🔻 «اکتشاف نظریه‌های علوم انسانی از قرآن، غایت تفسیرموضوعی» ▫ شهیدصدر یکی از ویژگیهای تفسیر موضوعی، در برابر تفسیر تجزیئی(= ترتیبی)، را «اجتهادی» بودن آن میداند (صدر، المدرسة القرآنیة: 24-25)، که این ویژگی روش شناختی، متناسب با معصوم بودن متن قرآن است. ▫ اما، علاوه بر اجتهادی بودن، این مسئله نیز اهمّیت دارد که آیا تفسیرموضوعی از روشمندی علمی نیز برخوردار است؟ این مسئله از این جهت شایان توجّه است، که شهیدصدر هدف نهایی تفسیرموضوعی را «کشف نظریه های اساسی» قرآن میداند، و در صورت برخورداری تفسیرموضوعی از ویژگی علمی بودن، نظریّههای قرآنی اکتشاف شده توسط این روش، نظریّه هایی علمی قلمداد خواهند شد و شکلگیری علوم انسانی قرآنی، از این مسیر خواهد گذشت. ▫ شهیدصدر مهمترین ویژگی قوانین علمی را «عمومیت» (تکرار پذیری و تخلفناپذیری) آنها میداند. از اینرو، «قوانین تاریخی» را که نظریّه های اساسی قرآن در انسانشناسی قرآنی هستند، دارای هویّت علمی، عینی و ناظر به واقع میداند (همان: 70). 💫 بر این اساس، روش تفسیرموضوعی برای اکتشاف نظریّه قرآن، روشی علمی است، که در پی کشف نظریّه‌‌‌‌های اساسی، عام و جهان‌‌‌‌شمول درباره واقع زندگی انسانی است. #تفسیر_موضوعی #نظریه‌پردازی_قرآنی #شهید_صدر #علم_دینی https://eitaa.com/allamehsadr

🔍«مسئله محوری در نظریه پردازی قرآنی»🔎 🔵پژوهش‌‌هایی که در علوم انسانی صورت می‌‌گیرد، ناگزیر مسئله‌‌محور است؛ به‌این‌معنا که تحقیق با درگیری محقّق با یک مسئله نظری یا عملی، آغاز می‌‌شود و گام‌‌های تحقیق در راستای حلّ آن مسئله برداشته می‌شود. ⚫️از دیدگاه روش شناسان علوم اجتماعی رایج، محقّق در پژوهش‎های اجتماعی از دو طریق مسئله را به‌دست می‌آورد: الف) از یک رشته علمی؛ در هر رویکرد علمی، بهتدریج و باتوجّه به مبانی و نظریّه های موجود در آن، مجموعه‎ای از مسائل مرتبط با هم شکل میگیرد. حال، اگر محقّق بخواهد مسئله‎ای نو را وارد آن کند، باید آن مسئله با شبکه مسائل شکل‌گرفته در آن رویکرد علمی مرتبط بوده، از ابهام‎ها و خلأهای موجود در روابط بینامسئله‎ای آن رویکرد بیرون آمده باشد. بنابراین، محقّق با تسلط بر نظریّه های پیشین و مسائل شکلگرفته در یک علم خاص، مسائل حل‌نشده را تشخیص داده، در صدد حل آنها برمیآید. ب) از مشکلات زندگی اجتماعی؛ در این قسم، مسئله زمانی شکل میگیرد که محقّق در فرایند مطالعات خود بر روی اجتماع، با یک مشکل اجتماعی مواجه شود. در این صورت باید با تکیه بر مبانی علم‌شناختی، مسئلهای را که راه حلش را روش‌شناسی مقبول او در اختیارش میگذارد، از دل آن مشکل استخراج میکند (بلیکی، پارادایم های تحقیق در علوم اجتماعی: 70). ✅در کنار این دو طریق، متفکران اجتماعی مسلمان، همچون شهیدصدر و علامه طباطبایی، به طریق سومی از منشأ اخذ مسئله نیز توجه داشته اند، که این امر ناشی از دیدگاه رئالیستی ایشان به انسان و پدیده های انسانی و طبیعی دارد. 🔷از دیدگاه شهیدصدر برای دستیابی به «نظریه های اساسی» قرآن کریم، باید مسائل را از «واقع زندگی» بشر اخذ کرد. در این قسم، محقق علوم انسانی، با شناسایی مشکلات و راه‌حل‌های بشری درباره آنها، مسائل مربوط به بشریت را از واقع زندگی بشری کشف می‌کند. این نوع طرح مسئله، که مختص رویکرد علمی خاص تفسیر موضوعی در اندیشه اسلامی است، تمام منطقه‏های علم را شامل می‌شود. 🌐تفاوت این قسم با دو قسم نخست، وسعت جهان شمولی نظریه هایی است که بر پایه این طریق کشف مسئله بنیان نهاده شده است. از دیدگاه شهیدصدر، نظریه های اجتماعی و انسانی متفکران غربی، جهان شمول نبوده، نهایتا مختص بشر غربی است. (ن.ک: مقدمه اقتصادنا؛ السنن التأریخیة فی القرآن، الدرس الاول و الدرس الثانی) #شهید_صدر #نظریه‌پردازی_قرآنی #علم_دینی https://eitaa.com/allamehsadr/182

🔹 دکتر هادی موسوی، عضو هیئت علمی گروه فلسفه علوم انسانی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه دیدگاه های خود در رابطه با تاسیس دانشی با عنوان فلسفه اجتماعی، توسط علامه طباطبایی ره را ارائه کرد. 🔸 در این نشست مطرح شد که در تاریخ علمی ما، افراد شاخصی تحت ایده دانش، به تولید و توسعه علوم اجتماعی و انسانی پرداختند، اما غلبه ایده اسلامی سازی و عبارت علوم انسانی اسلامی، موجب شده تا این افراد شاخص شناخته نشوند. افرادی چون علامه طباطبایی، گرچه دستگاهی فکری برای مطالعه اجتماع ارائه داده، پایه‌های فلسفه اجتماعی را دهها سال پیش بنها نهادند، اما مرجعیت علم رایج و توقف در واژگان مصطلح آن، موجب شده تا محققان ما توان دیدن اینگونه ایده‌ها را نداشته باشند. 🔻 گزارش این نشست را در آدرس زیر مطالعه فرمایید: https://rihu.ac.ir/fa/news/37622 #نظریه‌پردازی_قرآنی #علم_دینی https://eitaa.com/allamehsadr/182

⬅ شهید صدر نوع تجربه در علوم انسانی را متفاوت از نوع تجربه در علوم طبیعی می‌داند. و این در واقع به بحث تاریخی بودن تجربه در علوم انسانی باز می‌گردد؛ چرا که بر خلاف تجربه در علوم طبیعی امکان تکرار تجربه و حذف برخی عوامل مرتبط و باقی ماندن عامل واحدی برای سنجش نوع و میزان اثرگذاری مؤلفه های مرتبط بر یک پدیده تاریخی در دسترس نیست. (ن. ک: اقتصادنا، 1433: ص 102) ⬅ این تفکیک نوع تجربه در علوم انسانی و علوم طبیعی، از مبانی تأثیرگذار در اندیشه فلسفه علمی شهیدصدر است، که توجه به آن راهگشای ورود به مباحث علوم اجتماعی دینی است. #شهید_صدر #نظریه‌پردازی_قرآنی #علم_دینی https://eitaa.com/allamehsadr/182

◀️معرفی کتاب«درآمدی به مطالعات قرآن و نظریه پردازی در علوم انسانی» ✅در دوره سیطره علوم انسانی برآمده از مبانی غیرالاهی و غیرحقیقی بر فکر و کنش افراد و جوامع بشری، رجوع به قرآن کریم چراغ راهی است فراروی بشریت برای یافتن راه حقیقت و دانش‌های حقیقی. این مهم در دهه‏های اخیر اندیشمندان اسلامی را بر آن داشت تا با رجوع به این منبع معرفتی آسمانی و برداشت مفاهیم و نظریه‏های علمی از آن، ره‌توشه‏ای برای گام نهادن در مسیر تحول علوم انسانی برگیرند. اما آنچه در رجوع به کتاب خالق هستی اهمیت دارد، نه هرگونه برداشت و فهم، بلکه آن برداشت و فهمی است که از رهگذر یک روش معتبر یا همان «تفسیر معتبر» بگذرد. کتاب «درآمدی به مطالعات قرآن و نظریه‌پردازی در علوم انسانی» درصدد است تا با ملاک قرار دادن شاخصه‏ها و معیارهای عام علوم انسانی و تفسیر قرآن، نمونه‌هایی از مطالعات قرآنی در عرصه علوم انسانی را ارزیابی کند. این ارزیابی، آسیب‏ها و امتیازات نمونه‏آثار موجود را آشکار و سنخ عناصر روش‏شناختی کلان برای نظریه‏پردازی قرآنی را نمایان می‏سازد. در این طرح، پژوهشگران عرصه علم دینی و علوم انسانی قرآنی به‏سوی «تفسیر موضوعی» سوق داده می‏شوند؛ گونه‏ای اجتهادی از روش فهم متن دینی که با اکتشاف نظریه‏های علمی قرآن، توان آشکار ساختن ظرفیت پاسخگویی دین به مسائل اساسی زندگی بشر را داراست. 📎لینک دریافت فهرست و تهیه کتاب: yun.ir/cnyrtd 🖌نویسندگان: علیرضا محمدی فرد و هادی موسوی #شهید_صدر #نظریه‌پردازی_قرآنی #علم_دینی https://eitaa.com/allamehsadr/182

لینک ورود به جلسه: https://b2n.ir/o.ensani معرفی کتاب«درآمدی به مطالعات قرآن و نظریه پردازی در علوم انسانی» 🖌نویسندگان: علیرضا محمدی فرد و هادی موسوی #شهید_صدر #نظریه‌پردازی_قرآنی #علم_دینی https://eitaa.com/allamehsadr/182

🔰لزوم توجه به «رویکرد علمی» در نظریه پردازی دینی و قرآنی 🔸پیش‎‌فرض‎های معرفتی و عناصر روش‎شناختی تحقیق، پیش‎ از تلاش برای نظریّه‎پردازی علمی، باید صورت‎بندی و تبیین شده باشد تا پژوهش‎‌گر بتواند در یک فرایند علمی و روشمند، نظریّه‎‌ای علمی ارائه کند. رویکردها و پارادایم‌های علمی مختلف، عهده‌دار ارائه این پیش فرض ها و عناصر روش شناختی هستند. در واقع، تحقیق و نظریّه‌پردازی در تمام مراحل تولید علم، از انتخاب مسئله، روش پاسخ‎گویی به مسئله و... ، همه براساس چارچوب نظری و روش از پیش پذیرفته‏شده محقّقان هر رویکرد انجام می‌گیرد و یک محقّق نمی‎تواند بدون توجّه به آنها، به «نظریه‎پردازی» در علوم اجتماعی ورود پیدا کند (فلسفه روش تحقیق در علوم انسانی، ایمان: 20-23، و 36). 🔸در آثار شهیدصدر نیز به مفهوم «رویکرد علمی» توجّه شده است. به‌عنوان نمونه، وی با اشاره به نظامهای مختلف علمی رایج در یکی از شاخههای علوم انسانی، یعنی علم اقتصاد، تفاوت این نظام‌ها را در رویکرد (= مذهب) علمی آنها میداند، که منجر به نظامهای علمی مختلف میشود (صدر، اقتصادنا: 5، 143 و 148 و ...). این رویکردها زمینه‌ساز پژوهشهای علمی آن نظام علمی در واقعیّت زندگی اجتماعی بشر هستند. از دیدگاه وی، اسلام نیز رویکرد علمی مستقل و ویژه خود را داراست (همان: 149-154) و نظام اجتماعی اسلام و علم اقتصاد اسلامی، مبتنی بر این رویکرد اسلامی شکل میگیرد (همان: 33-34). 🔻بر این اساس، هر تحقیق نظریّهپردازانه، هرچند در قالب تفسیر‌موضوعی‌‌ یا علوم اجتماعی دینی، در جریان تولید و پیشرفت خود ناچار از استفاده از پیش‌‌فرض‌‌ها و قواعد علمی از سنخ فلسفی، اصولی، کلامی و ...، است که در جامعه اسلامی، ثابت شده و یا به‌نحو اصول موضوعه پذیرفته شده‌اند. این اصول، در واقع، هدایتکننده کار علمی هستند و در فضای تولید علوم انسانی دینی، با عنوان رویکردهای علم دینی عرضه شده‌اند. #شهید_صدر #نظریه‌پردازی_قرآنی #علم_دینی https://eitaa.com/allamehsadr/182