بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ السَّلاَمُ عَلَى مَهْدِیِّ الْأُمَمِ وَ جَامِعِ الْكَلِم موضوع امروز: «‌#شَقُّ‌الْقَمَر»         روز یکشنبه، ١۴٠٢/٠۴/١١ ✍️ مناسبت روز: امشب شب چهاردهم ماه ذی‌الحجه است که علامه طباطبائى (ره) در تفسیر المیزان این شب را شب رخداد معجزه «شقّ القمر» (شکافته شدن ماه) در سال پنجم بعثت دانسته است، لذا سخن امروز را به این معجزه بزرگ الهی اختصاص می‌دهیم؛ آيات قرآن گواهى می‌دهند كه پيامبر گرامى اسلام علاوه بر «معجزه جاويدان قرآن کریم» معجزات ديگرى نیز داشته‌اند؛ که اين معجزات در جلب و هدايت مردم به اسلام نقش بنيادی داشته‌اند؛ يكی از این معجزات كه در آیات قرآن و روایات متعدد آمده، این است که حضرت رسول (ص) با دست مبارک خود به ماه اشاره فرمودند و قرص ماه در برابر چشم مردم به دو نيم تقسیم شد و دوباره پس از لحظاتی ماه به صورت قرص کامل درآمد که این معجزه را «شَقُّ الْقَمَر» نامیده‌اند؛ (ترجمه تفسير الميزان، ج۱۹، ص۹۶) البته در خصوص علل انجام این معجزه بزرگ توسط رسول خدا اختلاف وجود دارد و در برخی روایات که عموماً از «ابن عباس» و «انس بن مالک» است، آمده که این معجزه بنا به درخواست جمعى از سران قریش و مشرکان مانند ابوجهل صورت پذیرفت؛ آن‌جا که خدمت رسول خدا رسيدند و از ایشان درخواست كردند كه براى اثبات نبوت و رسالت خود، اگر می‌توانند ماه را به دو نيم كنند؛ آن‌گاه حضرت فرمودند: اگر چنين كنم شما ايمان می‌آوريد؟ همگى آن‌ها گفتند آرى! پس با اشاره حضرت، ماه به دو نیم تقسیم شد به گونه‌ای که غار حرا از میان دو نیمه ماه دیده می‌شد، ولی نه تنها مشرکین ایمان نیاوردند بلکه گفتند این هم یکی از سِحرهای مستمر پیامبر است؛ (ترجمه الميزان، ج ۱۹، ص ۶۹)؛ اما در برخی روايات ديگر آمده كه "شق القمر" بر اساس تقاضاى حقيقت جويانی صورت گرفت كه از مدينه خدمت پيامبر(ص) آمده و در عَقَبه با ایشان بيعت كردند و علت پيشنهاد آنها به پيامبر هم اين بود كه می‌گفتند جادو در امور زمين اثر می‌گذارد، و ما می‌خواهيم مطمئن شويم که معجزات شما، سِحر نيست. (بحارالانوار، ج۱۷، ص۳۵۲و۳۵۵) البته اصل جريان "معجزه شق القمر" تقریباً مورد قبول همه علمای شیعه و سنی است و دانشمندان اسلامی براى اثبات این معجزه بزرگ از آيات و روايات بهره گرفته‌اند‌؛ (تفسير نمونه، ج۲۳، ص۱۳) چنانچه بسیاری از مفسران همچون فخر رازى و طبرسى «آیه اول سوره قمر» را در رابطه با معجزه شق‌القمر دانسته‌اند، آنجا که خداوند می‌فرماید: «اقْتَرَبَتِ السَّاعَةُ وَانْشَقَّ الْقَمَر: آن ساعت نزديك شد و ماه از هم شكافت» (همان، ص۱۲) البته برخی از مفسرین نیز همچون حسن بصری، عطاء خراسانی و بلخی، «وَانْشَقَّ الْقَمَر» را اشاره به شكافتن ماه در قیامت و يكی از نشانه‌های بر هم خوردن نظام هستی در آن زمان دانسته‌اند؛ اما بسیاری از مفسرین و علماء بزرگ، از جمله علامه طباطبایی (ره) در تفسیر المیزان، و آیت‌الله العظمی جعفر سبحانی، در جلد هفتم «منشور جاويد» خود، نظر این دسته از مفسرین را رد کرده‌اند و شواهد و دلائل متعددی آورده‌اند كه اين آيه مربوط به معجزه شق‌القمر پيامبر اسلام است، از جمله این‌که: 1️⃣ لفظ "انْشَقَّ" ماضی است و بی‌جهت نمی‌توان آن را به آينده و قیامت تفسیر نمود؛ 2️⃣ گذشته بر اين‌كه جمله «اقْتَرَبَتِ السَّاعَة» نیز ماضی است و به معنای "آن ساعت نزديك شد" می‌باشد و طبعاً جمله معطوف بر آن نيز ماضی خواهد بود؛ 3️⃣ مضافاً بر اين كه اگر در این آیه سخن از معجزه نباشد، هيچ تناسبی با نسبت سحر به پيامبر كه در آيه بعد آمده، وجود ندارد، آنجا که خداوند می‌فرماید: «وَ إِنْ يَرَوْا آيَةً يُعْرِضُوا وَ يَقُولُوا سِحْرٌ مُسْتَمِرٌّ»: «اگر معجزه‌ای را ببينند، از آن روی بر می‌گردانند و می‌گويند سحر و جادوی مستمر است» (قمر/٢) 4️⃣ ضمن اینکه تعبير به "سِحْرٌ مُسْتَمِر" نیز اشاره به اين است كه مشرکین معجزات مكرری از پيامبر اسلام (ص) ديده بودند كه "شق القمر" در ادامه آن‌ها بوده، لذا همه آن معجزات را "سحر مستمر" می‌پنداشتند، هر چند که اين تهمت ناروا، بهانه‌ای براى عدم تسليم در مقابل حق بوده است. (تفسير نمونه، ج ۲۳، ص ۱۰) ✍️ لذا براساس نکات فوق، اکثر مفسرین این آیات را درباره معجزه شق‌القمر دانسته‌اند، و عموم محدثین و علماى اسلامى نیز درباره وقوع این معجزه از رسول خدا (ص) ادعاى اجماع و تواتر روایات کرده‌اند؛ چنانچه در کتب شیعه و اهل‌سنت به بیش از بیست روايت در تأييد و چگونگی این معجزه الهی اشاره شده که در پایان این مبحث کوتاه، تنها به یک روایت اشاره می‌نمائیم که شيخ طوسی (ره) از امیرالمؤمنین (ع) نقل کرده كه حضرت با تأیید شق‌القمر فرمودند: «در مكه قرص ماه دونيم شد و رسول خدا (ص) فرمودند: بنگرید و گواه باشید». (امالی، ج١، ص٣۵١)

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ السَّلاَمُ عَلَى مَهْدِیِّ الْأُمَمِ وَ جَامِعِ الْكَلِم موضوع امروز: «‌#شَقُّ‌الْقَمَر»         روز یکشنبه، ١۴٠٢/٠۴/١١ ✍️ مناسبت روز: امشب شب چهاردهم ماه ذی‌الحجه است که علامه طباطبائى (ره) در تفسیر المیزان این شب را شب رخداد معجزه «شقّ القمر» (شکافته شدن ماه) در سال پنجم بعثت دانسته است، لذا سخن امروز را به این معجزه بزرگ الهی اختصاص می‌دهیم؛ آيات قرآن گواهى می‌دهند كه پيامبر گرامى اسلام علاوه بر «معجزه جاويدان قرآن کریم» معجزات ديگرى نیز داشته‌اند؛ که اين معجزات در جلب و هدايت مردم به اسلام نقش بنيادی داشته‌اند؛ يكی از این معجزات كه در آیات قرآن و روایات متعدد آمده، این است که حضرت رسول (ص) با دست مبارک خود به ماه اشاره فرمودند و قرص ماه در برابر چشم مردم به دو نيم تقسیم شد و دوباره پس از لحظاتی ماه به صورت قرص کامل درآمد که این معجزه را «شَقُّ الْقَمَر» نامیده‌اند؛ (ترجمه تفسير الميزان، ج۱۹، ص۹۶) البته در خصوص علل انجام این معجزه بزرگ توسط رسول خدا اختلاف وجود دارد و در برخی روایات که عموماً از «ابن عباس» و «انس بن مالک» است، آمده که این معجزه بنا به درخواست جمعى از سران قریش و مشرکان مانند ابوجهل صورت پذیرفت؛ آن‌جا که خدمت رسول خدا رسيدند و از ایشان درخواست كردند كه براى اثبات نبوت و رسالت خود، اگر می‌توانند ماه را به دو نيم كنند؛ آن‌گاه حضرت فرمودند: اگر چنين كنم شما ايمان می‌آوريد؟ همگى آن‌ها گفتند آرى! پس با اشاره حضرت، ماه به دو نیم تقسیم شد به گونه‌ای که غار حرا از میان دو نیمه ماه دیده می‌شد، ولی نه تنها مشرکین ایمان نیاوردند بلکه گفتند این هم یکی از سِحرهای مستمر پیامبر است؛ (ترجمه الميزان، ج ۱۹، ص ۶۹)؛ اما در برخی روايات ديگر آمده كه "شق القمر" بر اساس تقاضاى حقيقت جويانی صورت گرفت كه از مدينه خدمت پيامبر(ص) آمده و در عَقَبه با ایشان بيعت كردند و علت پيشنهاد آنها به پيامبر هم اين بود كه می‌گفتند جادو در امور زمين اثر می‌گذارد، و ما می‌خواهيم مطمئن شويم که معجزات شما، سِحر نيست. (بحارالانوار، ج۱۷، ص۳۵۲و۳۵۵) البته اصل جريان "معجزه شق القمر" تقریباً مورد قبول همه علمای شیعه و سنی است و دانشمندان اسلامی براى اثبات این معجزه بزرگ از آيات و روايات بهره گرفته‌اند‌؛ (تفسير نمونه، ج۲۳، ص۱۳) چنانچه بسیاری از مفسران همچون فخر رازى و طبرسى «آیه اول سوره قمر» را در رابطه با معجزه شق‌القمر دانسته‌اند، آنجا که خداوند می‌فرماید: «اقْتَرَبَتِ السَّاعَةُ وَانْشَقَّ الْقَمَر: آن ساعت نزديك شد و ماه از هم شكافت» (همان، ص۱۲) البته برخی از مفسرین نیز همچون حسن بصری، عطاء خراسانی و بلخی، «وَانْشَقَّ الْقَمَر» را اشاره به شكافتن ماه در قیامت و يكی از نشانه‌های بر هم خوردن نظام هستی در آن زمان دانسته‌اند؛ اما بسیاری از مفسرین و علماء بزرگ، از جمله علامه طباطبایی (ره) در تفسیر المیزان، و آیت‌الله العظمی جعفر سبحانی، در جلد هفتم «منشور جاويد» خود، نظر این دسته از مفسرین را رد کرده‌اند و شواهد و دلائل متعددی آورده‌اند كه اين آيه مربوط به معجزه شق‌القمر پيامبر اسلام است، از جمله این‌که: 1️⃣ لفظ "انْشَقَّ" ماضی است و بی‌جهت نمی‌توان آن را به آينده و قیامت تفسیر نمود؛ 2️⃣ گذشته بر اين‌كه جمله «اقْتَرَبَتِ السَّاعَة» نیز ماضی است و به معنای "آن ساعت نزديك شد" می‌باشد و طبعاً جمله معطوف بر آن نيز ماضی خواهد بود؛ 3️⃣ مضافاً بر اين كه اگر در این آیه سخن از معجزه نباشد، هيچ تناسبی با نسبت سحر به پيامبر كه در آيه بعد آمده، وجود ندارد، آنجا که خداوند می‌فرماید: «وَ إِنْ يَرَوْا آيَةً يُعْرِضُوا وَ يَقُولُوا سِحْرٌ مُسْتَمِرٌّ»: «اگر معجزه‌ای را ببينند، از آن روی بر می‌گردانند و می‌گويند سحر و جادوی مستمر است» (قمر/٢) 4️⃣ ضمن اینکه تعبير به "سِحْرٌ مُسْتَمِر" نیز اشاره به اين است كه مشرکین معجزات مكرری از پيامبر اسلام (ص) ديده بودند كه "شق القمر" در ادامه آن‌ها بوده، لذا همه آن معجزات را "سحر مستمر" می‌پنداشتند، هر چند که اين تهمت ناروا، بهانه‌ای براى عدم تسليم در مقابل حق بوده است. (تفسير نمونه، ج ۲۳، ص ۱۰) ✍️ لذا براساس نکات فوق، اکثر مفسرین این آیات را درباره معجزه شق‌القمر دانسته‌اند، و عموم محدثین و علماى اسلامى نیز درباره وقوع این معجزه از رسول خدا (ص) ادعاى اجماع و تواتر روایات کرده‌اند؛ چنانچه در کتب شیعه و اهل‌سنت به بیش از بیست روايت در تأييد و چگونگی این معجزه الهی اشاره شده که در پایان این مبحث کوتاه، تنها به یک روایت اشاره می‌نمائیم که شيخ طوسی (ره) از امیرالمؤمنین (ع) نقل کرده كه حضرت با تأیید شق‌القمر فرمودند: «در مكه قرص ماه دونيم شد و رسول خدا (ص) فرمودند: بنگرید و گواه باشید». (امالی، ج١، ص٣۵١)