🔸 (ثم فى النار يسجرون)، در نتيجه جمله مـورد بـحـث يـكـى از ادله تجسم اعمال همچنان كه ظاهر آيه بعدى هم كه مى فرمايد: (يا ايها الذين كفروا لا تعتذروا...)، همين معنا است، براى اينكه در آخرش مى فرمايد: تنها و تـنـهـا اعـمال خودتان را به شما به عنوان جزا مى دهند. و اما كلمه #حجاره را بعضى تفسير كرده اند به بت ها. مراد از توصيف ملائكـه مـوكـل بـر جـهنم به غلاظ و شداد بودن و اينكه: (لا يعصون الله ما امرهم و يفعلون ما يؤمرون) (عليها ملئكه غلاظ شداد لا يعصون اللّه ما امرهم و يفعلون ما يومرون ) - يعنى بر آن آتـش مـلائكـه اى مـوكـل شـده انـد تـا انـواع عـذاب را بـر سـر اهل دوزخ بياورند، ملائكه اى غلاظ و شداد. كلمه #غلاظ جمع #غليظ است، و غليظ ضد رقيق است، و مناسب تر با مقام اين است كـه مـنـظـور از (فرشته غليظ) و (فرشتگان غلاظ) فرشتگانى باشد كه خشونت عمل دارند، (چون فرشتگان مثل ما آدميان قلب مادى ندارند تا متصف به خشونت و رقت شوند) در آيـه اى هـم كـه بـعـدا مـى آيـد غـلظـت را عـبـارت از غـلظـت در عـمـل دانـسته، فرموده: (جاهد الكفار والمنافقين و اغلظ عليهم) كلمه #شداد هم جمع شـديـد اسـت، كـه بـه مـعـنـاى پـهـلوان و قـهـرمـان و نـيـرومـنـد در تـصـمـيـم و عمل است. و جـمـله (لا يـعـصـون اللّه ما امرهم و يفعلون ما يومرون ) به منزله تفسيرى است براى جـمـله (غـلاظ شـداد)، مـى فرمايد: منظور از غلاظ و شداد اين است كه فرشتگان نامبرده مـلازم آن مأموريـتـى هـسـتـنـد كـه خـداى تـعالى به آنان داده، و غير از خدا و اوامرش هيچ عامل ديگرى از قبيل رقت و ترحم و امثال آن در آنان اثر نمى گذارد، و خدا را با مخالفت و يا رد، عصيان نمى كنند، هر چه را مأمور باشند مو به مو اجرا مى كنند، بدون اينكه چيزى از خود آنان فوت شود، و يا به خاطر ضعف و خستگى از مأموريت كم كنند، (نتيجه عذابى كـه آنـان بـه انـسان ها مى دهند عذابى است كه اگر انسانى آن را انجام مى داد، مى گفتيم فلانى شكنجه گرى غلاظ و شديد و مـردى بـى رحـم و بـى شـفـقـت اسـت، و خـلاصـه ايـنـكـه ) وقـتـى عمل چنين عملى بود، مى توان صاحب عمل را غليظ و شديد خواند. توضيحى راجع به مكلف بودن ملائكه و با اين بيان روشن مى شود كه جمله (لا يعصون اللّه ما امرهم) ناظر به اين است كه ايـن فـرشـتـگـان مـلتـزم بـه تـكـليف خويشند، و جمله #يفعلون ناظر به اين است كه عـمـل را طـبـق دسـتـور انـجـام مـى دهـنـد، پـس شـمـا خـوانـنـده عـزيز مانند بعضى از مفسرين خـيـال نـكـنـيـد كـه جـمـله دومـى تـكـرار جـمـله اول اسـت، خـيـر، جـمـله اول راجـع بـه دست نكشيدن از كار است، و جمله دوم راجع به اين است كه كار را مو به مو طبق دستور خدا انجام مى دهند. فـخر رازى در تفسير كبير خود در ذيل آيه شريفه مورد بحث گفته: در اين آيه اشاره اى اسـت بـه ايـنـكـه ملائكه در آخرت مكلف به تكاليف مى شوند (همانطور كه ما انسان ها در دنيا مكلف هستيم) آنها در آخرت مورد تكاليف و اوامر و نواهى مى گردند، و عصيان ملائكه به همين است كه با امر و نهى خدا مخالفت كنند ولى ايـن حـرف درسـت نـيـسـت، چون در آيه چنين اشاره اى وجود ندارد آيه شريفه تنها مى خـواهـد بـفـرمـايـد: مـلائكـه مـحـض اطـاعـتـنـد، و در آنـهـا مـعـصـيـت نـيـسـت، و بـه اطـلاقـش شامل دنيا و آخرت هر دو مى شود، پس ملائكه نه در دنيا عصيان دارند و نه در آخرت، پس هيچ وجهى ندارد كه رازى تكليف ملائكه را مختص به آخرت بداند. و نـيـز تـكليف ملائكه از سنخ تكليف معهود در مجتمع بشرى ما نيست، چون در بين ما انسان هـاى اجـتـمـاعـى تـكـليـف عـبـارت از ايـن اسـت كـه تـكـليـف كـنـنـده اراده خـود را مـتـعـلق بـه فعل مكلف كند، و اين تعلق امرى است اعتبارى، كه دنبالش پاى ثواب و عقاب به ميان مى آيـد، يـعـنـى اگـر مـكلف موجودى داراى اختيار باشد، و به اختيار خود اراده تكليف كننده را انـجام بدهد، مستحق پاداش مى شود، و اگر ندهد سزاوار عقاب مى گردد، و در چنين ظرفى يـعـنى ظرف اجتماع، و نسبت به چنين تعلقى يعنى تعلق اعتبارى البته، هم فرض اطاعت هـسـت و هم فرض معصيت، هم ممكن است مكلف فعل مورد اراده تكليف كننده را بياورد و هم ممكن است نياورد. 🔸ادامه👇