواب و شب زندگی‌ام بود. چون اگر خدا بخواهد این حیات، گوارا می‌شود. 🔹این رضای خدا و این نیکویی را در رفتارهای میزبانان و میهمانان می‌بینیم. میزبان یک سال تمام تلاش می‌کنند و به قدری از خودشان می‌زنند که در اربعین از میهمانان امام حسین(ع) پذیرایی کنند و باید یک همایشی باشد و همه، خاطرات اربعینی را بفرستند که مشخص این عراقی‌ها چطور به زائران التماس می‌کنند و فقط می‌خواهند از این زوار پذیرایی کنند. این همه میوه، غذا و خدمات وجود دارد و فقط به دلیل حب امام حسین(ع) و رضای الهی است. میهمانان نیز بهترین خانه‌ها را رها می‌کنند و در یک سال تدارک می‌بینند که به آنجا بروند، اما چون حیات طیبه است، مردم عاشق رفتن هستند. 🔹کسانی که برای راهپیمایی می‌روند، برای رضای خدا است و چون خدا و رسول(ص) را اجابت می‌کنند، خدا به آنها حیات طیبه می‌دهد و انگیزه‌ای ندارند، جز اینکه حب امام حسین(ع) مشوق اینها بوده است و شنیدم که گفتند هشتگ اربعین و حب‌الحسین یجمعنا نیز بیشترین هشتگ شده است و امیدواریم تنها سال دوری ما امسال باشد و اگر قدرنشناسی نیز بین ما بوده است، توبه کنیم و قدر این زیارت را بدانیم و دعا کنیم که قسمت دیگران هم بشود و آن بهشت را ببینند. 17 مهر 1399 https://eitaa.com/akhavanmoghadam 🌹🌹🌹
۲۰ تیر ۱۴۰۲
🖋به گزارش ایکنا، زهره اخوان‌‌مقدم، دانشیار دانشگاه علوم قرآنی تهران، در بخش دهم از مجموعه آموزشی مهندسی زندگی با اشاره به مضرات جسمی و روحی حسد، تصریح کرد: براساس روایات دینی، مؤمن حسد نمی‌ورزد، بلکه غبطه می‌خورد. 🔹وی در بخش یازدهم دو دقیقه‌های مهندسی زندگی گفت: یکی از آسیب‌های اجتماعی امروز ما نصیحت‌پذیر نبودن است. وقتی شروع به صحبت با یک نوجوان یا جوان می‌کنیم، می‌گوید که «باز هم شروع کردی!» یا «دوباره می‌خواهی نصیحت کنی؟» یعنی گمان می‌کند که نصیحت حد و اندازه دارد و خیال می‌کند که باید از نصیحت کردن خسته شویم. 🔹البته مقصر این مسئله خودمان هستیم. چون در تربیت‌هایمان این را به کودکان آموزش نداده‌ایم. امیرمؤمنان(ع) می‌فرماید: «زنده کن قلبت را با پند و نصیحت.» چون ایشان می‌دانستند که وقتی نصیحت را گوش دهیم، بالاخره در نفسانیات ما تأثیر دارد. 🔹ممکن است من عمل خلافی انجام دهم یا به فکر انجام کار اشتباهی باشم، اما وقتی یک نفر مرا نصیحت می‌کند، فوراً به عواقب آن کار واقف و از انجام آن منصرف می‌شوم. در تاریخ موارد بسیاری داریم که افراد نزد ائمه(ع) می‌آمدند و درخواست می‌کردند که ائمه(ع) آنها را موعظه کنند. یعنی تا این حد موعظه بین مردم اهمیت داشته و گفته شده است که در زمان رسول الله(ص) ایشان به جبرئیل فرمودند که مرا موعظه کن. 🔹باید با قصه‌، داستان‌، نمایش و بازی نصیحت‌پذیری را به کودکان آموزش و بدین ترتیب فرهنگ نصیحت‌پذیری را از کودکی به بچه‌ها انتقال دهیم. 19 آبان 1399 https://eitaa.com/akhavanmoghadam 🌹🌹🌹
۲۱ تیر ۱۴۰۲
🖋به گزارش ایکنا، زهره اخوان‌‌مقدم، دانشیار دانشگاه علوم قرآنی تهران، در بخش دوازدهم مجموعه آموزشی مهندسی زندگی که طی دو دقیقه یک مطلب مهم دینی مرتبط با سبک زندگی اسلامی مطرح و نکات مهم آن مبحث ارائه می‌شود، نصیحت‌پذیر نبودن را یکی از آسیب‌های اجتماعی جامعه کنونی برشمرد و اظهار کرد: نصیحت‌پذیری را باید به کمک داستان و نمایش به کودکان بیاموزیم. 🔷وی در بخش دوازدهم این مجموعه آموزشی گفت: در زمان حضرت یحیی(ع)، قرار بود مجرمی اعدام شود؛ زمانی که وقت اعدام این مجرم فرا رسید، حضرت یحیی(ع) جلو رفت و به او گفت مرا پند بده؛ یعنی پیامبر خدا نزد یک مجرم رفت و از او خواست که وی را پند دهد. از حضرت یحیی(ع) پرسیدند که چرا نزد یک مجرم رفتی و از او خواستی که تو را پند دهد؟ ایشان فرمود: برای اینکه او در این موقعیت بهترین نکته را به من آموزش می‌دهد. 🔷چرا ما از آموزش و پند گرفتن گریزان هستیم؟ امیرمؤمنان علی(ع) می‌‌فرمایند: نصیحت را گوش بده از کسی که به تو نصیحت را هدیه می‌کند و آن نصیحت را در جانت نگه دار و به آن عمل کن. یعنی باید به نصیحت به چشم هدیه نگاه کنیم نه دخالت کردن در مسائل شخصی. 🔷در جای دیگری حضرت علی(ع) می‌فرمایند: بهترین دوست تو باید کسی باشد که تو را نصیحت می‌کند. اما ما بین دوستانمان کسی که ما را نصیحت می‌کند را کنار می‌گذاریم، در حالی که او بهترین دوست ماست. فرهنگ نصیحت‌پذیری بسیار زیباست و باید سعی کنیم آن را بین خودمان گسترش دهیم. مثلاً مادر در مقابل فرزندان به پدر بگوید مرا نصیحت کن. باید سعی کنیم این فرهنگ را در سبک زندگی خانوادگی خود گسترش دهیم. 23 آبان 1399 https://eitaa.com/akhavanmoghadam 🌹🌹🌹
۲۱ تیر ۱۴۰۲
🖋به گزارش ایکنا، زهره اخوان‌‌مقدم، دانشیار دانشگاه علوم قرآنی تهران، در بخش دوازدهم مجموعه آموزشی مهندسی زندگی با تأکید بر اینکه باید نصیحت‌پذیری را در سبک زندگی خود وارد کنیم، گفت: براساس حدیثی از حضرت علی(ع) نصیحت هدیه است که باید آن را در جانمان نگه‌ داریم و به آن عمل کنیم. 🟣وی در بخش سیزدهم این مجموعه آموزشی گفت: سه نفر در کنار هم نشسته بودند و صحبت می‌کردند. یکی از آنها گفت که فلانی در مورد تو این مطلب را گفته است. نفر دوم گفت که واقعاً! چه چیزهای دیگری در مورد من گفته است؟ و این بحث ادامه پیدا کرد. نفر سوم به نفر اول گفت که لطفاً هیزم‌کش نباش. 🔴او ناراحت شد و گفت: هیزم‌کش یعنی چه؟ پاسخ شنید که سخن‌چین هیزم‌کش و آتش‌افروز است. قرآن به ما می‌گوید: «وَيْلٌ لِكُلِّ هُمَزَةٍ لُمَزَةٍ؛ واى بر هر بدگوى عيبجويى» (آیه ۱، سوره همزه) برای چه حرف می‌بری و می‌آوری. در آیه ۱۱ سوره مبارکه قلم نیز آمده است: «هَمَّازٍ مَشَّاءٍ بِنَمِيمٍ؛ و آن کس که دائم عیب‌جویی و سخن‌چینی می‌کند». به حدی این صف بد است که در قرآن و حدیث درباره آن هشدار داده شده است. 🟣در آیه چهارم سوره مسد نیز در مورد زن ابوجهل آمده است: «وَامْرَأَتُهُ حَمَّالَةَ الْحَطَبِ؛ و زنش آن هيمه‏ كش [آتش فروز]» منظور از این آیه این نیست که او هیزم بر دوش خود می‌کشید، بلکه همسر او حرف‌ها را می‌شنید و بین آدم‌های مختلف بیان و فتنه‌افروزی می‌کرد. خدا کند که هیچ کدام از ما هیزم‌کش نباشیم. 28 آبان 1399 https://eitaa.com/akhavanmoghadam 🌹🌹🌹
۲۱ تیر ۱۴۰۲
🖋به گزارش ایکنا، نشست تخصصی «واکاوی عملکرد دانشکده‌های الهیات و معارف اسلامی؛ دانشکده‌های الهیات و چالش‌های پیش‌رو»، امروز ۲۲ آذرماه با سخنرانی قاسم درزی، اسدالله آژیر، زهره اخوان‌مقدم، علی شریفی، رمضان مهدوی و یاسر تک‌فلاح به صورت مجازی برگزار شد. در ادامه متن سخنان زهره اخوان‌مقدم، عضو هیئت علمی دانشگاه علوم قرآن تهران را می‌خوانید که با موضوع «جایگاه چشم‌انداز در دانشکده‌های الهیات» ایراد شده است؛ 🔷مسئله چشم‌انداز در رشته مدیریت مطرح می‌شود و می‌گویند هر سازمانی برای تحقق اهدافش نیازمند تصویری از آینده است. چشم‌انداز برای سازمان، به مثابه پروپوزالی است که دانشجو باید بنویسد. یعنی تصویری برای جهت‌گیری آتی باید ارائه دهد و شاید بشود چشم‌انداز را برای سازمان‌ها معادلی بگیریم برای آرزوی یک شخص. چشم‌انداز صحیح ایده‌ای است که به قدری تولید انرژی کند که همه جهت‌ها را بکار بگیرد و آغاز حرکت را تضمین کند و به این چیز می‌گوییم چشم‌انداز. اگر می‌خواهیم یک کشور را بررسی کنیم که تا چه حد در شاخصه‌های خود پیشرفت کرده است، این را باید از چشم‌اندازش محک بزنیم. 🔷تقریر بر ویژگی‌های چشم‌انداز 🔹به عبارت دیگر، چشم‌انداز، علامت شروع و پاسخ به سوال همه کسانی است که می‌خواهند بدانند یک سازمان چیست. اگر می‌خواهیم بدانیم حوزه یا دانشکده الهیات چیست، باید چشم‌انداز آن را ببینیم. اگر می‌خواهیم ببینیم اینها می‌توانند نزدیک هم شوند یا خیر، باید چشم‌اندازها معلوم شوند. وقتی معلوم شد، بقیه مسیر بر همان اساس تنظیم می‌شود. اگر بخواهیم ساختمانی بسازیم، براساس نقشه پیش می‌رویم که اگر مسکونی باشد یا اداری، روند حرکت ما نیز متفاوت خواهد بود و نشان می‌دهد ما چه مسیری را باید طی کنیم و براساس آن افق است که قدم‌های بعدی مشخص می‌شود. 🔹برنامه‌ریزی استراتژیک پنج قدم دارد؛ اولین قدم اینکه الان کجا هستیم، دوم اینکه به کجا می‌رویم، سوم اینکه چطور می‌خواهیم برویم. من اینجا هستم و هدف هم دارم، اما چطور باید بروم. چهارم اینکه چه امکاناتی داریم و پنجمین مورد که بسیار مهم است عبارت از خودکنترلی است. تدوین استراژی و اجرای استراتژی نکات مهمی هستند که از این موارد به دست می‌آید. تعیین چشم‌انداز یعنی مشخص ساختن میسر. چشم‌انداز در هر سازمان و مجموعه‌ای نشان می‌دهد که آیا برای ایجاد تغییر و تحول برنامه‌ای وجود دارد یا خیر و دیگر اینکه چشم‌انداز یک شعار و بیانیه نیست، بلکه وضعیتی است که باید به آن برسیم. 🔹برخی می‌گویند چشم‌انداز ما چنین است و چنان است، اما اینها عموماً فرمالیته هستند و تصوری از جایگاه فعلی و منابع و مشکلات و موانع ندارند. سازمان کِسل و منزوی، محصول نداشتن چشم‌انداز است. «هلن کلر» نابینا بود، اما معروف شد، چون می‌گوید چشم‌انداز داشتم و می‌گویند بیچاره‌ترین انسان‌ها افراد بینایی هستند که چشم‌انداز ندارند. 🔷دو کارکرد مهم چشم‌انداز 🔹دو کارکرد مهم برای چشم‌انداز ارائه می‌شود؛ اول اینکه چشم‌انداز از بیراهه رفتن ما جلوگیری می‌کند و موجب می‌شود در خطی حرکت کنیم که اولویت‌های اول و دوم ما مشخص باشد و مانند یک خط‌کش، هر اقدامی که می‌خواهیم بکنیم، بر این اساس باشد و اگر دیدیم منحرف می‌شویم، خود را به مسیر برمی‌گردانیم. دوم اینکه وقتی چشم‌انداز باشد، می‌فهمیم یک بخشی از مسیر را رفته‌ایم و بعد باید ادامه بدهیم. چشم‌انداز مانند یک قطب‌نما است که ما هم مسیر را درست می‌فهمیم و همچنین چشم به هدف داریم. 🔹آکسفورد برای چشم‌انداز، تعبیر بینش مخیلانه دارد؛ یعنی اولاً بینش است و ارادی است و ثانیاً در تخیل است. یعنی تصور آینده قبل از وقوع است و در علم آینده‌پژوهی نیز به این مسئله توجه می‌کنند و می‌گویند چشم‌انداز تصویری به انسان می‌دهد و مشخص می‌کند در آینده می‌خواهد چه کار کنید. 🔹اما آیا وضعیت دانشکده‌های الهیات ما مورد پسند است و آیا اینها چشم‌انداز دارند و آیا معلوم است می‌خواهیم به کجا برویم؟ آیا هدف روشن است و کنترل داریم، یا هر کسی برای خود، سازی می‌زند؟ اگر در بیانیه‌های چشم‌اندازهای دانشگاه‌ها جستجو کنید، چند نکته مطرح شده است؛ مثلاً می‌گویند در افق ۱۴۰۴ ما دانشگاهی پیشرو هستیم و در برترین جایگاه تولید و نشر و آموزش علم هستیم. یا از جمله تأثیرگذار در شکل‌دهی آینده، پاسخ‌دهی به نیازهای آینده، ارائه راه‌حل برای مسائل پیچیده در عرصه‌های ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی نیز از دیگر موارد است. 🔹انتخاب اول از سوی استعدادهای برتر، پرورش‌دهنده استعدادهای خلاق و نوآور و به کارگیری دانش‌های نوین، رعایت استانداردهای جهانی، تقویت همکاری با مراکز ملی و ایجاد دانشگاه تمدن‌ساز نیز از دیگر موارد. یکی از دانشگاه‌ها نیز نوشته بود می‌خواهیم تا سال ۱۴۱۴، مرجع علمی جهان باشیم. اما اینها باید یک جایی خودش را نشان دهد. https://eitaa.com/akhavanmoghadam 🌹🌹🌹
۲۳ تیر ۱۴۰۲
🖋به گزارش ایکنا، مجله منتشره از سوی «دانشکده الهیات دانشگاه نجمالدین اربکان ترکیه» در شماره پنجاهم خود مقاله‌ای با محتوای قرآنی را به چاپ رسانده است. این مقاله، ترجمه مقاله «شخصیت‌شناسی و منبع‌شناسی قرآنیون» نوشته زهره اخوان مقدم و سیدمجید نبوی است که پیش‌تر در شماره ۵۷ فصلنامه سفینه منتشر شده است. در این مقاله شخصیت و منابع قرآنیون شیعه و اهل سنت مورد بررسی قرار گرفته است. ♦️قرآنیون کسانی هستند که حجیت حدیث را به کلی رد می‌کنند و یا برای احادیث اهمیت لازم را قائل نیستند و تنها قرآن را برای اعتقاد و عمل کافی می‌دانند. این مقاله به معرفی ۹ نفر از قرآنیون شیعه و ۱۶ نفر از قرآنیون اهل سنت به همراه فعالیت‌ها و آثارشان می‌پردازد. در انتهای مقاله نیز ۱۸ کتاب و ۲۲ مقاله و ۹ پایان‌نامه پیرامون قرآنیون معرفی شده است. ♦️قرآنیون شیعه که در این مقاله به آن‌ها اشاره شده است، عبارتند از: سیداسدالله میراسلامی معروف به خرقانی (خارقانی)، محمدحسن صنعت سنگلجی، علی‌اکبر حکمی‌زاده، میرزا یوسف شعار تبریزی، عبدالوهاب فرید تنکابنی، سیدابوالفضل برقعی، حیدرعلی قلمداران، سیدصادق تقوی و سیدمصطفی حسینی طباطبایی. 17دی 1399 https://eitaa.com/akhavanmoghadam 🌹🌹🌹
۲۳ تیر ۱۴۰۲
🖊به گزارش ایکنا؛ نشست «مرجعیت قرآن در اندیشه حضرت آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای (مدظله‌العالی)»، از سلسله هم‌اندیشی‌های بیان قرآنی، جمعه، ۲۷ فروردین، با سخنرانی زهره اخوان‌‌مقدم، دانشیار دانشگاه علوم قرآنی تهران برگزار شد. اخوان‌مقدم در این نشست به طرح بحث در زمینه «پیش‌نیازهای تحقیق در قرآن از منظر آیت‌الله خامنه‌ای» پرداخت که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید؛ ♦️فهم پژوهشی قرآن مبتنی بر مجموعه‌ای از پیش‌فرض‌هایی از جنس خودش است. مقام معظم رهبری این پش‌نیازها را به دو دسته تقسیم می‌کنند؛ آمادگی‌های دانشی و ظرفیت‌های معنوی و می‌گویند پاکیزگی دل در کنار علومی که برای فهم قرآن لازم است، موضوعیت دارد. ایشان در دیدار با بانوان قرآن‌پژوه گفته‌اند یک نکته مهم در کارهای پژوهش قرآنی این است که فردی که می‌خواهد در طریق قرآن حرکت کند، باید دل را در مواجهه با حقیقت ناب آماده کند؛ یعنی دل، خود یک بحث مهمی است، اما به سراغ پیش‌نیازهای دانشی می‌روم. تحقیق خودش باب تفعیل و از ریشه «ح ق ق» است. در ریشه‌شناسی، عرب وقتی دو لنگه در، کنار هم قرار می‌گرفت می‌توانست در را ببندد اما حالا وقتی دو لنگه در کنار هم قرار می‌گیرد، می‌گوید «حقّ الباب» که دلالت بر درستی آن کار می‌کند. 🔹قرآن این کلمه را در خود به کار برده و ما نیز از آن استفاده می‌کنیم. در اصطلاح، تحقیق یک علم منظم است که در نتیجه آن پاسخ‌هایی برای سؤال‌های مورد نظر به دست بیاید؛ یعنی سؤالاتی داریم و می‌خواهیم پاسخ‌های آن را پیدا کنیم و این نکته ناظر به نظرات شهید صدر در تفسیر موضوعی است که می‌گوید نباید بدون دغدغه و مسئله وارد قرآن شد، لذا برخی از محققان تحقیقاتی مانند تألیف، ترجمه، تفسیر و شرح یک اثر دیگر را تحقیق نمی‌دانند، چون پرسشی ندارد که بخواهیم به آن پاسخ دهیم. ♦️دو واژه پژوهش و تحقیق باهم، هم‌معنا هستند و سابقه پژوهش در ادبیات فارسی ما نیز هست و اسم مصدر از فعل پژوهیدن و به معنای جست‌وجو کردن است. دهخدا می‌گوید پژوهش یعنی به کنه مطلب رسیدن. به طور عام می‌گوییم قرآن‌پژوهی که جالب است و اولین بار آقای خرمشاهی آن را مطرح کردند. البته بزرگان می‌گویند پسوند پژوهی از شناسی بهتر است، چون قرآن‌شناسی یعنی ادعای گزافی چرا که یعنی ما این قرآن را کاملاً شناخته‌ایم، حال آنکه در مورد حافظ و شاهنامه هم نمی‌توانیم ادعای شناخت کنیم چه رسد به قرآن که بگوییم قرآن‌شناسی، لذا قرآن‌پژوهی بهتر است. ✅پیش‌نیازهای دهگانه تحقیق در قرآن از منظر رهبر انقلاب 🔹اما به پیش‌نیازهای تحقیق در بعد دانشی از دیدگاه مقام معظم رهبری می‌پردازم که ۱۰ مورد را از سخنان ایشان استخراج کرده‌ام که البته این انتخاب من سلیقه‌ای بوده و می‌توان برخی از اینها را با یکدیگر تلفیق کرد. نخست،‌ آشنایی با قرآن است. توصیه می‌کنم شناخت قرآن شهید مطهری را بخوانید که ایشان شناخت انتسابی، تحلیلی و ریشه‌ای را مطرح می‌کند و کم بدان توجه می‌کنیم و ای کاش فقط دو واحد قرآن‌شناسی داشتیم و دانشجویان بدانند این چه کلامی است. دومین پیش‌نیاز، محوریت قرآن است؛ در دین‌شناسی، اسلام را مکتب فکری متمرکز می‌دانند که مرکز آن قرآن است. ایشان می‌گویند قرآن شبکه‌ای نظام‌مند از آموزه‌ها و باورهای اسلامی است که باید به این حالت شبکه‌ای توجه شود. ♦️پیش‌نیاز سوم پالایش سنت تفسیری است و می‌گویند عدم تحمیل منابع بر متن قرآن یکی از پیش‌نیازهای تحقیق در قرآن است. روایات به عنوان تبیین باشند، اما نه اینکه اصل باشند و ایشان نه سنت‌پذیر صرف هستند و نه سنت‌گریز صرف، بلکه بینابین هستند و محققین نیز روی این مسئله تکیه دارند و به قدری روی سنت تکیه شده که اساتید می‌گویند تسلط نقل بر عقل را شاهد هستیم؛ یعنی به قدری نقل زیاد شده که گاهی اوقات مسائل روشن عقلی را نیز پوشانده است. البته که ایشان به عدل بودن قرآن و عترت تکیه دارند، ولی قرآن با عترت همگن و هم‌عرض است نه با سخنانی که روی کاغذها نوشته شده و به دست ما رسیده است. ✅لزوم کشف ساختار حاکم بر قرآن 🔹پیش‌نیاز چهارم کشف ساختار حاکم بر قرآن است؛ ایشان می‌گویند قرآن برخوردار از اسلوب و زبان خاص بیانی است که کشف ساختار آن ضروری است. با دانش‌های زبان‌شناختی می‌توان به ساختار حاکم به قرآن برسیم. پیش‌نیاز پنجم که جای آن در بین تفاسیر و تحقیق‌ها خالی است، توجه به ذات تحول‌خواه و پیشرفت‌گرای قرآن است؛ یعنی ای محقق قرآن، هر کاری می‌خواهی بکنی، حواست باشد که ذات این قرآن تحول‌خواه است و باید با قرآن یک تحولی ایجاد کرد. ایشان می‌گویند با توجه به روح و مذاق شریعت به تدبر بپردازید و به دنبال استخراج قواعد خاص برای حل مسائل جامعه باشید. در روایات داریم که اگر دو روز یک نفر یک شکل باشد مغبون است و این یعنی ما باید پیشرفت کنیم. یعنی نگاه ما در همه زندگی باید تحول‌خواه باشد. https://eitaa.com/akhavanmoghadam 🌹🌹🌹
۲۳ تیر ۱۴۰۲
🖊به گزارش ایکنا به نقل از پایگاه اطلاع رسانی حج، وبینار تخصصی امام خمینی (ره)؛ مجدد دین و مذهب در عصر کنونی، با سخنرانی اندیشمندانی از ایران، لبنان، ترکیه، کنیا، ارژانتین و ... روز چهارشنبه ۱۲ خردادماه از ساعت ۱۶ تا ۱۹ در رواق دارالرحمه حرم مطهر رضوی برگزار می‌شود. 🟣در این وبینار حجت‌الاسلام سیدعبدالفتاح نواب، نماینده ولی فقیه در حج و زیارت، علامه مرتضی مرتضی، فعال بین‌الملل از کنیا، سهیل ا‌سعد، فعال بین‌الملل از آرژانتین، آیت‌الله اختری، رئیس شورای عالی مجمع جهانی اهل بیت، شیخ سنوسی جانشین شیخ زکزاکی از نیجریه، ماهر حمود رئیس شورای علمای مقاومت از لبنان سخنرانی خواهند کرد. 🟣همچنین کلشی‌نژاد، امام جمعه اهل سنت از ارومیه، حسین اکبری، جانشین دبیر کل بیداری اسلامی، عباس خامه‌یار، رایزن فرهنگی ایران در لبنان، زهره اخوان مقدم، استادیار دانشکده علوم قرآنی تهران، قدیر آکاراس مدیر موسسه الکوثر از ترکیه، غلامعلی اباذر مدیر مؤسسه الهدی از تایلند، حجت‌الاسلام حجت گنابادی‌نژاد، سیدفادی السید رئیس امت واحده لبنان، صالح، مدیر دفتر نمایندگی جامعه المصطفی در خراسان و سیدجواد وحیدی از افغانستان در این همایش سخنرانی خواهند کرد. 🟣همچنین، این وبینار از شبکه اینترنتی عبرات به نشانی abarat.tv، صفحات عربی آستان قدس و شبکه اینترنتی رضوی تی وی پخش می‌شود. 11خرداد 1400 https://eitaa.com/akhavanmoghadam 🌹🌹🌹
۲۳ تیر ۱۴۰۲
🖋به گزارش ایکنا، در سال‌های اخیر قرآن‌پژوهی وارد مرحله جدیدی شده و برخی از محققان این حوزه در کنار استفاده از دانش‌های سنتی به دانش‌ها و روش‌های نوین روی آورده‌اند که این شیوه مطالعات میان‌رشته‌ای قرآن نامیده می‌شود. به منظور آشنایی بیشتر با چیستی این سنخ از مطالعات و همچنین فرایندها، ضرورت‌ها و آسیب‌های آن با زهره اخوان‌مقدم، دانشیار دانشگاه علوم قرآنی تهران، به گفت‌وگو نشستیم که در ادامه مشروح آن را می‌خوانید؛ ♦️ایکنا ـ ضمن تشکر از فرصتی که در اختیار ما قرار دادید، ابتدا درباره چیستی مطالعات میان‌رشته‌ای توضیح دهید. ♦️در همه کارها جزءنگری موجب می‌شود که از نگرش باز، احاطه‌ای و همه‌جانبه جلوگیری شود؛ مثلاً می‌خواهید خانه بخرید و اگر فقط داخل یک سالن یا اتاق این خانه بروید، نمی‌توانید تمام محاسن و معایب آن خانه را در نظر بگیرید و راهکار این است که باید یک دید کل‌نگر داشته باشید و از بالا نگاه کنید. نگاه کل‌نگر قد آدم‌ها را بلند می‌کند؛ یعنی فهم، آشنایی و آگاهی آنها را بالا می‌برد. ♦️در حوزه فقه، می‌گوییم مجتهدی اعلم است که همه قرائن را ببیند و همه آیات و روایات را مورد توجه قرار دهد و با دیدن چند روایت تصمیم نگیرد و بگوید نظر دین همین است، بلکه باید تمام جوانب امر را در نظر بگیرد، چراکه شاید در یک روایت دیگر، قرینه دیگری را ببیند و در آن صورت فتوایش نیز تغییر کند. در حوزه تفسیر قرآن نیز این مطرح است و وقتی یک آیه را دیدیم، نباید بگوییم تفسیرش همین است و با دیدن یک روایت ذیل آیه نباید گفت تفسیر آیه همین است، بلکه باید تمام روایات و آیات را دید و بعد با یک نگاه کل‌نگر گفت که تفسیر آیه چیست. ♦️بر این اساس، توجه به همه قرائن از قدیم مطرح بوده است. برای نمونه، وقتی شیخ طوسی می‌خواست یک رأی تفسیری بدهد، به قرائن توجه می‌کرد و در فهم یک حدیث نیز این‌طور بوده و به قرائن توجه می‌کرد؛ لذا صحیح قدمایی با صحیح متأخرین متفاوت است. متأخرین ملاک را روی سند گذاشته‌اند، اما متقدمان می‌گفتند صحت، اعتبار و مقبولیت حدیث ناظر به سند و متن است؛ چون یک‌وقت ممکن است قرینه‌ای پیدا و موجب شود که نظر ما به آن حدیث تغییر کند. پس توجه به قرائن از قدیم وجود داشته است. ♦️اسم فعلی مطالعات همه‌جانبه‌ای که از آن سخن گفتم را مطالعات میان‌رشته‌ای گذاشته‌اند و باید توجه کنیم که این نوع مطالعات در یونان هم ریشه دارد و آنها می‌فهمیدند هرچیزی باید با لحاظ مسائل دیگر فهمیده شود. برای نمونه، اگر کسی نزد طبیب می‌رفت و اظهار می‌کرد که دلش درد می‌کند، آن طبیب یا حکیم فقط به موضعی که احساس درد در آنجا بود، توجه نمی‌کرد، بلکه خون و ... را هم ارزیابی می‌‌کرد. بنابراین به‌تمام زوایا توجه می‌کردند و اتفاقاً روش شهید صدر که در تفسیر موضوعی بر آن تکیه می‌کنیم و می‌گوییم بهترین نظریه محسوب می‌شود به این صورت است که شهید صدر با زبان دیگری به ما می‌گوید باید کارهای شما میان‌رشته‌ای باشد. ♦️شهید صدر می‌گوید دغدغه را از دنیا پیدا کنید و بعد بروید و آن سؤال و دغدغه را به قرآن عرضه کنید. به دیگر سخن ایشان معتقد است باید از قرآن استنطاق کرد و جواب مسئله را به این صورت از قرآن گرفت. بنابراین تفسیر موضوعی همین است که موضوع و مسئله از عالم خارج گرفته می‌شود؛ یعنی اگر در روانشناسی به مشکل برمی‌خوریم، آن را باید به قرآن عرضه کنیم و این رویه در حوزه‌های جامعه‌شناسی و ... نیز می‌تواند تکرار شود. از این‌ رو می‌توان گفت که فرمایش شهید صدر روی دیگر همین مطالعات میان‌رشته‌ای است اما در زمان حیات ایشان، چنین اصطلاحی ایجاد نشد و شهید صدر می‌خواست بگوید باید در تمام رشته‌ها اصول، مبانی و خطوط کلی را از قرآن بگیریم و اگر مثلاً روانشناسی می‌گوید با فقرا نشست ‌و ‌برخاست نکنید. باید این را به قرآن روایات عرضه کنیم و در این صورت احترام به فقرا بسیار خوب است. پس مطلب باید به قرآن عرضه شود و صحت و سقم آن به این صورت سنجیده شود. ♦️ما تعامل میانِ رشته‌ها را داریم که اسمش را مطالعات میان‌رشته‌ای گذاشته‌ایم؛ یعنی نباید چیزی گفت که با سایر علوم هم‌خوانی نداشته باشد. مشکل ما در مطالعات قرآنی و در مباحث فقهی یا حقوق زنان و ... این است که می‌آییم و در حوزه قرآن و حدیث چیزی می‌گوییم که با مواردی که در جامعه هست سازگاری ندارد؛ یعنی تعاملی میانِ رشته‌ها نیست و این عدم تعامل مشکل‌ساز می‌شود؛ مانند اینکه به یک کسی بگویید به سمت قم حرکت کن، اما طرف پول، ماشین و سایر امکانات را نداشته باشد. از این‌ رو باید جوانب را در نظر گرفت و بعد حکم و دستور را صادر کرد. ♦️ایکنا ـ پرسش دیگر ناظر به فرایند میان‌رشتگی‌ است. آیا فرایند همین شیوه استنطاقی شهید صدر است یا باید اقدامات دیگری را در دستور کار قرار داد؟ https://eitaa.com/akhavanmoghadam 🌹🌹🌹
۲۳ تیر ۱۴۰۲
🖋به گزارش ایکنا، هفتمین نشست دانش‌افزایی از سوی کارگروه مطالعات اسلامی زنان وابسته به انجمن ایرانی مطالعات قرآنی و فرهنگ ارشاد اسلامی با موضوع واکاوی برخی روایات حجاب منسوب به حضرت زهرا(س) برگزار می‌شود. ✅این نشست علمی با حضور زهره اخوان مقدم، دانشیار دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم در روز چهارشنبه، ٢٠ بهمن از ساعت ١۵:٣٠ الی ١٧ برگزار می‌شود و ورود برای حضور مجازی علاقه‌مندان هم به نشانی https://webinar.ihcs.ac.ir/b/ihc-v۷r-w۹w امکان‌پذیر است. ✅یادآور می‌شود، یکی از سخنانی که به عنوان «روایت منقول از حضرت فاطمه سلام‌الله‌علیها» در حوزه حجاب مشهور و مطرح است این عبارت است که «سعادت زن در آن‌ است که هیچ مردی را نبیند و هیچ مردی هم او را نبیند». پژوهش حاضر با روش تحلیلی-تاریخی بر آن‌است تا میزان اعتبار این سخن را در دو بُعد متن و سند واکاوی نماید. ✅نتایج نشان می‌دهد که در منابع اولیه شیعه نه‌ تنها چنین روایتی نیست، بلکه روایاتی مخالف آن وجود دارد و این سخن، اولین بار در قرن ١١ و کتاب «وسائل الشیعه» درج‌ شده‌ است. در متن آن هم صرف‌نظر از اختلاف روایات، تعارض‌های متعددی با اصول فقهی و نیز روش زندگی معصومان(ع) داشته و پشتوانه قرآنی هم ندارد. 17 بهمن 1400 https://eitaa.com/akhavanmoghadam 🌹🌹🌹
۲۳ تیر ۱۴۰۲
🖋به گزارش ایکنا، زهره اخوان‌مقدم، دانشیار دانشگاه علوم قرآن کریم، شامگاه ۲۰ بهمن ماه در نشست علمی «واکاوی برخی روایات حجاب منسوب به حضرت زهر(س)» گفت: گفته شده اصول دین پنج تا هست و فروع دین ۱۰ تا ولی اینکه این ۱۰ تا جدا شده است نه اینکه مابقی عبادات جزء دین نیستند، بلکه قطعا حجاب هم جزء اعمال عبادی و فروعات دینی است و دست کم شش آیه درباره حجاب داریم از جمله در آیه ۳۱ سوره نور و ۵۹ احزاب. در سوره احزاب فرموده است که به زنان و دخترانت و زنان مؤمنه بگو جلابیبشان را به خودشان نزدیک کنند. در سوره نور هم ابتدا به مردان دستوراتی از جمله فروانداختن نگاه داده شده و سپس عینا به زنان همین سفارش شده و چند دستور اضافه هم دارد. ♦️وی افزود: از جمله این دستورات اضافه آن است که زینت‌ها را آشکار نکنید مگر (الا) آنچه را که آشکار است. دستور اضافه دیگر این است که خمارها را روی سر و گردن بیندازند. دستورات دیگر هم شامل آشکار نکردن عورات برای اطفالی که بر آن وقوف دارند و پا نکوبیدن هنگام راه رفتن و آشکار شدن زینت‌ها است. به نظر بنده اولین رخصت الهی در این آیات برای زنان تعبیر «ما ظهر منها» است و ما باید از این رخصت‌ها و استثناءها استفاده کنیم. ♦️وی افزود: براساس این آیات زینت زنان باطنی و ظاهری است و آشکار کردن زینت ظاهری ایرادی ندارد. در روایتی از امام صادق(ع) تعبیر «ما دون الخمار» به کار رفته که در مفهوم آن بین علما بحث زیادی وجود دارد که مراد از دون، به معنای پایین یا تحت است و اختلاف فتاوایی هم به همین دلیل وجود دارد. غالب مفسران و فقها گفته‌اند پوشاندن وجه و کفین واجب نیست. ♦️استاد دانشگاه علوم قرآن با بیان اینکه حضرت زهرا(س) فرموده‌اند که خوب است از رخصت‌های الهی استفاده کنیم، گفت: در نقلی بیان شده که دختر وقتی حیض شد روسری بیندازد یعنی ملاک حیض است نه سن و حتی این رخصت تا جایی در روایت پیش رفته که فرموده اگر قادر به تهیه خمار نباشد، نیازی نیست. البته معمولا اینطور نمی‌شود که کسی نتواند خمار (روسری) تهیه کند. ♦️حکم زنان پیامبر(ص) را به همه تعمیم می‌دهند وی با اشاره به آیات مرتبط در سوره احزاب گفت: در آیه ۳۲ و ۳۳ با صراحت فرموده است که ای زنان پیامبر(ص) شما مانند بقیه زنان نیستید، و نباید در صدایتان خضوع داشته باشید و ... ولی باز شاهدیم که این حکم اختصاصیِ ایشان را به همه زنان تعمیم می‌دهند. کما اینکه قرآن کریم دستور داده تا اگر کسی چیزی بخواهد باید از پشت پرده با زنان پیامبر(ص) مواجه شود ولی باز برخی این حکم اختصاصی را به همه زنان تعمیم می‌دهند. البته بین مفسران در مورد آیات ۳۲ و ۳۳ احزاب اختلاف وجود دارد و برخی مفسران گفته‌اند مراد آیه حکم اضافه قائل شدن فقط برای زنان پیامبر(ص) است و مردم موظف بودند از پشت پرده با آنان سخن بگویند و آنان حتی با پوشش هم نباید زیاد در ملا عام رفت و آمد کنند، بنابر این اسلام دستور پرده‌نشینی به همه زنان نداده است و دستور اختصاصی به زنان پیامبر(ص) هم به خاطر پیش‌بینی حضرت محمد(س) بود تا زنان ایشان در آینده دستاویزی برای سوء استفاده در مسائل سیاسی قرار نگیرند. ♦️اخوان مقدم تصریح کرد: برخی مفسران گفته‌اند «بدون شک» این حکم (پرده‌نشینی و در خانه ماندن زنان) حکمی عام و برای همه بانوان است؛ این تعبیرِ «بدون شک» جالب است!! این آیات در طول تاریخ اسلام دستاویزی شده تا برخی همه بدن زن و حتی صدای او را عورت حساب کنند به همین دلیل برخی فقط برای درمان و شهادت در محکمه اجازه خروج از منزل را به زنان را داده‌اند. ♦️دانشیار دانشگاه علوم قرآن کریم با اشاره به حدیث منسوب به حضرت فاطمه(س)، اضافه کرد: اصل حدیث این است که امام علی(ع) فرمودند ما نزد پیامبر(ص) نشسته بودیم و ایشان فرمودند که چه چیزی برای زنان بهتر است و همه ما از جواب درماندیم و من خدمت فاطمه(س) رفتم و این سؤال را مطرح کردم و ایشان فرمودند که من می‌دانم: خیر للنساء ان لا یرین الرجال و ... بهترین چیز برای زنان آن است که او مردان را نبیند و مردان هم او را نبینند. امام علی(ع) فرمودند من نزد پیامبر(ص) برگشتم و ماوقع را بازگو کردم و پیامبر(ص) فرمودند: چه کسی این را به تو گفت؟ چون تو وقتی نزد من بودی نمی‌دانستی و علی(ع) جواب داد: فاطمه؛ پیامبر(ص) فرمودند: فاطمه بعضة منی. 21 بهمن 1400 https://eitaa.com/akhavanmoghadam 🌹🌹🌹
۲۷ تیر ۱۴۰۲