▫«علوم انسانی و طبیعی در قرآن»؛ در قرآن‌کریم گزارههایی درباره علوم طبیعی و علوم‌انسانی یافت می‎شود. با این وجود، آن هنگام که سخن از اکتشاف نظریه علمی قرآن می‎شود، این پرسش مطرح می‌شود که آیا سهم علوم‌انسانی و طبیعی در مراجعه به قرآن یکسان است؟ ▫ شهیدصدر با تبیین هدف قرآن که هدایت انسان است، و وظیفه قرآن در راستای این هدف، که عملیات تغییر انسان است، توضیح می‎دهد که موضوعات علوم‌انسانی چون «قوانین تاریخ»، هم‎راستا با هدف و وظیفه قرآن هستند؛ به خلاف علوم طبیعی، که به‌صورت جانبی و استطرادی در قرآن مطرح می‎شوند (السنن التأریخیة فی القرآن: 47-49). 🔻 در این‌صورت میتوان تضمین کرد که قرآن به‌دلیل اینکه هدفش هدایت، و وظیفه اش تحقق راهبری عملیات تغییر بشری است، حتما درباره هر موضوعی در اینباره سخن دارد؛ گرچه در سطح نظریه های پایه. البته، ایشان استخراج نظریه قرآنی درباره موضوعات علوم طبیعی را نفی نمیکند، ولی از دیدگاه ایشان برمی آید که به‌دلیل همراستا نبودن هدف علوم طبیعی با هدف قرآن، تضمینی در اینباره نیست که قرآن حتما درباره این قسم موضوعات، نظریه به ما ارائه دهد. #شهید_صدر #علم_دینی https://eitaa.com/allamehsadr

🔸 «مسیر تحقق اقتصاد اسلامی»🔸 🔻 از دیدگاه شهیدصدر، تنها راه ممکن که می‌توان از آن طریق به اقتصاد اسلامی دست یافت عبارت است از «کشف رویکرد (مذهب) اقتصادی از راه عملیات اجتهاد در فهم متون، و ایجاد هماهنگی و یکپارچگی میان مدلولات آن متون در فرایندی واحد». (اقتصادنا: 460) 🔻 با این وصف نکات اصلی شهید صدر در شکل گیری اقتصاد اسلامی این امور خواهند بود: - در اقتصاد اسلامی لازم است "مذهب (رویکرد) اقتصادی" اسلام کشف شود؛ - "اکتشاف" در رسیدن به این رویکرد، شرط است (نه تولید یا بازسازی و...)؛ - این اکتشاف از راه "عملیات اجتهادی" میسر است؛ - عملیات اجتهادی بر پایه "متون دینی" (قرآن و سنت معصومان علیهم السلام) باید باشد؛ - "نظامی بنیادین" لازم است که بتواند میان مدلولات برآمده از اجتهاد از متون ایجاد "هماهنگی و یکپارچگی" نماید؛ - کل این فرایند، "به هم پیوسته و واحد" باشد. #شهید_صدر #علم_دینی https://eitaa.com/allamehsadr

🔘 برشی از کتاب «درآمدی به مطالعات قرآن و نظریه پردازی در علوم انسانی (در جستجوی تفسیر موضوعی)» (محمدی فرد و موسوی؛ در آستانه نشر): 🔹 ... محقق قرآنی نباید تصور کند که ميتواند صرفاً با تکيه بر روشهاي تحقيق متني اجتهادي، نظريه علوم انساني قرآني را به چنگ آورد، همچنانکه او نمی‌تواند بدون ملاک از روش‌هاي تحلیل متن علوم انساني بهره برد و برداشتش دستخوش تحميل بر قرآن نگردد؛ زیرا روش با مسئله همراستا و هم‌سنخ است. بنابراين، روشي که از ابتدا براي فروگشايي متن حاصل آمده، تنها منتهي به کشف معناي الفاظ ميشود، و روشي که از ابتدا براي کشف قوانين اجتماعي و شناسايي واقعيات انساني ابداع شده، منتهي به استخراج نظريه هاي علوم انساني خواهد شد. از اينرو، صرف به‌کارگيري روش‌هاي متني که بخشی از روش اجتهادي هستند، و بدون داشتن يک روش شناسي اجتهادي از سنخ علوم انساني، محقق را به نظريه قرآني نخواهد رساند. 🔸 شهيد صدر به خوبي به اين مطلب اشاره دارد و تفسير کاملا متني قرآن را، منتهي به نظريههاي اساسی قرآن نميداند؛ بلکه دستيابي به نظريات قرآن را، نیازمند بهره گیری از يک سير فرايندي از واقع زندگي به‌سوي قرآن می داند، که روش خاص خود را نيز ميطلبد (السنن التأریخیة فی القرآن:‌ 24-25). #شهید_صدر #علم_دینی https://eitaa.com/allamehsadr

♦ «دیدگاه قرآن درباره جبهه مقابل انبیاء، در حرکت اجتماعی بشری» ◾ از دیدگاه قرآن، به لحاظ تاریخی، یک ارتباط سلبی میان جایگاه اجتماعی «نبوت» در زندگی بشری و جایگاه اجتماعی «مترفین و مسرفین» وجود دارد؛ این ارتباط سلبی، حاکی از نقیض طبیعی بودن این دو جایگاه در اجتماع است. این ارتباط، به نقش نبی در جامعه و نقش مترفین و مسرفین در جامعه باز میگردد (السنن التأریخیة فی القرآن: 63-64) ◾ از اینرو، یکی از سنن تاریخ که قرآن مطرح کرده، مقابله دائمی انبیا با مترفین است. زیرا قطب مقابل انبیا در جامعه، مترفین هستند ... (همان: 148-149). #شهید_صدر #علم_دینی https://eitaa.com/allamehsadr

◾ در سالگرد شهادت اندیشمند بزرگ اسلامی، علامه شهید سیدمحمدباقر صدر، برشی از کتاب در دست چاپ با عنوان «درآمدی بر مطالعات قرآن و نظریه پردازی در علوم انسانی» به فرهیختگان تقدیم می‌شود. در فصلی از این کتاب، دیدگاه تفسیری شهیدصدر تبیین روش‌شناختی می‌شود.👇

🔸 «تفسیر موضوعی، نظریه قرآنی، رویکرد علم دینی» (1)🔸 این مسئله که داور نهایی در تعیین و ارزیابی نظریه علمی کدام منبع معرفتی است، از مسائل مهم فلسفه علم است. در هر رویکرد علمی، تعیین می‎شود که اگر قرار است یک نظریه علمی داشته باشیم، ملاک و منبع معرفتی مرجع در این امر کدام است. 🔹 در همین راستا، شهیدصدر باوجود تأکید بر استفاده تفسیرموضوعی از تجربیات بشری، و به‌رغم پررنگ بودن نقش تجربه در شناسایی موضوع، ملاک سنجش اعتبار علمی بودن نظریه را تجربه نمی‎داند، بلکه قرآن را بهعنوان منبع معرفتی مرجع تعیین می‎کند و نقش مفسر موضوعی را، کشف‎کننده این نظریه قرآنی می‎داند (المدرسة القرآنیة: 35-36). از دیدگاه وی، قرآن تنها کتاب جامع است که تمام پدیدهها را که با واقعیت اجتماعی یا تاریخی بشر مرتبط هستند، از بدو وجود و خلقت تا پایان جهان، تفسیر میکند (بارقه‌‌‌‌ها: 235-236). #شهید_صدر #علم_دینی https://eitaa.com/allamehsadr

🔸 «تفسیر موضوعی، نظریه قرآنی، رویکرد علم دینی» (2)🔸 🔹 این در حالی است که در رویکردهای علمی مختلف، داور نهایی از حیث منبع معرفتی مرجع در ارائه نظریه، متفاوت است. بهعنوان نمونه، در رویکرد علمی پوزیتیویستی، داور نهایی، تجربه در قالب داده‌های کمّی است؛ به‌این‌معنا که تنها زمانی نظریه علمی شکل می‌‌گیرد که تجربه‌های کمّی آن را ثابت کرده باشد. همچنین، در رویکرد علمی تفسیری، داور نهایی دانش عامه است، و واقعیت اجتماعی چیزی جز علم بینالاذهانی اجتماع انسانی نیست. در این رویکرد نیز تجربه کیفی ملاک ارزیابی دانش به‌دست آمده است. 🔹 بنابراین، تأکید شهیدصدر بر اکتشاف نظریه از قرآن و یافتن پاسخ پرسش‌‌های برآمده از زندگی بشری از قرآن، این نشان‌‌دهنده مرجعیت این منبع معرفتی در نظام فکری ایشان است. ▫ این تغایر منبع معرفتی مرجع با رویکردهای علمی رقیب، و بهتبع آن، تغایر روش اجتهادی با روش‌‌های رقیب، حاکی از تفاوت نظام تولید علم در دیدگاه ایشان، براساس ‌یک رویکرد علمی خاص است. #شهید_صدر #علم_دینی https://eitaa.com/allamehsadr

سخنان شهیدصدر خطاب به مردم عراق، ساعاتی پیش از شهادت او علوی زیست، و همچون مولای خود، مظلومانه به شهادت رسید #شهید_صدر #علم_دینی https://eitaa.com/allamehsadr

🔻 «تفسیر موضوعی، به مثابه تفسیر ناظر به واقع زندگی انسانی»🔻 ⬅ از دیدگاه شهیدصدر «تفسیر موضوعی»، برخلاف «تفسیر ترتیبی» که مسئله اش صرفاً رفع ابهام از الفاظ آیات و کلمات قرآن است، مسئله خود را از واقع زندگی بشری، در دو بعد انسانی و طبیعی، می گیرد (المدرسة القرآنیة: 29-31). بنابراین، قید «موضوعی» در این ترکیب، از حیث مسئله‌شناسی، به معنای «آبجکتیو، عینی و واقعی» است؛ زیرا تفسیر‌ موضوعی‌‌، مسئله تحقیق در آیات قرآن را از زندگی واقعی انسان اخذ می‌کند. ⬅ همچنین قید «موضوعی»، از حیث روش تحلیل متن، به‌این‌ معناست که برخلاف تفسیر ترتیبی، که مفسّر طبق ترتیب مصحفی آیات، قرآن را تفسیر میکند، در تفسیر‌ موضوعی‌‌ محور بحث یک موضوع مشخّص است و تمام آیات قرآن برای دستیابی به آن موضوع، گردآوری و بررسی می‌شوند (همان: 35-36). ⏪ بر این اساس، در این دیدگاه، قید «موضوعی» تنها به‌معنای ارائه یک «موضوع» به قرآن نیست. بلکه، به‌معنای «عینی» بوده، مسئله‌ای است که از عینیت برخوردار باشد و از واقع زندگی اخذ شده باشد. در این معنا، درون قرآنی و برون قرآنی بودن موضوع محوریت ندارد، بلکه آنچه مهم است، «عینی» بودن و مرتبط بودن با زندگی واقع انسانی است. ⛔ این تصویر از دیدگاه شهیدصدر درباره چیستی تفسیر موضوعی، با دیدگاهی که «موضوع» را به درون قرآنی و برون قرآنی تقسیم کرده، متفاوت است. در آن دیدگاه، عبارت شهیدصدر چنین تفسیر میشود که تنها با عرضه موضوعات برون قرآنی به قرآن، میتوان نظریه قرآن را اکتشاف کرد. #تفسیر_موضوعی #شهید_صدر #علم_دینی https://eitaa.com/allamehsadr

👈 با تبریک فرارسیدن ماه مبارک رمضان خدمت همه سروران؛ به این مناسبت، فایل صوتی تدریس کتاب ارزشمند «السنن التأریخیة فی القرآن» (قوانین تاریخی در قرآن)، اثر علامه سیدمحمدباقر صدر، هر روز بارگذاری مجدد میشود. قابل توجه است که این تدریس توسط حجت الاسلام و المسلمین دکتر محمدی فرد صورت گرفته است. 🔸 این کتاب، به‌رغم حجم مختصرش، از هنگامی که به چاپ رسید، ایده «نظریه پردازی قرآنی» را وارد ادبیات مطالعات قرآنی کرد و توسط اندیشمندان جهان اسلام، مورد استقبال قرار گرفت. 🔸 توجه به این کتاب، از کلیدهای ورود به تولید «علوم انسانی دینی» است و شیفتگان قرآن و مباحث علم دینی، قطعا بی نیاز از آن نیستند.

سنتهای تاریخی در قرآن، اثر شهیدصدر، ج 1 تدریس: حجت الاسلام دکتر محمدی فرد #سنتهای_تاریخ #تفسیر_موضوعی #شهید_صدر #علم_دینی https://eitaa.com/allamehsadr

▫ «الگوها و کارکرد آن در شکل گیری و فروپاشی تمدنها» (بخش 1) ◀ جوامع انسانی سه دسته از الگوها را میپذیرند: ـ الگوهای پست؛ ـ الگوهای آرمانی محدود؛ ـ الگوهای حقیقی. ◀ الگوهای پست از شرایط و ویژگیهایی واقعی، که بشر در آن زندگی میکند گرفته میشود. اینگونه الگوها زندگی را به امری تکراری تبدیل میکنند. ◀ الگوهای آرمانی محدود تنها وضعیت موجود را نمی بینند، بلکه درصددند تا قدمی فراتر نهند و نگاه آینده‌نگری محدودی را در برابر انسان قرار دهند. خطر الگوی آرمانی محدود این است که وقتی انسان به این الگو رسید، خودِ الگو تبدیل به مانعی برای پیشرفت انسان می‌شود. ◀ الگوی حقیقی اما برگرفته از خداوند سبحان است. این الگو موجب میشود که تلاش و کمال انسانی دائمی و بدون محدودیت باشد و از سوی دیگر با واقعیت جهان هماهنگ باشد. (برگرفته از: السنن التأریخیة فی القرآن، درسهای 9-11) #الگوهای_اجتماعی #شهید_صدر #علم_دینی https://eitaa.com/allamehsadr

سنتهای تاریخی در قرآن، اثر شهیدصدر، ج 2 تدریس: حجت الاسلام دکتر محمدی فرد #سنتهای_تاریخ #تفسیر_موضوعی #شهید_صدر #علم_دینی https://eitaa.com/allamehsadr

▫ «الگوها و کارکرد آن در شکل گیری و فروپاشی تمدنها» (بخش2) ◀ الگوهای پست و محدود به جهت اینکه انسانها به تدریج علاقه خود را به الگوها از دست میدهند، اثرگذاری خود را در ایجاد وحدت از دست میدهند و پرچمی که امت را یکپارچه می‌کرد فرومی‌افتد. ◀ الگوهای آرمانی محدود اما وضعیتی خطرناکتر دارند؛ زیرا این الگوها نیز، به جهت محدود بودن، بعد از دوره‌ای پیشرفت به حالت راکد در می‌آیند. و سرانی بر این جوامع حاکم میشوند که مردم نزد آنها نقشی جز عده ای از افراد تابع نخواهند داشت و حاکمان در این موقعیت تبدیل به «طبقه» شده، به شکل ارثی یا خاندانی یا طبقاتی قدرت در میان آنان انتقال پیدا میکند. و در فرجام، که ملتها وفاداری خود به الگوی تکراری را از دست میدهد، مجموعه ای از جنایتکاران بر مردم مسلط میشوند و تمام خیرات بدست آمده را نابود می‌کنند. شهید صدر دوره جدید تاریخ اروپا را نمونه‌ای از این نوع ملتها میداند. ◀ اما الگوی حقیقی همراه با تضاد دائمی با الگوهای پست و تکراری، انگیزه‌ای دائمی برای حرکت بدون محدودیت و بدون مانع بشر است. و در واقع درگیری پیامبران و امامان در طول تاریخ در راستای مبارزه با موانع پیشرفت تمدن بشری با الگوی حقیقی است. الگویی که هماهنگی جهانی را بدون محدودیت برای انسانها به دنبال دارد. الگوی حقیقی با تغییرات کمّی و کیفی در زندگی بشر فرصت بی‌نهایتی برای پیشرفت را در برابر بشر قرار می‌دهد. ♦ این الگوها هستند که هویت تمدنی ما را تعیین می‌کنند و می‌توانند موجبات زوال یا بقاء یک تمدن را به دنبال داشته باشند.(برگرفته از: السنن التأریخیة فی القرآن، درسهای 9-11) #الگوهای_اجتماعی #شهید_صدر #علم_دینی https://eitaa.com/allamehsadr

سنتهای تاریخی در قرآن، اثر شهیدصدر، ج 3 تدریس: حجت الاسلام دکتر محمدی فرد #سنتهای_تاریخ #تفسیر_موضوعی #شهید_صدر #علم_دینی https://eitaa.com/allamehsadr

سنتهای تاریخی در قرآن، اثر شهیدصدر، ج 4 تدریس: حجت الاسلام دکتر محمدی فرد #سنتهای_تاریخ #تفسیر_موضوعی #شهید_صدر #علم_دینی https://eitaa.com/allamehsadr

🔻 «اکتشاف نظریه‌های علوم انسانی از قرآن، غایت تفسیرموضوعی» ▫ شهیدصدر یکی از ویژگیهای تفسیر موضوعی، در برابر تفسیر تجزیئی(= ترتیبی)، را «اجتهادی» بودن آن میداند (صدر، المدرسة القرآنیة: 24-25)، که این ویژگی روش شناختی، متناسب با معصوم بودن متن قرآن است. ▫ اما، علاوه بر اجتهادی بودن، این مسئله نیز اهمّیت دارد که آیا تفسیرموضوعی از روشمندی علمی نیز برخوردار است؟ این مسئله از این جهت شایان توجّه است، که شهیدصدر هدف نهایی تفسیرموضوعی را «کشف نظریه های اساسی» قرآن میداند، و در صورت برخورداری تفسیرموضوعی از ویژگی علمی بودن، نظریّههای قرآنی اکتشاف شده توسط این روش، نظریّه هایی علمی قلمداد خواهند شد و شکلگیری علوم انسانی قرآنی، از این مسیر خواهد گذشت. ▫ شهیدصدر مهمترین ویژگی قوانین علمی را «عمومیت» (تکرار پذیری و تخلفناپذیری) آنها میداند. از اینرو، «قوانین تاریخی» را که نظریّه های اساسی قرآن در انسانشناسی قرآنی هستند، دارای هویّت علمی، عینی و ناظر به واقع میداند (همان: 70). 💫 بر این اساس، روش تفسیرموضوعی برای اکتشاف نظریّه قرآن، روشی علمی است، که در پی کشف نظریّه‌‌‌‌های اساسی، عام و جهان‌‌‌‌شمول درباره واقع زندگی انسانی است. #تفسیر_موضوعی #نظریه‌پردازی_قرآنی #شهید_صدر #علم_دینی https://eitaa.com/allamehsadr

سنتهای تاریخی در قرآن، اثر شهیدصدر، ج 5 تدریس: حجت الاسلام دکتر محمدی فرد #سنتهای_تاریخ #تفسیر_موضوعی #شهید_صدر #علم_دینی https://eitaa.com/allamehsadr

سنتهای تاریخی در قرآن، اثر شهیدصدر، ج 6 تدریس: حجت الاسلام دکتر محمدی فرد #سنتهای_تاریخ #تفسیر_موضوعی #شهید_صدر #علم_دینی https://eitaa.com/allamehsadr

سنتهای تاریخی در قرآن، اثر شهیدصدر، ج 7 تدریس: حجت الاسلام دکتر محمدی فرد #سنتهای_تاریخ #تفسیر_موضوعی #شهید_صدر #علم_دینی https://eitaa.com/allamehsadr

سنتهای تاریخی در قرآن، اثر شهیدصدر، ج 8 تدریس: حجت الاسلام دکتر محمدی فرد #سنتهای_تاریخ #تفسیر_موضوعی #شهید_صدر #علم_دینی https://eitaa.com/allamehsadr

♦ «تفاوت مفهوم آزادی در علوم اجتماعی اسلامی و نظام سرمایه داری غربی» 👈 «آزادی» یکی از ارکان نظام سرمایه‌‌داری است و در عین حال، یکی از مفاهیم اجتماعی در رویکرد اسلامی است. اما این مفهوم، در نظام سرمایه‌‌داری و رویکرد اسلامی تفاوت‌‌هایی دارد: o در سرمایه‌‌داری، این مفهوم با یک شک و طغیان علیه دین آغاز شد، و انقلاب، منتهی به باور مذهبی به «آزادی» شد. اما در اسلام، عکس است؛ یعنی ابتدا ایمان به «الله» موجب شد تا این مفهوم با مرکزیت ایمان به خدا محقق شود، تا در ادامه، این ایمان موجب انقلاب علیه هرچه مقابل الله است (طواغیت) شود. o در سرمایه‌‌داری، رویکرد به آزادی، ایجابی است و آزادی، یک حق شخصی هر فرد در تملک خویش، و نفی سلطه دیگران بر این حق شخصی است. اما در اسلام، عبودیت خدا در مقابل این حق تملک شخصی است، و آزادی، به‌‌معنای نفی عبودیت غیر خدا بر انسان است. o در سرمایه‌‌داری، آزادی حق انسان است و انسان حق دارد از آن چشم بپوشد؛ اما در اسلام، این مفهوم با عبودیت خدا مرتبط است و انسان حق ندارد از آن دست بکشد (المدرسة الاسلامیة: ص86-87). #آزادی #شهید_صدر #علم_دینی https://eitaa.com/allamehsadr

سنتهای تاریخی در قرآن، اثر شهیدصدر، ج 9 تدریس: حجت الاسلام دکتر محمدی فرد #سنتهای_تاریخ #تفسیر_موضوعی #شهید_صدر #علم_دینی https://eitaa.com/allamehsadr