بسْم اللّٰه الرَّحْمٰن الرَّحیم
#تفسیر_قرآن_جلسه_۹۳
نام سوره: توبه
شماره آیه:《۹۳》
#آیه: إِنَّمَا السَّبیلُ عَلَى الَّذینَ یَسْتَأْذِنُونَکَ وَ هُمْ أَغْنِیاءُ رَضُوا بِأَنْ یَکُونُوا مَعَ الْخَوالِفِ وَ طَبَعَ اللّهُ عَلى قُلُوبِهِمْ فَهُمْ لایَعْلَمُونَ
#ترجمه: راه مؤاخذه تنها به روى کسانى باز است که از تو اجازه مى خواهند در حالى که توانگرند; (و امکانات کافى براى جهاد دارند;) آنها راضى شدند که با متخلفان (زنان و کودکان و بیماران) بمانند; و خداوند بر دل هایشان مُهر نهاده; به همین جهت چیزى نمى دانند!
#تفسیر_آیه
در این آیه، حال گروه پنجم را شرح مى دهد، یعنى آنها که به هیچ وجه در پیشگاه خدا معذور نبوده و نخواهند بود، مى فرماید:
راه مؤاخذه و مجازات تنها به روى کسانى گشوده است که از تو اجازه مى‌خواهند در جهاد شرکت نکنند، در حالى که امکانات کافى و وسائل لازم براى این کار در اختیار دارند، و کاملاً بى نیازند(إِنَّمَا السَّبیلُ عَلَى الَّذینَ یَسْتَأْذِنُونَکَ وَ هُمْ أَغْنِیاءُ).
سپس اضافه مى کند:
این ننگ براى آنها بس است که، راضى شدند با افراد ناتوان، بیمار و معلول، در مدینه بمانند و از افتخار شرکت در جهاد محروم گردند(رَضُوا بِأَنْ یَکُونُوا مَعَ الْخَوالِفِ).
و این کیفر نیز آنها را بس که خداوند قدرت تفکر و ادراک را از آنها به خاطر اعمال زشتشان گرفته، و بر دل هایشان مُهر نهاده و به همین دلیل چیزى نمى دانند(وَ طَبَعَ اللّهُ عَلى قُلُوبِهِمْ فَهُمْ لایَعْلَمُونَ).
✍تهیه و تنظیم : عاشوری
بسْم اللّٰه الرَّحْمٰن الرَّحیم
#تفسیر_قرآن_جلسه_۹۳
نام سوره: توبه
شماره آیه:《۹۳》
#آیه: إِنَّمَا السَّبیلُ عَلَى الَّذینَ یَسْتَأْذِنُونَکَ وَ هُمْ أَغْنِیاءُ رَضُوا بِأَنْ یَکُونُوا مَعَ الْخَوالِفِ وَ طَبَعَ اللّهُ عَلى قُلُوبِهِمْ فَهُمْ لایَعْلَمُونَ
#ترجمه: راه مؤاخذه تنها به روى کسانى باز است که از تو اجازه مى خواهند در حالى که توانگرند; (و امکانات کافى براى جهاد دارند;) آنها راضى شدند که با متخلفان (زنان و کودکان و بیماران) بمانند; و خداوند بر دل هایشان مُهر نهاده; به همین جهت چیزى نمى دانند!
#تفسیر_آیه
در این آیه، حال گروه پنجم را شرح مى دهد، یعنى آنها که به هیچ وجه در پیشگاه خدا معذور نبوده و نخواهند بود، مى فرماید:
راه مؤاخذه و مجازات تنها به روى کسانى گشوده است که از تو اجازه مى‌خواهند در جهاد شرکت نکنند، در حالى که امکانات کافى و وسائل لازم براى این کار در اختیار دارند، و کاملاً بى نیازند(إِنَّمَا السَّبیلُ عَلَى الَّذینَ یَسْتَأْذِنُونَکَ وَ هُمْ أَغْنِیاءُ).
سپس اضافه مى کند:
این ننگ براى آنها بس است که، راضى شدند با افراد ناتوان، بیمار و معلول، در مدینه بمانند و از افتخار شرکت در جهاد محروم گردند(رَضُوا بِأَنْ یَکُونُوا مَعَ الْخَوالِفِ).
و این کیفر نیز آنها را بس که خداوند قدرت تفکر و ادراک را از آنها به خاطر اعمال زشتشان گرفته، و بر دل هایشان مُهر نهاده و به همین دلیل چیزى نمى دانند(وَ طَبَعَ اللّهُ عَلى قُلُوبِهِمْ فَهُمْ لایَعْلَمُونَ).
✍تهیه و تنظیم : عاشوری
بسْم اللّٰه الرَّحْمٰن الرَّحیم
#تفسیر_قرآن_جلسه_۹۴
نام سوره: توبه
شماره آیه:《۹۴》
#آیه: يَعْتَذِرُونَ إِلَيْكُمْ إِذَا رَجَعْتُمْ إِلَيْهِمْ ۚ قُل لَّا تَعْتَذِرُوا لَن نُّؤْمِنَ لَكُمْ قَدْ نَبَّأَنَا اللَّهُ مِنْ أَخْبَارِكُمْ ۚ وَ سَيَرَى اللَّهُ عَمَلَكُمْ وَرَسُولُهُ ثُمَّ تُرَدُّونَ إِلَىٰ عَالِمِ الْغَيْبِ وَالشَّهَادَةِ فَيُنَبِّئُكُم بِمَا كُنتُمْ تَعْمَلُونَ
#ترجمه: هنگامى که به سوى آنها (که از جهاد تخلّف کردند) بازگردید، براى شما عذر (و بهانه) مى آورند. بگو: «عذر نیاورید، ما هرگز (سخن) شما را باور نخواهیم کرد! چرا که خدا ما را از اخبارتان آگاه ساخته. و خدا و پیامبرش، اعمال شما را خواهند دید. سپس به سوى کسى که داناى پنهان و آشکار است بازگشت داده مى شوید. و او شما را به آنچه انجام مى دادید، آگاه مى کند (و جزا مى دهد.)»
#تفسیر_آیه
به عذرها و سوگندهاى دروغینشان اعتنا نکنید!
این آیه و آیات بعد آن، همچنان پیرامون اعمال شیطانى منافقان سخن مى گوید، و پرده از روى کارهایشان، یکى پس از دیگرى، برمى دارد، و به مسلمانان هشدار مى دهد فریب اعمال ریاکارانه و سخنان ظاهراً دلپذیر آنها را نخورند.
در آیه نخست مى فرماید:
هنگامى که شما (از جنگ تبوک) به مدینه باز مى گردید، منافقان به سراغ شما مى آیند و عذرخواهى مى کنند (یَعْتَذِرُونَ إِلَیْکُمْ إِذا رَجَعْتُمْ إِلَیْهِمْ).
از تعبیر یَعْتَذِرُون که فعل مضارع است و معنى آینده را مى تواند در بر داشته باشد، چنین برمى آید قبلاً خداوند، پیامبر و مسلمانان را از این موضوع آگاه کرده که منافقانِ دروغگو، به عنوان عذرخواهى، به زودى نزد آنها خواهند آمد، لذا طرز پاسخگوئى آنها را نیز به مسلمانان تعلیم مى دهد.
در اینجا، روى سخن را به پیامبرش، به عنوان رهبر مسلمین کرده، مى گوید:
به منافقان بگو عذرخواهى مکنید، ما هرگز به سخنان شما ایمان نخواهیم آورد(قُلْ لاتَعْتَذِرُوا لَنْ نُؤْمِنَ لَکُمْ).
چرا که خداوند ما را از اخبار شما آگاه ساخته(قَدْ نَبَّأَنَا اللّهُ مِنْ أَخْبارِکُمْ)
بنابراین، ما از نقشه هاى شیطانى شما به خوبى باخبریم!
ولى در عین حال، راه بازگشت و توبه، به سوى شما باز است، اعمال آینده شما روشن مى سازد از عدم شرکت در نبرد پشیمان شده اید یا این عذرخواهى فریب و خدعه است و به زودى خداوند و پیامبرش اعمال شما را مى بینند(وَ سَیَرَى اللّهُ عَمَلَکُمْ وَ رَسُولُهُ).
این احتمال نیز، در تفسیر آیه داده شده است که منظور از این جمله، مسأله توبه نیست، بلکه هدف آن است در آینده نیز، خداوند و پیامبرش (طبق وحى الهى) از اعمال و نقشه هاى شما آگاه مى شود، و آنها را نقش بر آب خواهد کرد، بنابراین، نه امروز از دست شما کارى ساخته است و نه فردا!.
ولى، تفسیر اول با ظاهر آیه سازگارتر است.
ضمناً، توجه داشته باشید درباره این جمله، و مسأله عرضه داشتن همه اعمال امت بر پیامبرش(صلى الله علیه وآله)، بحث مشروحى داریم که در ذیل آیه ۱٠۵ همین سوره خواهد آمد.
و پس از آن مى فرماید:
همه اعمال و نیات شما، امروز ثبت و بایگانى مى شود، سپس به سوى کسى که اسرار پنهان و آشکار را مى‌داند، باز مى گردید، و او شما را از آنچه انجام مى دادید آگاه مى‌کند(ثُمَّ تُرَدُّونَ إِلى عالِمِ الْغَیْبِ وَ الشَّهادَةِ فَیُنَبِّئُکُمْ بِما کُنْتُمْ تَعْمَلُونَ)
و جزاى آن را به شما خواهد داد.
✍تهیه و تنظیم : عاشوری
بسْم اللّٰه الرَّحْمٰن الرَّحیم
#تفسیر_قرآن_جلسه_۹۵
نام سوره: توبه
شماره آیه:《۹۵》
#آیه: سَيَحْلِفُونَ بِاللَّهِ لَكُمْ إِذَا انقَلَبْتُمْ إِلَيْهِمْ لِتُعْرِضُوا عَنْهُمْ ۖ فَأَعْرِضُوا عَنْهُمْ ۖ إِنَّهُمْ رِجْسٌ ۖ وَمَأْوَاهُمْ جَهَنَّمُ جَزَاءً بِمَا كَانُوا يَكْسِبُونَ
#ترجمه: هنگامى که به سوى آنان بازگردید، براى شمابه خدا سوگند یاد مى کنند، تا از آنها اعراض (و صرف نظر) کنید. (آرى) از آنها اعراض کنید (و روى بگردانید). چرا که آنها پلیدند. و به کیفر اعمالى که انجام مى دادند، جایگاهشان، دوزخ است.
#تفسیر_آیه
در این آیه، بار دیگر به سوگندهاى دروغین منافقان اشاره مى کند و مى‌فرماید:
آنها براى فریب شما، به زودى دست به دامن قسم مى‌زنند، و هنگامى که به سوى آنان بازگشتید، به خدا سوگند یاد مى کنند که از آنها صرف نظر کنید و اگر خطائى کرده اند، مشمول عفوشان سازید(سَیَحْلِفُونَ بِاللّهِ لَکُمْ إِذَا انْقَلَبْتُمْ إِلَیْهِمْ لِتُعْرِضُوا عَنْهُمْ).
آنها از هر درى وارد مى شوند، تا خشم شما را فرو نشانند و مورد مجازات قرار نگیرند.
گاهى از طریق عذرخواهى مى‌خواهند خود را بى گناه قلمداد کنند.
و گاهى با اعتراف به گناه، تقاضاى عفو و گذشت دارند، شاید به یکى از این دو طریق بتوانند در دل شما نفوذ کنند.
ولى شما نباید به هیچ وجه تحت تأثیر آنان قرار گیرید و ...
باید از آنها روى بگردانید( فَأَعْرِضُوا عَنْهُمْ).
اما به عنوان اعتراض و خشم و انکار! نه به عنوان عفو و بخشش و گذشت.
آنها تقاضاى اعراض دارند، اما اعراض به معنى گذشت، شما هم اعراض کنید، ولى به معنى تکذیب و انکار.
این دو تعبیر مشابه، با دو معنى کاملاً متضاد، لطافت و زیبائى خاصى دارد که، بر اهل ذوق پوشیده نیست.
آنگاه به عنوان تأکید و توضیح و بیان دلیل مى فرماید:
چرا که آنها موجوداتى پلیدند (إِنَّهُمْ رِجْسٌ)
و باید از چنین موجودات پلیدى، اعراض کرد.
و چون چنین اند...
جایگاهى جز جهنم نخواهند داشت(وَ مَأْواهُمْ جَهَنَّمُ).
زیرا، بهشت جاى نیکان و پاکان است، نه جایگاه پلیدان و آلودگان!
🔹اما...
⚜🔸همه اینها نتیجه اعمالى است که خودشان انجام داده اند(جَزاءً بِما کانُوا یَکْسِبُونَ)
و نسبت به آنان هیچ ستمى نشده است.
✍تهیه و تنظیم : عاشوری
بسْم اللّٰه الرَّحْمٰن الرَّحیم
#تفسیر_قرآن_جلسه_۹۶
نام سوره: توبه
شماره آیه:《۹۶》
#آیه: يَحْلِفُونَ لَكُمْ لِتَرْضَوْا عَنْهُمْ ۖ فَإِن تَرْضَوْا عَنْهُمْ فَإِنَّ اللَّهَ لَا يَرْضَىٰ عَنِ الْقَوْمِ الْفَاسِقِينَ
#ترجمه: براى شما قسم یاد مى کنند تا از آنها راضى شوید. اگر شما از آنها راضى شوید، خداوند (هرگز) از گروه فاسقان راضى نخواهد شد.
#تفسیر_آیه
براى شما قسم یاد مى کنند که از آنها خشنود شوید (یَحْلِفُونَ لَکُمْ لِتَرْضَوْا عَنْهُمْ).
سوگندى که در آیه قبل مورد اشاره قرار گرفت، به خاطر این بود که: مؤمنان عملاً واکنشى در مقابل آنها نشان ندهند، ولى سوگندى که در این آیه، به آن اشاره شده، براى آن است که: علاوه بر جنبه عملى، قلباً هم از آنها خشنود شوند!
این در صورتى است که آیه قبل را اشاره به سوگند آیه بعد ندانیم و گرنه هر دو آیه اشاره به یک سوگند خواهند داشت.
و در ادامه آیه، با تعبیرى که بوى تهدید از آن مى آید، مى فرماید: اگر شما هم از آنها راضى شوید، خدا هرگز از جمعیت فاسقان راضى نخواهد شد (فَإِنْ تَرْضَوْا عَنْهُمْ فَإِنَّ اللّهَ لایَرْضى عَنِ الْقَوْمِ الْفاسِقینَ).
بدون این که دستور دهد شما از آنها راضى نشوید.
شک نیست، آنها از نظر دینى و اخلاقى، اهمیتى براى خشنودى مسلمانان قائل نبودند، بلکه مى خواستند از این راه، کدورت هاى قلبى آنان را بشویند، تا از عکس العمل هاى آنان در امان بمانند، و دستورات رسول خدا(صلى الله علیه وآله) در مورد عدم مجالست با آنها را خنثى سازند.
ولى خداوند، با تعبیر لایَرْضى عَنِ الْقَوْمِ الْفاسِقینَ ، به مسلمانان هشدار مى دهد: اینها فاسقند، و جاى این ندارد که از آنها راضى شوند، این سوگندها دام هاى فریبى است که، بر سر راه شما مى گسترند، بیدار باشید، در آنها گرفتار نشوید!
چه خوب است مسلمانان در هر عصر و زمان، مراقب نقشه هاى شیطانى و شناخته شده منافقان باشند، نکند با استفاده از همان نیرنگ ها و دام هاى گذشته، در برابر آنان ظاهر شوند، و به مقاصد شوم خود با استفاده از این وسائل، برسند.
✍تهیه و تنظیم : عاشوری
بسْم اللّٰه الرَّحْمٰن الرَّحیم
#تفسیر_قرآن_جلسه_۹۷
نام سوره: توبه
شماره آیه:《۹۷》
#آیه: الْأَعْرَابُ أَشَدُّ كُفْرًا وَ نِفَاقًا وَ أَجْدَرُ أَلَّا يَعْلَمُوا حُدُودَ مَا أَنزَلَ اللَّهُ عَلَىٰ رَسُولِهِ ۗ وَاللَّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٌ
#ترجمه: بادیه نشینان عرب، کفر و نفاقشان شدیدتر است. و به ناآگاهى از حدود احکامى که خدا بر پیامبرش نازل کرده، سزاوارترند. و خداوند دانا و حکیم است.
#تفسیر_آیه
در آیه نخست مى فرماید: اعراب بادیه نشین (به حکم دورى از تعلیم و تربیت، و نشنیدن آیات الهى و سخنان پیامبر(صلى الله علیه وآله)) کفر و نفاقشان شدیدتر است (الأَعْرابُ أَشَدُّ کُفْراً وَ نِفاقاً).
باز به همین دلیل، به جهل و بى خبرى از حدود فرمان ها، و احکامى که خدا بر پیامبرش نازل کرده است، سزاوارترند (وَ أَجْدَرُ أَلاّ یَعْلَمُوا حُدُودَ ما أَنْزَلَ اللّهُ عَلى رَسُولِهِ).
اعراب از کلماتى است که معنى جمعى دارد، و مفردى براى آن از نظر لغت عرب نیست، و چنان که ائمه لغت مانند: مؤلف قاموس ، صحاح ، تاج العروس و دیگران گفته اند: این کلمه، تنها به عرب هاى بادیه نشین اطلاق مى شود، و هنگامى که معنى مفرد آن را اراده کنند، همین کلمه را با یاء نسبت ، به صورت اعرابى به کار مى برند.
بنابراین، بر خلاف آنچه بسیارى تصور مى کنند، اعراب جمع عرب نیست بلکه به معنى عرب هاى بادیه نشین است.
أَجْدَر از ماده جدار به معنى دیوار است، سپس به هر چیز مرتفع و شایسته اطلاق شده است، به همین جهت أَجْدَر معمولاً به معنى شایسته تر استعمال مى شود.
و در پایان آیه مى فرماید: خداوند دانا و حکیم است (وَ اللّهُ عَلیمٌ حَکیمٌ).
یعنى: اگر درباره عرب هاى بادیه نشین چنین داورى مى کند، روى تناسب خاصى است که محیط آنها، با این گونه صفات دارد، و از روى علم و حکمت این معنى را اعلام مى دارد.
✍تهیه و تنظیم : عاشوری
بسْم اللّٰه الرَّحْمٰن الرَّحیم
#تفسیر_قرآن_جلسه_۹۸
نام سوره: توبه
شماره آیه:《۹۸》
#آیه: وَ مِنَ الْأَعْرَابِ مَن يَتَّخِذُ مَا يُنفِقُ مَغْرَمًا وَ يَتَرَبَّصُ بِكُمُ الدَّوَائِرَ ۚ عَلَيْهِمْ دَائِرَةُ السَّوْءِ ۗ وَاللَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ
#ترجمه: گروهى از (این) اعراب بادیه نشین، چیزى را که(در راه خدا)انفاق مى کنند، غرامت محسوب مى دارند.
و انتظار حوادث ناگوار براى شما مى کشند. حوادث بد، سزاوار خودشان است. و خداوند شنوا و داناست.
#تفسیر_آیه
براى این که چنین توهمى پیدا نشود که: همه اعراب بادیه نشین، و یا همه بادیه نشینان، داراى چنین صفاتى هستند، به دو گروه مختلف آنها اشاره مى کند.
نخست مى گوید: گروهى از این عرب هاى بادیه نشین، کسانى هستند که بر اثر نفاق یا ضعف ایمان، هنگامى که چیزى را در راه خدا انفاق کنند، آن را ضرر و زیان و غرامت محسوب مى دارند (وَ مِنَ الأَعْرابِ مَنْ یَتَّخِذُ ما یُنْفِقُ مَغْرَماً)، نه یک موفقیت و پیروزى و تجارت پر سود.
و دیگر از صفات آنها این است که: همواره در انتظار این هستند، بلاها و مشکلات شما را احاطه کند، و تیره روزى و ناکامى به سراغ شما بیاید (وَ یَتَرَبَّصُ بِکُمُ الدَّوائِرَ).
دَوائِر جمع دائره و معنى آن معروف است، ولى عرب به حوادث سخت و دردناک، که انسان را احاطه مى کند نیز، دائره و در حال جمعى دوائر مى گوید.
در واقع آنها افرادى تنگ نظر، بخیل و حسودند، بخل آنها سبب مى شود، هر گونه خدمت مالى در راه خدا را غرامت بپندارند، و حسادتشان موجب این مى شود که، همیشه در انتظار بروز مشکلات، گرفتارى ها و مصائب براى دیگران باشند، سپس اضافه مى کند:
حوادث دردناک براى خود آنها است (عَلَیْهِمْ دائِرَةُ السَّوْءِ.
آنها نباید در انتظار بروز مشکلات و نزول بلاها بر شما باشند; چرا که این مشکلات، ناکامى ها و بدبختى ها، تنها به سراغ این گروه منافق بى ایمان، جاهل، نادان، تنگ نظر و حسود مى رود.
سرانجام، آیه را با این جمله که: خداوند شنوا و دانا است پایان مى دهد (وَ اللّهُ سَمیعٌ عَلیمٌ).
هم سخنان آنها را مى شنود و هم از نیات و مکنون ضمیر آنها، آگاه است.
✍تهیه و تنظیم : عاشوری
بسْم اللّٰه الرَّحْمٰن الرَّحیم
#تفسیر_قرآن_جلسه_۹۹
نام سوره: توبه
شماره آیه:《۹۹》
#آیه: وَ مِنَ الْأَعْرَابِ مَن يُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ وَ يَتَّخِذُ مَا يُنفِقُ قُرُبَاتٍ عِندَ اللَّهِ وَ صَلَوَاتِ الرَّسُولِ ۚ أَلَا إِنَّهَا قُرْبَةٌ لَّهُمْ ۚ سَيُدْخِلُهُمُ اللَّهُ فِي رَحْمَتِهِ ۗ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَّحِيمٌ
#ترجمه: گروهى (دیگر) از عربهاى بادیه نشین، به خدا و روز بازپسین ایمان دارند. و آنچه را انفاق مى کنند، مایه تقرّب به خدا، و دعاى پیامبر مى دانند. آگاه باشید اینها مایه تقرّب آنهاست! خداوند بزودى آنان را در رحمت خود وارد خواهد ساخت. به یقین، خداوند آمرزنده و مهربان است.
#تفسیر_آیه
به مؤمنان با اخلاص بادیه نشین اشاره کرده مى گوید: اما گروهى از این عرب هاى بادیه نشین کسانى هستند که، ایمان به خدا و روز رستاخیز دارند (وَ مِنَ الأَعْرابِ مَنْ یُؤْمِنُ بِاللّهِ وَ الْیَوْمِ الآْخِرِ).
به همین دلیل، هیچ گاه انفاق در راه خدا را، غرامت و زیان نمى دانند، بلکه با توجه به پاداش هاى وسیع الهى در این جهان و سراى دیگر، این کار را وسیله نزدیکى به خدا، و مایه توجه و دعاى پیامبر(صلى الله علیه وآله)، که افتخار و برکت بزرگى است مى شمارند (وَ یَتَّخِذُ ما یُنْفِقُ قُرُبات عِنْدَ اللّهِ وَ صَلَواتِ الرَّسُولِ).
در اینجا خداوند، این طرز فکر آنها را با تأکید فراوان تصدیق مى کند، و مى فرماید: آگاه باشید این انفاق ها، به طور قطع، مایه تقرّب آنها در پیشگاه خداوند است (أَلا إِنَّها قُرْبَةٌ لَهُمْ).
و به همین دلیل، خدا آنان را به زودى در رحمت خود وارد مى سازد (سَیُدْخِلُهُمُ اللّهُ فی رَحْمَتِهِ).
و اگر لغزش هائى از آنها سرزده باشد، به خاطر ایمان و اعمال پاکشان، آنها را مى بخشد. زیرا خداوند آمرزنده و مهربان است (إِنَّ اللّهَ غَفُورٌ رَحیمٌ).
تأکیدهاى پى در پى که در این آیه دیده مى شود، به راستى جالب است، کلمه أَلا و إِنَّ که هر دو براى بیان تأکید مى باشند.
و پس از آن، جمله سَیُدْخِلُهُمُ اللّهُ فی رَحْمَتِهِ ، مخصوصاً با توجه به فِى که ورود و غوطه ور شدن در رحمت الهى را مى رساند.
و سرانجام، جمله آخر، که با إِنَّ و دو صفت از صفات مهرآمیز خدا (غفور و رحیم) را ذکر مى کند، همه بیان کننده نهایت لطف و رحمت خدا، درباره این گروه است.
شاید به این جهت که این گروه، با محروم بودن از تعلیم و تربیت، و عدم دسترسى کافى به آیات الهى، و سخنان پیامبر(صلى الله علیه وآله)، باز از جان و دل اسلام را پذیرا شده اند، و با نداشتن امکانات مالى (چنان که وضع بادیه نشینان ایجاب مى کند)، از انفاق در راه خدا خوددارى نمى کنند.
بنابراین، شایسته هر گونه تقدیر و تشویق اند، بیش از آنچه شهرنشینان متمکّن، شایستگى دارند.
مخصوصاً، توجه به این نکته لازم است که: در مورد اعراب منافق جمله عَلَیْهِمْ دائِرَةُ السَّوْءِ ـ که نشان دهنده احاطه بدبختى ها به آنها است ـ به کار رفته، اما در مورد اعراب با ایمان و فداکار کلمه فی رَحْمَتِهِ که بیانگر احاطه رحمت الهى به آنها است.
یکى، در رحمت خداوند غوطه ور است، و دیگرى را، بدبختى ها احاطه کرده است!
✍تهیه و تنظیم :عاشوری
بسْم اللّٰه الرَّحْمٰن الرَّحیم
#تفسیر_قرآن_جلسه_۱۰۰
نام سوره: توبه
شماره آیه:《۱۰۰》
#ترجمه: وَالسَّابِقُونَ الْأَوَّلُونَ مِنَ الْمُهَاجِرِينَ وَالْأَنصَارِ وَالَّذِينَ اتَّبَعُوهُم بِإِحْسَانٍ رَّضِيَ اللَّهُ عَنْهُمْ وَ رَضُوا عَنْهُ وَ أَعَدَّ لَهُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِي تَحْتَهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا أَبَدًا ۚ ذَٰلِكَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ
#ترجمه: پیشگامان نخستین از مهاجرین و انصار، و کسانى که به نیکى از آنها پیروى کردند، خداوند از آنها خشنود گشت، و آنها (نیز) از او خشنود شدند. و باغهاى بهشتى براى آنان آماده ساخته، که نهرها از پاى درختانش جارى است. جاودانه در آن خواهند ماند. و این است رستگارى و پیروزى بزرگ!
#تفسیر_آیه
پیشگامان اسلام
به دنبال آیات گذشته، که بیان حال کفار و منافقان را مى نمود، در این آیه، اشاره به گروه هاى مختلف از مسلمانان راستین شده است و آنها را در سه گروه مشخص، تقسیم مى کند.
1⃣ نخست
آنها که پیشگامان در اسلام و هجرت بوده اند(وَ السّابِقُونَ الأَوَّلُونَ مِنَ الْمُهاجِرینَ).
2⃣ دوم:
آنها که پیشگام در نصرت و یارى پیامبر(صلى الله علیه وآله)، و یاران مهاجرش بودند(وَ الأَنْصارِ).
3⃣ سوم:
آنها که بعد از این دو گروه آمدند، و از برنامه هاى آنها به نیکى پیروى کردند، و با انجام اعمال نیک، قبول اسلام، هجرت، و نصرت آئین پیامبر(صلى الله علیه وآله)، به آنها پیوستند(وَ الَّذینَ اتَّبَعُوهُمْ بِإِحْسان).
روشن شد منظور از بِإِحْسان ، در واقع بیان اعمال و معتقداتى است که، در آنها از پیشگامان اسلام پیروى مى کنند، و به تعبیر دیگر: احسان ، بیان وصف برنامه هائى است که، از آن متابعت مى شود.
ولى، این احتمال نیز در معنى آیه داده شده است که: احسان بیان وصف چگونگى متابعت و پیروى باشد، یعنى: آنها که به طور شایسته پیروى مى کنند (در صورت اول باء به معنى فِى ، و در صورت دوم به معنى مَعَ است).
گر چه ظاهر آیه، مطابق تفسیر اول است.
پس از ذکر این گروه سه گانه، مى فرماید:
هم خداوند از آنها راضى، و هم آنها از خدا راضى شده اند (رَضِیَ اللّهُ عَنْهُمْ وَ رَضُوا عَنْهُ).
رضایت خدا از آنها; به خاطر ایمان و اعمال صالحى است که انجام داده اند، و خشنودى آنان از خدا، به خاطر پاداش هاى گوناگون، فوق العاده و پر اهمیتى است، که به آنان ارزانى داشته.
به تعبیر دیگر: آنچه خدا از آنها خواسته، انجام داده اند، و آنچه آنها از خدا خواسته اند، به آنان بخشیده، بنابراین، هم خدا از آنها راضى است، و هم آنان از خدا راضى هستند.
با این که، جمله گذشته همه مواهب و نعمت هاى الهى را در برداشت، (مواهب مادّى و معنوى، جسمانى و روحانى) ولى، بعنوان تأکید و بیان تفصیل بعد از اجمال ، اضافه مى کند:
خداوند براى آنها باغ هائى از بهشت فراهم ساخته، که از زیر درختانش نهرها جریان دارند (وَ أَعَدَّ لَهُمْ جَنّات تَجْری تَحْتَهَا الأَنْهارُ).
از امتیازات این نعمت، آن است که:
⚜🔸جاودانى است و همواره در آن خواهند ماند(خالِدینَ فیها أَبَداً).
و مجموع این مواهب معنوى و مادّى، براى آنها پیروزى بزرگى محسوب مى شود(ذلِکَ الْفَوْزُ الْعَظیمُ).
چه پیروزى از این برتر، که انسان احساس کند آفریدگار، معبود و مولایش، از او خشنود است، و کارنامه قبولى او را امضاء کرده؟
و چه پیروزى از این بالاتر، که با اعمال محدودى در چند روز عمر فانى، مواهب بى پایان ابدى پیدا کند.
این احتمال نیز وجود دارد که رضایت خدا مربوط به پذیرش آئین او باشد و رضایت آنها به خاطر عظمت قدرت و خروج از تحت سلطه فرهنگ منحط و ستمگران جاهلى.
✍تهیه و تنظیم : عاشوری
بسْم اللّٰه الرَّحْمٰن الرَّحیم
#تفسیر_قرآن_جلسه_۱۰۱
نام سوره: توبه
شماره آیه:《۱۰۱》
#آیه: وَ مِمَّنْ حَوْلَكُم مِّنَ الْأَعْرَابِ مُنَافِقُونَ ۖ وَ مِنْ أَهْلِ الْمَدِينَةِ ۖ مَرَدُوا عَلَى النِّفَاقِ لَا تَعْلَمُهُمْ ۖ نَحْنُ نَعْلَمُهُمْ ۚ سَنُعَذِّبُهُم مَّرَّتَيْنِ ثُمَّ يُرَدُّونَ إِلَىٰ عَذَابٍ عَظِيمٍ
#ترجمه: و از (میان) اعرابِ بادیه نشین که اطراف شما هستند، جمعى منافقند. و از اهل مدینه (نیز)،گروهى سخت به نفاق پاى بندند. تو آنها را نمى شناسى، ولى ما آنها را مى شناسیم. بزودى آنها را دو بار مجازات مى کنیم (:مجازاتى در زمان حیات، ومجازاتى به هنگام مرگ). سپس به سوى مجازات بزرگى (در قیامت) فرستاده مى شوند.
#تفسیر_آیه
منافقان مدینه
بار دیگر قرآن مجید، بحث را متوجه اعمال منافقان و گروه هاى آنها کرده مى‌فرماید:
از میان کسانى که در اطراف شهر شما مدینه هستند، گروهى منافقند(وَ مِمَّنْ حَوْلَکُمْ مِنَ الأَعْرابِ مُنافِقُونَ).
یعنى نباید تنها توجه خود را به منافقان داخل بیندازید، باید هشیار باشید، منافقان بیرون را نیز زیر نظر بگیرید، و مراقب فعالیت هاى خطرناک آنان باشید.
کلمه أَعْراب همان گونه که سابقاً هم اشاره کردیم، معمولاً به عربهاى بادیه نشین گفته مى شود.
آنگاه اضافه مى کند:
در خود مدینه و از اهل مدینه نیز، گروهى سخت به نفاق پایبندند(وَ مِنْ أَهْلِ الْمَدینَةِ مَرَدُوا عَلَى النِّفاقِ).
نفاق را تا سر حدّ سرکشى و طغیان رسانده، سخت به آن پایبند، و در آن صاحب تجربه اند!
مَرَدُوا از ماده مرد ، (بر وزن سرد)، به معنى طغیان و سرکشى و بیگانگى مطلق مى باشد، و در اصل به معنى برهنگى و تجرد آمده، و به همین جهت به پسرانى که هنوز مو در صورتشان نروئیده است أمرد مى گویند.
شجرة مرداء یعنى: درختى که هیچ برگ ندارد، و مارد به معنى شخص سرکش است، که به کلّى از اطاعت فرمان خارج شده است.
بعضى از مفسران و اهل لغت، این ماده را به معنى تمرین نیز گرفته اند (از جمله در تاج العروس و قاموس تمرین، یکى از معانى آن ذکر شده است).
و این، شاید به خاطر آن باشد که تجرد مطلق از چیزى، و خروج کامل از آن بدون ممارست و تمرین ممکن نیست.
به هر حال، این گروه از منافقان، چنان از حق و حقیقت عارى، و چنان بر کار خود مسلط بودند که مى توانستند: خود را در صف مسلمانان راستین جا بزنند، بدون این که کسى متوجه نفاق آنها بشود.
این تفاوت تعبیر، درباره منافقان داخلى و خارجى در این آیه، گویا اشاره به این نکته است که:
منافقان داخلى در کار خود مسلط تر و طبعاً خطرناک ترند، و مسلمانان باید شدیداً مراقب آنها باشند، هر چند منافقان خارجى را نیز، نباید از نظر دور دارند.
لذا بلافاصله بعد از آن مى‌فرماید:
تو آنها را نمى شناسى، ولى ما مى‌شناسیم(لاتَعْلَمُهُمْ نَحْنُ نَعْلَمُهُمْ).
البته، این اشاره به علم عادى و معمولى پیغمبر(صلى الله علیه وآله) است، ولى هیچ منافات ندارد که او از طریق وحى، و تعلیم الهى، به اسرار آنان کاملاً واقف گردد.
بسْم اللّٰه الرَّحْمٰن الرَّحیم
#تفسیر_قرآن_جلسه_۱۰۲
نام سوره: توبه
شماره آیه:《۱۰۲》
#آیه: وَ آخَرُونَ اعْتَرَفُوا بِذُنُوبِهِمْ خَلَطُوا عَمَلًا صَالِحًا وَ آخَرَ سَيِّئًا عَسَى اللَّهُ أَن يَتُوبَ عَلَيْهِمْ ۚ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَّحِيمٌ
#ترجمه: و گروهى دیگر (مؤمنانى هستند که) به گناهان خود اعتراف کرده اند. و کار خوب و بد را به هم آمیخته اند. امید مى رود که خداوند توبه آنها را بپذیرد. به یقین، خداوند آمرزنده و مهربان است.
#تفسیر_آیه
توبه کاران
پس از اشاره به وضع منافقان داخل و خارج مدینه در آیه قبل، در اینجا به وضع گروهى از مسلمانان گناهکار، که اقدام به توبه و جبران اعمال سوء خود کردند اشاره مى کند و مى فرماید:
گروه دیگرى از آنها به گناهان خود اعتراف کردند(وَ آخَرُونَ اعْتَرَفُوا بِذُنُوبِهِمْ).
و اعمال صالح و ناصالح را به هم آمیختند(خَلَطُوا عَمَلاً صالِحاً وَ آخَرَ سَیِّئاً).
پس از آن مى افزاید:
امید مى رود که خداوند توبه آنها را بپذیرد و رحمت خویش را به آنان بازگرداند (عَسَى اللّهُ أَنْ یَتُوبَ عَلَیْهِمْ).
زیرا خداوند آمرزنده و مهربان است ، داراى رحمتى وسیع و گسترده (إِنَّ اللّهَ غَفُورٌ رَحیمٌ).
تعبیر به عَسى در آیه فوق، که معمولاً در موارد امیدوارى و احتمال پیروزى، توأم با احتمال عدم پیروزى به کار مى رود، شاید به خاطر آن است که آنها را در میان بیم و امید، و خوف و رجاء، که دو وسیله تکامل و تربیت است قرار دهد.
این احتمال نیز وجود دارد که تعبیر به عَسى اشاره به این باشد که علاوه بر توبه و ندامت و پشیمانى، باید در آینده کارهاى دیگرى را انجام دهند، و گذشته را با اعمال نیک خود جبران نمایند.
ولى با توجه به این که، آیه را با بیان غفران و رحمت الهى تکمیل مى‌کند، جنبه امیدوارى در آن غلبه دارد.
این نکته نیز روشن است نزول آیه درباره ابو لبابه و یا سایر متخلفان جنگ تبوک ، مفهوم وسیع آیه را به آن اختصاص نمى دهد، بلکه تمام افرادى که اعمال نیک و بد را به هم آمیخته اند، و از کارهاى بد خویش پشیمانند را فرا مى گیرد.
و لذا از بعضى دانشمندان نقل شده آیه فوق امیدبخش ترین آیات قرآن است، که درها را به روى گنهکاران گشوده، و توبه کاران را به سوى خود دعوت مى کند.
✍تهیه و تنظیم :عاشوری
بسْم اللّٰه الرَّحْمٰن الرَّحیم
#تفسیر_قرآن_جلسه_۱۰۳
نام سوره: توبه
شماره آیه:《۱۰۳》
#آیه: خُذْ مِنْ أَمْوَالِهِمْ صَدَقَةً تُطَهِّرُهُمْ وَ تُزَكِّيهِم بِهَا وَ صَلِّ عَلَيْهِمْ ۖ إِنَّ صَلَاتَكَ سَكَنٌ لَّهُمْ ۗ وَاللَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ
#ترجمه: از اموال آنها صدقه اى (بعنوان زکات) بگیر،تا بوسیله آن، آنها را پاک سازى و پرورش دهى.
و (به هنگام گرفتن زکات،) به آنها دعا کن. که دعاى تو، مایه آرامش آنهاست. و خداوند شنواو داناست.
#تفسیر_آیه:
زکات عامل پاکى فرد و جامعه
در نخستین آیه مورد بحث، اشاره به یکى از احکام مهم اسلامى، یعنى: مسأله زکات شده است، و به عنوان یک قانون کلى به پیامبر(صلى الله علیه وآله)چنین دستور مى دهد: از اموال آنها صدقه اى (به عنوان زکات) بگیر ! (خُذْ مِنْ أَمْوالِهِمْ صَدَقَةً).
کلمه مِن که براى بیان تبعیض است، نشان مى دهد: زکات همواره جزئى از مال را تشکیل مى دهد، نه همه آن و نه قسمت عمده آن را.
آنگاه به دو قسمت از فلسفه اخلاقى، روانى و اجتماعى زکات اشاره کرده مى فرماید: تو با این کار آنها را پاک مى کنى و نموّ مى دهى (تُطَهِّرُهُمْ وَ تُزَکِّیهِمْ بِها).
آنها را از رذائل اخلاقى، از دنیاپرستى و بخل و امساک پاک مى کنى، و نهال نوع دوستى، سخاوت، و توجه به حقوق دیگران را در آنها پرورش مى دهى.
از این گذشته، مفاسد و آلودگى هائى که در جامعه به خاطر فقر و فاصله طبقاتى، و محرومیت گروهى از جامعه به وجود مى آید، با انجام این فریضه الهى برمى چینى، و صحنه اجتماع را از این آلودگى ها پاک مى سازى.
و نیز، همبستگى اجتماعى و نموّ و پیشرفت اقتصادى را، در سایه این گونه برنامه ها تأمین مى نمائى.
بنابراین حکم، زکات هم پاک کننده فرد و اجتماع است، هم نموّ دهنده بذرهاى فضیلت در افراد، و هم سبب پیشرفت جامعه، و این رساترین تعبیرى است که درباره زکات مى توان گفت.
از یکسو، آلودگى ها را مى شوید و از سوى دیگر تکامل آفرین است.
این احتمال نیز، در معنى آیه داده شده که: فاعل تُطَهِّرُهُم زکات باشد، و فاعل تُزَکِّیهِم پیامبر(صلى الله علیه وآله)،
بنابراین، معنى آیه چنین خواهد بود: زکات آنها را پاک مى کند، و به وسیله آن تو آنها را پرورش مى دهى.
ولى اظهر این است که: فاعل در هر دو، شخص پیامبر(صلى الله علیه وآله)مى باشد، همان گونه که در آغاز، معنى کردیم، هر چند از نظر نتیجه تفاوت چندانى میان این دو تعبیر وجود ندارد.
پس از آن، اضافه مى کند: هنگامى که از آنها زکات مى گیرى، براى آنها دعا کن، و به آنها درود بفرست ! (وَ صَلِّ عَلَیْهِمْ).
این نشان مى دهد که: حتى در برابر انجام وظائف واجب، باید از مردم تشکر و تقدیر کرد، و مخصوصاً از طریق معنوى و روانى آنها را تشویق نمود.
لذا در روایات مى خوانیم: هنگامى که مردم زکات خود را خدمت پیامبر(صلى الله علیه وآله)مى آوردند، پیامبر(صلى الله علیه وآله)با جمله أَللّهُمَّ صَلِّ عَلَیْهِم به آنها دعا مى کرد.
سپس مى افزاید: این دعا و درود تو، مایه آرامش خاطر آنهاست (إِنَّ صَلاتَکَ سَکَنٌ لَهُمْ).
چرا که از پرتو این دعا، رحمت الهى بر دل و جان آنها نازل مى شود، آن گونه که آن را احساس مى کنند، به علاوه قدردانى پیامبر(صلى الله علیه وآله)و یا کسانى که در جاى او قرار مى گیرند، و زکات اموال مردم را مى پذیرند، یک نوع آرامش روحى و فکرى به آنها مى بخشد، که اگر ظاهراً چیزى را از دست داده اند، بهتر از آن را به دست آورده اند.
جالب این که: تا کنون نشنیده ایم مأموران وصول مالیات، موظف باشند از مردم تشکر کنند، ولى این دستور، به عنوان یک حکم مستحب، در برنامه هاى اسلامى، روشنگر عمق جنبه هاى انسانى در احکام است.
و در پایان آیه به تناسب بحثى که گذشت مى گوید: خداوند شنوا و دانا است (وَ اللّهُ سَمیعٌ عَلیمٌ).
هم دعاى پیامبر(صلى الله علیه وآله)را مى شنود، و هم از نیات زکات دهندگان آگاه است.
✍تهیه و تنظیم : عاشوری
بسْم اللّٰه الرَّحْمٰن الرَّحیم
#تفسیر_قرآن_جلسه_۱۰۴
نام سوره: توبه
شماره آیه:《۱۰۴》
#آیه: أَلَمْ يَعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ هُوَ يَقْبَلُ التَّوْبَةَ عَنْ عِبَادِهِ وَ يَأْخُذُ الصَّدَقَاتِ وَ أَنَّ اللَّهَ هُوَ التَّوَّابُ الرَّحِيمُ
#ترجمه: آیا نمى دانستند که فقط خداوند توبه را از بندگانش مى پذیرد
و صدقات را مى گیرد، و خداوند توبه پذیر و مهربان است؟!
#تفسیر_آیه
و از آنجا که بعضى از گنهکاران، مانند: متخلفان جنگ تبوک اصرار داشتند: پیامبر(صلى الله علیه وآله) توبه آنها را بپذیرد، در دومین آیه مورد بحث، به این موضوع اشاره مى کند که: پذیرش توبه، کار پیامبر نیست.
مى فرماید: آیا آنها نمى دانند: تنها خداوند توبه را از بندگانش مى پذیرد
(أَ لَمْ یَعْلَمُوا أَنَّ اللّهَ هُوَ یَقْبَلُ التَّوْبَةَ عَنْ عِبادِهِ).
نه تنها پذیرنده توبه او است، بلکه زکات و یا صدقات دیگرى را که به عنوان کفاره گناه و تقرب به پروردگار مى دهند، نیز خدا مى گیرد (وَ یَأْخُذُ الصَّدَقاتِ).
شک نیست که گیرنده زکات و صدقات، یا پیامبر(صلى الله علیه وآله) و امام(علیه السلام) و پیشواى مسلمین است و یا افراد مستحق، و در هر صورت خداوند به ظاهر آنها را نمى گیرد، ولى از آنجا که دست پیامبر و پیشوایان راستین، دست خدا است، چرا که آنها نماینده خدا هستند، گوئى خداوند این صدقات را مى گیرد.
همچنین، بندگان نیازمندى که به اجازه و فرمان الهى این گونه کمک ها را مى پذیرند، آنها نیز در حقیقت نمایندگان پروردگارند، و به این ترتیب دست آنها نیز دست خدا است.
این تعبیر، یکى از لطیف ترین تعبیراتى است که، عظمت و شکوه این حکم اسلامى، یعنى زکات را مجسم مى سازد، و علاوه بر تشویق همه مسلمانان به این فریضه بزرگ الهى، به آنها هشدار مى دهد، در پرداخت زکات و صدقات نهایت ادب و احترام را به خرج دهند، چرا که گیرنده خدا است، نکند، همچون افراد کوتاه فکر، چنین تصور کنند، مانعى ندارد شخص نیازمند مورد تحقیر قرار گیرد، و یا آن چنان زکات را به او بپردازند، که شخصیتش در هم شکسته شود.
به عکس، باید همچون بنده خاضعى در مقابل ولى نعمت خود، شرط ادب را در اداى زکات و رساندن به اهلش رعایت کنند.
در روایتى از پیامبر(صلى الله علیه وآله)مى خوانیم: إِنَّ الصَّدَقَةَ تَقَعُ فِى یَدِ اللّهِ قَبْلَ أَنْ تَصِلَ إِلى یَدِ السّائِلِ؛ صدقه پیش از آن که در دست نیازمند قرار بگیرد، به دست خدا مى رسد !
در حدیث دیگرى از امام سجاد (علیه السلام) آمده: إِنَّ الصَّدَقَةَ لاتَقَعُ فِى یَدِ الْعَبْدِحَتّى تَقَعَ فِى یَدِ الرَّبِّ: صدقه در دست بنده قرار نمى گیرد، مگر این که قبلاً در دست خدا قرار بگیرد. (نخست به دست خدا و بعد به دست بنده مى رسد).
حتى در روایتى، تصریح شده: همه اعمال این آدمى را فرشتگان تحویل مى گیرند، جز صدقه، که مستقیماً به دست خدا مى رسد.
این مضمون که با عبارات گوناگون در روایات اهل بیت(علیهم السلام) خواندیم، از طرق اهل تسنن نیز، از پیامبر(صلى الله علیه وآله) با تعبیر دیگرى نقل شده است، در صحیح مسلم و بخارى چنین آمده است: ما تَصَدَّقَ أَحَدُکُمْ بِصَدَقَة مِنْ کَسْب حَلال طَیِّب ـ وَ لایَقْبَلُ اللّهُ إِلاَّ الطَّیِّبَ ـ إِلاّ أَخَذَهَا الرَّحْمنُ بِیَمِیْنِهِ وَ إِنْ کانَتْ تَمْرَةً فَتَرْبُوا فِى کَفِّ الرَّحْمنِ حَتّى تَکُونَ أَعْظَمَ مِنَ الْجَبَلِ؛
هیچ کس از شما صدقه اى از در آمد حلالى نمى پردازد ـ و البته خداوند جز حلال قبول نمى کند ـ مگر این که خداوند با دست راست خود آن را مى گیرد، حتى اگر یک دانه خرما باشد، سپس در دست خدا نموّ مى کند تا بزرگ تر از کوه شود.
این حدیث، که پر از تشبیه و کنایه هاى پر معنى است، روشنگر اهمیت فوق العاده خدمات انسانى، و کمک به نیازمندان، در تعلیمات اسلام است.
تعبیرات مختلف دیگرى که در احادیث در این زمینه وارد شده، به قدرى جالب و پر اهمیت است که، پرورش یافتگان این مکتب را، چنان در برابر نیازمندانى که کمک هاى مالى را مى گیرند خاضع مى کند، که گوئى شخص نیازمند بر آنها منّت گذارده، و افتخار داده که آن کمک را از آنان پذیرفته است!
مثلاً از بعضى از احادیث استفاده مى شود: پیشوایان معصوم، گاهى پیش از آن که صدقه اى را به شخص نیازمند بدهند، نخست دست خود را به علامت احترام و تعظیم مى بوسیدند، سپس آن را به نیازمند مى دادند.
یا این که، نخست آن را به نیازمند مى دادند، بعد از او مى گرفتند، و آن را مى بوسیدند و مى بوئیدند، و به او باز مى گردانیدند; چرا که به دست خدا رسیده بود.
بسْم اللّٰه الرَّحْمٰن الرَّحیم
#تفسیر_قرآن_جلسه_۱۰۵
نام سوره: توبه
شماره آیه:《۱۰۵》
#آیه: وَ قُلِ اعْمَلُوا فَسَيَرَى اللَّهُ عَمَلَكُمْ وَ رَسُولُهُ وَالْمُؤْمِنُونَ ۖ وَ سَتُرَدُّونَ إِلَىٰ عَالِمِ الْغَيْبِ وَالشَّهَادَةِ فَيُنَبِّئُكُم بِمَا كُنتُمْ تَعْمَلُونَ
#ترجمه: بگو: «عمل کنید! خداوند و فرستاده او و مؤمنان، اعمال شما را مى بینند! و بزودى، به سوى داناى نهان
و آشکار، بازگردانده مى شوید. و شما را به آنچه عمل مى کردید، خبر می دهد.
#تفسیر_آیه
در آخرین آیه، بحث هاى گذشته را به شکل تازه اى مورد تأکید قرار مى دهد، و به پیامبر(صلى الله علیه وآله)دستور مى دهد: این موضوع را به همه مردم ابلاغ کن و بگو اعمال و وظائف خود را انجام دهید، و بدانید هم خدا و هم رسولش و هم مؤمنان، اعمال شما را خواهند دید (وَ قُلِ اعْمَلُوا فَسَیَرَى اللّهُ عَمَلَکُمْ وَ رَسُولُهُ وَ الْمُؤْمِنُونَ).
اشاره به این که: کسى تصور نکند، اگر در خلوتگاه یا در میان جمع، عملى را انجام مى دهد، از دیدگاه علم خدا مخفى و پنهان مى ماند، بلکه علاوه بر خداوند، پیامبر(صلى الله علیه وآله) و مؤمنان نیز از آن آگاهند.
مى دانیم توجه و ایمان به این حقیقت، چه اثر عمیق و فوق العاده اى در پاک سازى اعمال و نیّات دارد.
معمولاً اگر انسان حسّ کند، حتى یک نفر مراقب او است، وضع خود را چنان مى کند که مورد ایراد نباشد، چه رسد به این که احساس نماید، خدا و پیامبر(صلى الله علیه وآله)و مؤمنان از اعمال او آگاه مى شوند.
این آگاهى، مقدمه پاداش و یا کیفرى است که در جهان دیگر در انتظار او است، لذا به دنبال این جمله مى افزاید: و به زودى به سوى کسى که آگاه از پنهان و آشکار است باز مى گردید، و شما را به آنچه عمل کرده اید خبر مى دهد (وَ سَتُرَدُّونَ إِلى عالِمِ الْغَیْبِ وَ الشَّهادَةِ فَیُنَبِّئُکُمْ بِما کُنْتُمْ تَعْمَلُونَ) و بر طبق آن جزا خواهد داد.
✍تهیه و تنظیم : عاشوری
بسْم اللّٰه الرَّحْمٰن الرَّحیم
#تفسیر_قرآن_جلسه_۱۰۶
نام سوره: توبه
شماره آیه:《۱۰۶》
#آیه: وَ آخَرُونَ مُرْجَوْنَ لِأَمْرِ اللَّهِ إِمَّا يُعَذِّبُهُمْ وَ إِمَّا يَتُوبُ عَلَيْهِمْ ۗ وَاللَّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٌ
#ترجمه: و گروهى دیگر به فرمان خدا واگذار شده اند (و کارشان با خداست). یا آنها را مجازات مى کند، و یا توبه آنان را مى پذیرد (هر طور که شایسته باشند). و خداوند دانا و حکیم است.
#تفسیر_آیه
در این آیه، اشاره به گروه دیگرى از گنهکاران شده است، که پایان کار آنها درست روشن نیست، نه چنانند که مستحق رحمت الهى باشند، و نه چنانند که بتوان از آمرزش آنها به کلّى مأیوس بود.
لذا قرآن درباره آنها مى فرماید: گروه دیگرى کارشان متوقف بر فرمان خدا است، یا آنها را مجازات مى کند، و یا توبه آنان را مى پذیرد (وَ آخَرُونَ مُرْجَوْنَ لاَِمْرِ اللّهِ إِمّا یُعَذِّبُهُمْ وَ إِمّا یَتُوبُ عَلَیْهِمْ).
مُرْجَون از ماده ارجاء ، به معنى تأخیر و توقیف است، و در اصل، از رجاء به معنى امیدوارى گرفته شده، و از آنجا که گاهى انسان چیزى را به امید هدفى به تأخیر مى اندازد، این کلمه به معنى تأخیر آمده است، ولى تأخیرى که با یک نوع امیدوارى توأم است.
در حقیقت، این گروه، نه چنان ایمان پاک و محکم و اعمال صالح روشنى دارند که بتوان آنها را سعادتمند و اهل نجات دانست، و نه چنان آلوده و منحرفند که بشود قلم سرخ به روى آنان کشید، و آنها را شقاوتمند دانست، تا لطف الهى (البته با توجه به مقتضیات روحى و موقعیت آنان) با آنها چه معامله کند؟
و در پایان آیه اضافه مى کند: خداوند بدون حساب با آنها رفتار نمى کند، بلکه با علم خویش و به مقتضاى حکمتش، با آنها رفتار خواهد نمود; چرا که خداوند علیم و حکیم است (وَ اللّهُ عَلیمٌ حَکیمٌ).
در اینجا سؤال مهمى پیش مى آید، که مفسران کمتر به بحث جامعى پیرامون آن پرداخته اند، و آن این که: این گروه، با گروهى که در آیه ۱٠۲ همین سوره وضع حالشان گذشت چه تفاوتى دارند؟
هر دو گروه جزء گنهکاران بودند، و هر دو از گناه خود توبه کردند (زیرا گروه اول، با اعتراف به گناه ابراز پشیمانى نمودند، و از جمله إِمّا یَتُوبُ عَلَیْهِمْ استفاده مى شود که، گروه دوم نیز توبه نموده اند).
همچنین، هر دو گروه، در انتظار رحمت الهى هستند، و در میان خوف و رجاء قرار دارند.
در پاسخ این سؤال مى توان گفت: این دو گروه از دو جهت با هم تفاوت دارند:
۱ ـ گروه اول، زود توبه کردند، و آشکارا به علامت پشیمانى ـ همانند ابولبابه ـ خود را به ستون مسجد بستند، خلاصه ندامت خود را با صراحت اظهار داشتند، و آمادگى خود را براى هر گونه جبران بدنى و مالى اظهار کردند.
اما گروه دوم، کسانى بودند که پشیمانى خود را در آغاز اظهار نکردند، هر چند در دل پشیمان شدند، و اعلام آمادگى براى جبران ننمودند، و در حقیقت مى خواستند به سادگى از گناهان بزرگ خود بگذرند.
این گروه، که نمونه آشکار آنها سه نفرى است که در بالا اشاره شد، و شرح حال آنها به زودى خواهد آمد، در میان خوف و رجاء باقى ماندند.
لذا مى بینیم، پیامبر(صلى الله علیه وآله)دستور داد: مردم از آنها فاصله بگیرند، با آنها قطع ارتباط کنند، این وضع، آنان را در محاصره اجتماعى شدیدى قرار داد، و سرانجام ناچار شدند از همان راهى بروند که گروه قبل رفتند، و چون قبولى توبه این گونه اشخاص، در آن زمان، باید با نزول آیه اى اعلام مى شد، پیامبر(صلى الله علیه وآله) همچنان در انتظار وحى بود، تا این که پس از پنجاه روز، یا کمتر توبه آنان پذیرفته شد.
به همین جهت، در ذیل آیه اى که درباره گروه اول است، جمله إِنَّ اللّهَ غَفُورٌ رَحِیْم که دلیل بر پذیرش توبه آنها است وارد شده، ولى درباره گروه دوم، تا زمانى که مسیرشان را عوض نکرده اند، جمله وَ اللّهُ عَلیمٌ حَکیمٌ آمده است، که هیچ نشانه اى از قبول توبه در آن نمى باشد.
البته، جاى تعجب نیست که در گناهان بزرگ، مخصوصاً در عصر نزول آیات قرآن، ندامت و پشیمانى، براى قبول توبه کافى نباشد، بلکه اقدام به جبران و اعتراف آشکار به گناه، و سپس نزول آیه اى دائر بر قبولى توبه، شرط باشد.
بسْم اللّٰه الرَّحْمٰن الرَّحیم
#تفسیر_قرآن_جلسه_۱۰۷
نام سوره: توبه
شماره آیه:《۱۰۷》
#آیه: وَالَّذِينَ اتَّخَذُوا مَسْجِدًا ضِرَارًا وَ كُفْرًا وَ تَفْرِيقًا بَيْنَ الْمُؤْمِنِينَ وَ إِرْصَادًا لِّمَنْ حَارَبَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ مِن قَبْلُ ۚ وَ لَيَحْلِفُنَّ إِنْ أَرَدْنَا إِلَّا الْحُسْنَىٰ ۖ وَاللَّهُ يَشْهَدُ إِنَّهُمْ لَكَاذِبُونَ
#ترجمه: (گروهى دیگر از منافقان) کسانى هستند که مسجدى ساختند براى زیان رساندن
(به اسلام)، و (تقویت) کفر، و تفرقه افکنى میان مؤمنان، و کمینگاهى براى کسى که از پیش با خدا و پیامبرش مبارزه کرده بود. آنها سوگند یاد مى کنند که: «جز نیکى
(و خدمت)، نظرى نداشته ایم.» امّا خداوند گواهى مى دهد که آنها قطعاً دروغگو هستند.
#تفسیر_آیه
بتخانه اى در چهره مسجد!
در آیات گذشته، به وضع گروه هاى مختلفى از مخالفان اشاره شد، و در آیهٔ مورد بحث و آیات بعدی ، گروه دیگرى از آنها را معرفى مى کند، گروهى که با یک نقشه ماهرانه حساب شده وارد میدان شدند، ولى لطف الهى به یارى مسلمانان شتافت، و این نقشه نیز نقش بر آب شد.
در نخستین آیه مى گوید:
گروهى دیگر از آنها کسانى هستند که مسجدى در مدینه اختیار کردند که هدف هاى شومى زیر این نام مقدس نهفته بودند (وَ الَّذینَ اتَّخَذُوا مَسْجِداً).
آنگاه، هدف هاى آنها را در چهار قسمت زیر خلاصه مى کند:
1⃣ منظور آنها این بود که:
با این عمل ضرر و زیانى به مسلمانان برسانند(ضِراراً).
ضِرار به معنى: زیان رسانیدن عمدى است، آنها در واقع درست به عکس آنچه ادعا داشتند، که هدفشان تأمین منافع مسلمانان و کمک به بیماران و از کار افتادگان است، مى خواستند با این مقدمات پیامبر اسلام(صلى الله علیه وآله) را نابود، و مسلمانان را در هم بکوبند، و حتى اگر توفیق یابند نام اسلام را از صفحه جهان براندازند.
2⃣ تقویت مبانى کفر و بازگشت دادن مردم به وضع قبل از اسلام(وَ کُفْراً).
3⃣ ایجاد تفرقه در میان صفوف مؤمنان(وَ تَفْریقاً بَیْنَ الْمُؤْمِنینَ).
زیرا با اجتماع گروهى در این مسجد، مسجد قبا که نزدیک آن بود، و یا مسجد پیامبر(صلى الله علیه وآله) که از آن فاصله داشت، از رونق مى افتاد.
از این جمله ـ آن چنان که بعضى مفسران استفاده کرده اند ـ چنین بر مى‌آید که نباید فاصله میان مساجد آن چنان کم باشد که، روى اجتماع یکدیگر اثر بگذارند.
بنابراین، آنها که روى تعصب هاى قومى، و یا اغراض شخصى، مساجد را در کنار یکدیگر مى سازند، و جماعات مسلمین را آن چنان پراکنده مى کنند که صفوف جماعت آنها خلوت، بى رونق و بى روح مى شود، عملى بر خلاف اهداف اسلامى انجام مى دهند.
4⃣آخرین هدف آنها این بود که:
مرکز و کانونى براى کسى که با خدا و پیامبرش از پیش مبارزه کرده بود، و سوابق سوئش بر همگان روشن بود بسازند(وَ إِرْصاداً لِمَنْ حارَبَ اللّهَ وَ رَسُولَهُ مِنْ قَبْلُ)
تا از این پایگاه نفاق، برنامه هاى خود را عملى سازند.
عجب این است که تمام این اغراض سوء و اهداف شوم را، در یک لباس زیبا و ظاهر فریب پیچیده بودند.
و حتى سوگند یاد مى کردند که ما جز نیکى، قصد و نظر دیگرى نداشتیم (وَ لَیَحْلِفُنَّ إِنْ أَرَدْنا إِلاَّ الْحُسْنى).
و این است آئین منافقان در هر عصر و زمان، که علاوه بر استتار در پرده هاى ظاهراً زیبا، متوسل به انواع سوگندهاى دروغین، براى منحرف ساختن افکار عمومى مى شوند.
ولى قرآن اضافه مى کند:
خداوندى که از اسرار درون همه آگاه است، و غیب و شهود برایش یکسان مى باشد، گواهى مى دهد که به طور مسلّم آنها دروغگو هستند(وَ اللّهُ یَشْهَدُ إِنَّهُمْ لَکاذِبُونَ).
در این جمله، انواع تأکیدها براى تکذیب آنان به چشم مى خورد.
نخست این که: جمله اسمیه است.
و دیگر این که: کلمه إِنَّ براى تأکید است.
و نیز لام لَکاذِبُون ، که به اصطلاح لام ابتدا و براى تأکید مى‌باشد.
و همچنین کاذِبُون به جاى فعل ماضى که دلیل بر استمرار و ادامه دروغگوئى آنان مى باشد.
و به این ترتیب، خداوند با شدیدترین وجهى، سوگندهاى غلیظ و شدید آنان را تکذیب مى کند!.
✍تهیه و تنظیم : عاشوری
بسْم اللّٰه الرَّحْمٰن الرَّحیم
#تفسیر_قرآن_جلسه_۱۰۸
نام سوره: توبه
شماره آیه:《۱۰۸》
#ترجمه: لَا تَقُمْ فِيهِ أَبَدًا ۚ لَّمَسْجِدٌ أُسِّسَ عَلَى التَّقْوَىٰ مِنْ أَوَّلِ يَوْمٍ أَحَقُّ أَن تَقُومَ فِيهِ ۚ فِيهِ رِجَالٌ يُحِبُّونَ أَن يَتَطَهَّرُوا ۚ وَاللَّهُ يُحِبُّ الْمُطَّهِّرِينَ
#ترجمه: هرگز در آن (مسجد به عبادت) نایست! مسجدى که از روز نخست برپایه تقوا بنا شده، شایسته تر است که در آن (به عبادت) بایستى. در آن، مردانى هستند که دوست مى دارند پاکیزه باشند. و خداوند پاکیزگان را دوست دارد.
#تفسیر_آیه
در این آیه، تأکید بیشترى روى این موضوع حیاتى کرده، به پیامبرش صریحاً چنین دستور مى دهد:
هرگز در این مسجد قیام به عبادت مکن! و نماز مگزار! (لاتَقُمْ فیهِ أَبَداً).
بلکه به جاى این مسجد، آن مسجدى که در روز نخست بر اساس تقوا بنا شده شایسته تر است که در آن به عبادت بایستى (لَمَسْجِدٌ أُسِّسَ عَلَى التَّقْوى مِنْ أَوَّلِ یَوْم أَحَقُّ أَنْ تَقُومَ فیهِ).
نه این مسجدى که، شالوده و اساسش از روز نخست، بر کفر و نفاق، بى دینى و تفرقه بنا شده است.
کلمه أَحَقّ (شایسته تر)، گر چه افعل التفضیل است، ولى، در اینجا به معنى مقایسه دو چیز در شایستگى نیامده، بلکه شایسته و ناشایسته‌اى را مقایسه مى کند، و این در آیات قرآن، احادیث، و سخنان روزمره نمونه هاى زیادى دارد.
مثلاً: گاه به شخص ناپاک و دزد مى گوئیم: پاکى و درست کارى براى تو بهتر است، معنى این سخن آن نیست که، دزدى و ناپاکى خوب است، ولى پاکى از آن بهتر است، بلکه، مفهومش این است: پاکى خوب، و دزدى بد و ناشایست است.
مفسران گفته اند: مسجدى که در جمله فوق به آن اشاره شده، که شایسته است پیامبر(صلى الله علیه وآله)در آن نماز بخواند، همان مسجد قبا است، که منافقان مسجد ضرار را در نزدیک آن ساخته بودند.
البته این احتمال نیز داده شده که: منظور، مسجد پیامبر(صلى الله علیه وآله)و یا همه مساجدى است که، بر اساس تقوا بنا شود، ولى با توجه به تعبیر أَوَّلِ یَوْم (از روز نخست)، و با توجه به این که مسجد قبا، نخستین مسجدى بود که در مدینه ساخته شد، احتمال اول مناسب تر به نظر مى رسد، هر چند این کلمه با مساجدى همچون مسجد پیامبر(صلى الله علیه وآله) نیز سازگار است.
سپس قرآن اضافه مى کند:
علاوه بر این که این مسجد از اساس بر شالوده تقوا گذارده شده،
گروهى از مردان در آن به عبادت مشغولند، که دوست مى دارند خود را پاکیزه نگه دارند، و خدا پاکیزگان را دوست مى دارد (فیهِ رِجالٌ یُحِبُّونَ أَنْ یَتَطَهَّرُوا وَ اللّهُ یُحِبُّ الْمُطَّهِّرینَ).
در این که منظور از این پاکیزگى، پاکیزگى ظاهرى و جسمانى، یا معنوى و باطنى است، در میان مفسران گفتگو است، در روایتى که در تفسیر تبیان و مجمع البیان ، در ذیل این آیه از پیامبر(صلى الله علیه وآله) نقل شده چنین مى‌خوانیم که به اهل مسجد قبا فرمود:
ماذا تَفْعَلُونَ فِی طُهْرِکُمْ فَإِنَّ اللّهَ تَعالى قَدْ أَحْسَنَ عَلَیْکُمُ الثَّناءَ، قالُوا نَغْسِلُ أَثَرَ الْغائِطِ:
شما به هنگام پاک ساختن خود، چه کارى انجام مى دهید که خداوند این چنین شما را مدح کرده است؟ عرض کردند: ما اثر مدفوع را با آب مى‌شوئیم.
روایاتى به همین مضمون از امام باقر(علیه السلام) و امام صادق(علیه السلام) نیز نقل شده است، ولى همان گونه که بارها اشاره کرده ایم، این گونه روایات، دلیل بر منحصر بودن مفهوم آیه به این مصداق نیست، بلکه همان گونه که ظاهر اطلاق آیه گواهى مى دهد، طهارت در اینجا معنى وسیعى دارد، که هر گونه پاک سازى روحانى از آثار شرک و گناه، و جسمانى از آثار آلودگى به کثافات را شامل مى شود.
✍تهیه و تنظیم : عاشوری
بسْم اللّٰه الرَّحْمٰن الرَّحیم
#تفسیر_قرآن_جلسه_۱۰۸
نام سوره: توبه
شماره آیه:《۱۰۸》
#ترجمه: لَا تَقُمْ فِيهِ أَبَدًا ۚ لَّمَسْجِدٌ أُسِّسَ عَلَى التَّقْوَىٰ مِنْ أَوَّلِ يَوْمٍ أَحَقُّ أَن تَقُومَ فِيهِ ۚ فِيهِ رِجَالٌ يُحِبُّونَ أَن يَتَطَهَّرُوا ۚ وَاللَّهُ يُحِبُّ الْمُطَّهِّرِينَ
#ترجمه: هرگز در آن (مسجد به عبادت) نایست! مسجدى که از روز نخست برپایه تقوا بنا شده، شایسته تر است که در آن (به عبادت) بایستى. در آن، مردانى هستند که دوست مى دارند پاکیزه باشند. و خداوند پاکیزگان را دوست دارد.
#تفسیر_آیه
در این آیه، تأکید بیشترى روى این موضوع حیاتى کرده، به پیامبرش صریحاً چنین دستور مى دهد:
هرگز در این مسجد قیام به عبادت مکن! و نماز مگزار! (لاتَقُمْ فیهِ أَبَداً).
بلکه به جاى این مسجد، آن مسجدى که در روز نخست بر اساس تقوا بنا شده شایسته تر است که در آن به عبادت بایستى (لَمَسْجِدٌ أُسِّسَ عَلَى التَّقْوى مِنْ أَوَّلِ یَوْم أَحَقُّ أَنْ تَقُومَ فیهِ).
نه این مسجدى که، شالوده و اساسش از روز نخست، بر کفر و نفاق، بى دینى و تفرقه بنا شده است.
کلمه أَحَقّ (شایسته تر)، گر چه افعل التفضیل است، ولى، در اینجا به معنى مقایسه دو چیز در شایستگى نیامده، بلکه شایسته و ناشایسته‌اى را مقایسه مى کند، و این در آیات قرآن، احادیث، و سخنان روزمره نمونه هاى زیادى دارد.
مثلاً: گاه به شخص ناپاک و دزد مى گوئیم: پاکى و درست کارى براى تو بهتر است، معنى این سخن آن نیست که، دزدى و ناپاکى خوب است، ولى پاکى از آن بهتر است، بلکه، مفهومش این است: پاکى خوب، و دزدى بد و ناشایست است.
مفسران گفته اند: مسجدى که در جمله فوق به آن اشاره شده، که شایسته است پیامبر(صلى الله علیه وآله)در آن نماز بخواند، همان مسجد قبا است، که منافقان مسجد ضرار را در نزدیک آن ساخته بودند.
البته این احتمال نیز داده شده که: منظور، مسجد پیامبر(صلى الله علیه وآله)و یا همه مساجدى است که، بر اساس تقوا بنا شود، ولى با توجه به تعبیر أَوَّلِ یَوْم (از روز نخست)، و با توجه به این که مسجد قبا، نخستین مسجدى بود که در مدینه ساخته شد، احتمال اول مناسب تر به نظر مى رسد، هر چند این کلمه با مساجدى همچون مسجد پیامبر(صلى الله علیه وآله) نیز سازگار است.
سپس قرآن اضافه مى کند:
علاوه بر این که این مسجد از اساس بر شالوده تقوا گذارده شده،
گروهى از مردان در آن به عبادت مشغولند، که دوست مى دارند خود را پاکیزه نگه دارند، و خدا پاکیزگان را دوست مى دارد (فیهِ رِجالٌ یُحِبُّونَ أَنْ یَتَطَهَّرُوا وَ اللّهُ یُحِبُّ الْمُطَّهِّرینَ).
در این که منظور از این پاکیزگى، پاکیزگى ظاهرى و جسمانى، یا معنوى و باطنى است، در میان مفسران گفتگو است، در روایتى که در تفسیر تبیان و مجمع البیان ، در ذیل این آیه از پیامبر(صلى الله علیه وآله) نقل شده چنین مى‌خوانیم که به اهل مسجد قبا فرمود:
ماذا تَفْعَلُونَ فِی طُهْرِکُمْ فَإِنَّ اللّهَ تَعالى قَدْ أَحْسَنَ عَلَیْکُمُ الثَّناءَ، قالُوا نَغْسِلُ أَثَرَ الْغائِطِ:
شما به هنگام پاک ساختن خود، چه کارى انجام مى دهید که خداوند این چنین شما را مدح کرده است؟ عرض کردند: ما اثر مدفوع را با آب مى‌شوئیم.
روایاتى به همین مضمون از امام باقر(علیه السلام) و امام صادق(علیه السلام) نیز نقل شده است، ولى همان گونه که بارها اشاره کرده ایم، این گونه روایات، دلیل بر منحصر بودن مفهوم آیه به این مصداق نیست، بلکه همان گونه که ظاهر اطلاق آیه گواهى مى دهد، طهارت در اینجا معنى وسیعى دارد، که هر گونه پاک سازى روحانى از آثار شرک و گناه، و جسمانى از آثار آلودگى به کثافات را شامل مى شود.
✍تهیه و تنظیم : عاشوری
بسْم اللّٰه الرَّحْمٰن الرَّحیم
#تفسیر_قرآن_جلسه_۱۱۰
نام سوره: توبه
شماره آیه:《۱۱۰》
#آیه: لَا يَزَالُ بُنْيَانُهُمُ الَّذِي بَنَوْا رِيبَةً فِي قُلُوبِهِمْ إِلَّا أَن تَقَطَّعَ قُلُوبُهُمْ ۗ وَاللَّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٌ
بنایى را که آنها ساختند، همواره بصورت وسیله شک و تردید، در دلهایشان باقى مى ماند. مگر این که دلهایشان پاره پاره شود
(و بمیرند. وگرنه، هرگز از دل آنها بیرون نمى رود). و خداوند دانا و حکیم است.
#تفسیر_آیه
اشاره به لجاجت و سرسختى منافقان کرده، مى گوید: آنها چنان در کار خود سرسختند، در نفاق سرگردان، و در تاریکى و ظلمت کفر حیرانند که، حتى بنائى را که خودشان بر پا کردند، همواره به عنوان یک عامل شک و تردید، یا یک نتیجه شک و تردید، در قلوب آنها باقى مى ماند، مگر این که دل هاى آنها قطعه، قطعه شود و بمیرند (لایَزالُ بُنْیانُهُمُ الَّذی بَنَوْا ریبَةً فی قُلُوبِهِمْ إِلاّ أَنْ تَقَطَّعَ قُلُوبُهُمْ).
آنها در یک حالت حیرت و سرگردانى دائم به سر مى برند، و این کانون نفاق و مسجد ضرار ى که بر پا کرده، به صورت یک عامل لجاجت و تردید، در روح آنها همچنان باقى مى ماند، هر چند آن بنا را پیامبر بسوزاند و ویران کند، گوئى نقش آن از دل پر تردیدشان زائل نمى گردد.
و سرانجام مى فرماید: و خداوند دانا و حکیم است (وَ اللّهُ عَلیمٌ حَکیمٌ).
اگر به پیامبرش دستور مبارزه و در هم کوبیدن چنین بناى ظاهراً حق به جانبى را داد، به خاطر آگاهى از نیات سوء بناکنندگان، و باطن و حقیقت این بنا بود، این دستور عین حکمت، و بر طبق مصلحت و صلاح حال جامعه اسلامى صادر شد، نه یک قضاوت عجولانه بود، و نه زائیده یک هیجان و عصبانیت.
✍تهیه و تنظیم : عاشوری
بسْم اللّٰه الرَّحْمٰن الرَّحیم
#تفسیر_قرآن_جلسه_۱۱۱
نام سوره: توبه
شماره آیه:《۱۱۱》
#آیه: إِنَّ اللَّهَ اشْتَرَىٰ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ أَنفُسَهُمْ وَ أَمْوَالَهُم بِأَنَّ لَهُمُ الْجَنَّةَ ۚ يُقَاتِلُونَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ فَيَقْتُلُونَ وَ يُقْتَلُونَ ۖ وَعْدًا عَلَيْهِ حَقًّا فِي التَّوْرَاةِ وَالْإِنجِيلِ وَالْقُرْآنِ ۚ وَ مَنْ أَوْفَىٰ بِعَهْدِهِ مِنَ اللَّهِ ۚ فَاسْتَبْشِرُوا بِبَيْعِكُمُ الَّذِي بَايَعْتُم بِهِ ۚ وَ ذَٰلِكَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ
#ترجمه: خداوند از مؤمنان، جان و مالشان را خریدارى کرده،که (در برابرش) بهشت براى آنان باشد. (به این گونه که:) در راه خدا پیکار مى کنند، مى کشند و کشته مى شوند. این وعده حقّى است بر او، که در تورات و انجیل و قرآن ذکر فرموده. و چه کسى از خدا به عهدش وفادارتر است؟! اکنون، به داد و ستدى که با خدا کرده اید، شادمان باشید.
و این است همان رستگارى و پیروزى بزرگ!
#تفسیر_آیه
یک تجارت بى نظیر
از آنجا که در آیات گذشته، درباره متخلفان از جهاد سخن به میان آمد، در این دو آیه، مقام والاى مجاهدان با ایمان، با ذکر مثال جالبى، بیان شده است.
در این مثال، خداوند خود را خریدار، و مؤمنان را فروشنده معرفى کرده، و مى فرماید: خداوند از مؤمنان جان ها و اموالشان را خریدارى کرده، که در برابر این متاع، بهشت براى آنان باشد (إِنَّ اللّهَ اشْتَرى مِنَ الْمُؤْمِنینَ أَنْفُسَهُمْ وَ أَمْوالَهُمْ بِأَنَّ لَهُمُ الْجَنَّةَ).
و از آنجا که در هر معامله، پنج رکن اساسى وجود دارد یعنى: خریدار، فروشنده، متاع، قیمت و سند معامله، خداوند در این آیه، به تمام این ارکان اشاره کرده است.
خودش را خریدار ، مؤمنان را فروشنده ، جان ها و اموال را متاع و بهشت را ثمن (بها)، براى این معامله قرار داده است.
منتها، طرز پرداخت این متاع را با تعبیر لطیفى چنین بیان مى کند: آنها در راه خدا پیکار مى کنند، و دشمنان حق را مى کشند، و یا در این راه کشته مى شوند و شربت شهادت را مى نوشند (یُقاتِلُونَ فی سَبیلِ اللّهِ فَیَقْتُلُونَ وَ یُقْتَلُونَ).
در حقیقت، محل تحویل متاع، میدان جهاد است، اعم از جان، و یا اموالى که در جهاد مصرف مى شود!.
و به دنبال آن به اسناد معتبر و محکم این معامله، که پنجمین رکن است اشاره کرده، مى فرماید: این وعده حقى است بر عهده خداوند، که در سه کتاب آسمانى تورات، انجیل و قرآن آمده است (وَعْداً عَلَیْهِ حَقّاً فِی التَّوْراةِ وَ الإِنْجیلِ وَ الْقُرْآنِ).
البته، با توجه به تعبیر فِى سَبِیْلِ اللّهِ ، به خوبى روشن مى شود که: خداوند خریدار جان ها، تلاش ها، کوشش ها و مجاهدت هائى است که، در راه او صورت مى گیرد، یعنى: در راه پیاده کردن حق و عدالت، و آزادى و نجات انسان ها، از چنگال کفر و ظلم و فساد.
سپس، براى تأکید روى این معامله بزرگ اضافه مى کند: چه کسى وفادارتر به عهدش از خدا است ؟ (وَ مَنْ أَوْفى بِعَهْدِهِ مِنَ اللّهِ).
یعنى: گر چه بهاى این معامله فوراً پرداخت نمى شود، اما خطرات نسیه را در بر ندارد، چرا که خداوند، به حکم قدرت، توانائى و بى نیازى، از هر کس، نسبت به عهد و پیمانش وفادارتر است، نه فراموش مى کند، نه از پرداخت عاجز است، و نه کارى بر خلاف حکمت انجام مى دهد، که از آن پشیمان گردد و نه العیاذ باللّه خلاف مى گوید.
بنابراین، هیچ گونه جاى شک و تردید در وفادارى او به عهدش، و پرداختن بها در رأس موعد، باقى نمى ماند.
و از همه جالب تر این که: پس از انجام مراسم این معامله، همان گونه که در میان تجارت کنندگان معمول است، به طرف مقابل تبریک گفته، و معامله را معامله پر سودى براى او مى خواهد، مى فرماید: بشارت باد بر شما به این معامله اى که انجام دادید ! (فَاسْتَبْشِرُوا بِبَیْعِکُمُ الَّذی بایَعْتُمْ بِهِ).
و این پیروزى و رستگارى بزرگى براى همه شما است (وَ ذلِکَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظیمُ).
نظیر همین مطلب، با عبارات دیگرى در سوره صف ، آمده است، آنجا که مى فرماید: یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا هَلْ أَدُلُّکُمْ عَلى تِجارَة تُنْجیکُمْ مِنْ عَذاب أَلیم * تُؤْمِنُونَ بِاللّهِ وَ رَسُولِهِ وَ تُجاهِدُونَ فی سَبیلِ اللّهِ بِأَمْوالِکُمْ وَ أَنْفُسِکُمْ ذلِکُمْ خَیْرٌ لَکُمْ إِنْ کُنْتُمْ تَعْلَمُونَ * یَغْفِرْ لَکُمْ ذُنُوبَکُمْ وَ یُدْخِلْکُمْ جَنّات تَجْری مِنْ تَحْتِهَا الأَنْهارُ وَ مَساکِنَ طَیِّبَةً فی جَنّاتِ عَدْن ذلِکَ الْفَوْزُ الْعَظیم:.
بسْم اللّٰه الرَّحْمٰن الرَّحیم
#تفسیر_قرآن_جلسه_۱۱۲
نام سوره: توبه
شماره آیه:《۱۱۲》
#آیه: التَّائِبُونَ الْعَابِدُونَ الْحَامِدُونَ السَّائِحُونَ الرَّاكِعُونَ السَّاجِدُونَ الْآمِرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَالنَّاهُونَ عَنِ الْمُنكَرِ وَالْحَافِظُونَ لِحُدُودِ اللَّهِ ۗ وَبَشِّرِ الْمُؤْمِنِينَ
#ترجمه: توبه کنندگان، عبادت کنندگان، سپاس گویان، جهادگران، رکوع کنندگان، سجده گزاران، امرکنندگان به معروف، نهى کنندگان از منکر، و حافظان حدود (و مرزهاى) الهى، (مؤمنان حقیقى اند). و بشارت ده به (اینچنین) مؤمنان!
#تفسیر_آیه
در دومین آیه مورد بحث، مؤمنان را که فروشندگان جان و مال به خدا هستند، با نُه صفت بارز معرفى مى کند، یعنى خداوند با چنین فروشندگانى به معامله مبادرت مى کند:
۱ ـ
آنها که توبه کارانند، و دل و جان خود را به وسیله آب توبه، از آلودگى گناه شستشو مى دهند (التّائِبُون). ۲ ـ آنها
که عبادت کارانند، و در پرتو راز و نیاز با خدا، و پرستش ذات پاک او خودسازى مى کنند (العابِدُون). ۳ ـ آنها که در برابر نعمت هاى مادّى و معنوى پروردگار،
سپاس
گزارند. (الحامِدُون). ۴ ـ آنها که از یک کانون عبادت و پرستش به کانون دیگرى رفت و آمد دارند . (السّائِحُون). و به این ترتیب، برنامه هاى خود سازى آنان در پرتو عبادت، در محیط محدودى خلاصه نمى شود، و به افق خاصى تعلق ندارد، بلکه همه جا کانون عبودیت پروردگار، و خودسازى و تربیت براى آنها است، و هر کجا درسى در این زمینه باشد طالب آنند. سائِح در اصل از ماده سیح و سیاحت ، به معنى جریان و استمرار گرفته شده. و در این که منظور از سائِح در آیه فوق، چه نوع سیاحت و جریان و استمرارى است، در میان مفسران گفتگو است: بعضى همان گونه که در بالا گفتیم، سائح را به معنى سیر در میان کانون هاى عبادت گرفته اند. در حدیثى از پیامبر(صلى الله علیه وآله)مى خوانیم: سِیاحَةُ أُمَّتِی فِی الْمَساجِدِ: سیاحت امت من در مساجد است. بعضى دیگر، سائِح را به معنى صائم و روزه دار گرفته اند; زیرا روزه یک کار مستمر در سراسر روز است، در حدیثى مى خوانیم: پیامبر(صلى الله علیه وآله)فرمود: إِنَّ السّائِحِیْنَ هُمُ الصّائِمُونَ: سائحان روزه دارانند. بعضى دیگر از مفسران، سیاحت را به معنى سیر و گردش در روى زمین ، و مشاهده آثار عظمت خدا، و شناخت جوامع بشرى، و آشنائى به عادات و رسوم و علوم و دانش هاى اقوام، که اندیشه انسان را زنده و فکر او را پخته مى سازد، دانسته اند. بعضى دیگر از مفسران، سیاحت را به معنى سیر و حرکت به سوى میدان جهاد، و مبارزه با دشمن مى دانند، و حدیث نبوى معروف: إِنَّ سِیاحَةَ أُمَّتِى الْجَهادُ فِى سَبِیْلِ اللّهِ: سیاحت امت من جهاد در راه خدا است را شاهد آن گرفته اند. و سرانجام، بعضى آن را به معنى، سیر عقل و فکر در مسائل مختلف مربوط به جهان هستى، و عوامل سعادت و پیروزى، و اسباب شکست و ناکامى دانسته اند. ولى، با توجه به اوصافى که قبل و بعد از آن شمرده شده، معنى اول مناسب تر از همه به نظر مى رسد، هر چند اراده تمام این معانى از این کلمه نیز، کاملاً ممکن است; زیرا همه این مفاهیم در مفهوم سیر و سیاحت جمع است. ۵ ـ آنها که در برابر عظمت خدا، رکوع مى کنند (الرّاکِعُون). ۶ ـ آنها که سر بر آستانش مى سایند و سجده مى آورند (السّاجِدُون). ۷ ـ آنها که مردم را به نیکى ها دعوت مى کنند (الآمِرُونَ بِالْمَعْرُوف). ۸ ـ آنها که تنها به وظیفه دعوت به نیکى قناعت نمى کنند، بلکه با هر گونه فساد و منکرى مى جنگند (وَ النّاهُونَ عَنِ الْمُنْکَر). ۹ ـ و آنها که پس از اداى رسالت امر به معروف و نهى از منکر، به آخرین و مهم ترین وظیفه اجتماعى خود یعنى: حفظ حدود الهى، اجراى قوانین او، و اقامه حق و عدالت قیام مى کنند (وَ الْحافِظُونَ لِحُدوُدِ اللّه). پس از ذکر این صفات نُه گانه، خداوند بار دیگر، چنین مؤمنان راستین و تربیت یافتگان مکتب ایمان و عمل را تشویق مى کند، و به پیامبرش مى گوید: این مؤمنان را بشارت ده ! (وَ بَشِّرِ الْمُؤْمِنِین).
بسْم اللّٰه الرَّحْمٰن الرَّحیم
#تفسیر_قرآن_جلسه_۱۱۲
نام سوره: توبه
شماره آیه:《۱۱۲》
#آیه: التَّائِبُونَ الْعَابِدُونَ الْحَامِدُونَ السَّائِحُونَ الرَّاكِعُونَ السَّاجِدُونَ الْآمِرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَالنَّاهُونَ عَنِ الْمُنكَرِ وَالْحَافِظُونَ لِحُدُودِ اللَّهِ ۗ وَبَشِّرِ الْمُؤْمِنِينَ
#ترجمه: توبه کنندگان، عبادت کنندگان، سپاس گویان، جهادگران، رکوع کنندگان، سجده گزاران، امرکنندگان به معروف، نهى کنندگان از منکر، و حافظان حدود (و مرزهاى) الهى، (مؤمنان حقیقى اند). و بشارت ده به (اینچنین) مؤمنان!
#تفسیر_آیه
در دومین آیه مورد بحث، مؤمنان را که فروشندگان جان و مال به خدا هستند، با نُه صفت بارز معرفى مى کند، یعنى خداوند با چنین فروشندگانى به معامله مبادرت مى کند:
۱ ـ
آنها که توبه کارانند، و دل و جان خود را به وسیله آب توبه، از آلودگى گناه شستشو مى دهند (التّائِبُون). ۲ ـ آنها
که عبادت کارانند، و در پرتو راز و نیاز با خدا، و پرستش ذات پاک او خودسازى مى کنند (العابِدُون). ۳ ـ آنها که در برابر نعمت هاى مادّى و معنوى پروردگار،
سپاس
گزارند. (الحامِدُون). ۴ ـ آنها که از یک کانون عبادت و پرستش به کانون دیگرى رفت و آمد دارند . (السّائِحُون). و به این ترتیب، برنامه هاى خود سازى آنان در پرتو عبادت، در محیط محدودى خلاصه نمى شود، و به افق خاصى تعلق ندارد، بلکه همه جا کانون عبودیت پروردگار، و خودسازى و تربیت براى آنها است، و هر کجا درسى در این زمینه باشد طالب آنند. سائِح در اصل از ماده سیح و سیاحت ، به معنى جریان و استمرار گرفته شده. و در این که منظور از سائِح در آیه فوق، چه نوع سیاحت و جریان و استمرارى است، در میان مفسران گفتگو است: بعضى همان گونه که در بالا گفتیم، سائح را به معنى سیر در میان کانون هاى عبادت گرفته اند. در حدیثى از پیامبر(صلى الله علیه وآله)مى خوانیم: سِیاحَةُ أُمَّتِی فِی الْمَساجِدِ: سیاحت امت من در مساجد است. بعضى دیگر، سائِح را به معنى صائم و روزه دار گرفته اند; زیرا روزه یک کار مستمر در سراسر روز است، در حدیثى مى خوانیم: پیامبر(صلى الله علیه وآله)فرمود: إِنَّ السّائِحِیْنَ هُمُ الصّائِمُونَ: سائحان روزه دارانند. بعضى دیگر از مفسران، سیاحت را به معنى سیر و گردش در روى زمین ، و مشاهده آثار عظمت خدا، و شناخت جوامع بشرى، و آشنائى به عادات و رسوم و علوم و دانش هاى اقوام، که اندیشه انسان را زنده و فکر او را پخته مى سازد، دانسته اند. بعضى دیگر از مفسران، سیاحت را به معنى سیر و حرکت به سوى میدان جهاد، و مبارزه با دشمن مى دانند، و حدیث نبوى معروف: إِنَّ سِیاحَةَ أُمَّتِى الْجَهادُ فِى سَبِیْلِ اللّهِ: سیاحت امت من جهاد در راه خدا است را شاهد آن گرفته اند. و سرانجام، بعضى آن را به معنى، سیر عقل و فکر در مسائل مختلف مربوط به جهان هستى، و عوامل سعادت و پیروزى، و اسباب شکست و ناکامى دانسته اند. ولى، با توجه به اوصافى که قبل و بعد از آن شمرده شده، معنى اول مناسب تر از همه به نظر مى رسد، هر چند اراده تمام این معانى از این کلمه نیز، کاملاً ممکن است; زیرا همه این مفاهیم در مفهوم سیر و سیاحت جمع است. ۵ ـ آنها که در برابر عظمت خدا، رکوع مى کنند (الرّاکِعُون). ۶ ـ آنها که سر بر آستانش مى سایند و سجده مى آورند (السّاجِدُون). ۷ ـ آنها که مردم را به نیکى ها دعوت مى کنند (الآمِرُونَ بِالْمَعْرُوف). ۸ ـ آنها که تنها به وظیفه دعوت به نیکى قناعت نمى کنند، بلکه با هر گونه فساد و منکرى مى جنگند (وَ النّاهُونَ عَنِ الْمُنْکَر). ۹ ـ و آنها که پس از اداى رسالت امر به معروف و نهى از منکر، به آخرین و مهم ترین وظیفه اجتماعى خود یعنى: حفظ حدود الهى، اجراى قوانین او، و اقامه حق و عدالت قیام مى کنند (وَ الْحافِظُونَ لِحُدوُدِ اللّه). پس از ذکر این صفات نُه گانه، خداوند بار دیگر، چنین مؤمنان راستین و تربیت یافتگان مکتب ایمان و عمل را تشویق مى کند، و به پیامبرش مى گوید: این مؤمنان را بشارت ده ! (وَ بَشِّرِ الْمُؤْمِنِین).
بسْم اللّٰه الرَّحْمٰن الرَّحیم
#تفسیر_قرآن_جلسه_۱۱۳
نام سوره: توبه
شماره آیه:《۱۱۳》
#آیه: مَا كَانَ لِلنَّبِيِّ وَالَّذِينَ آمَنُوا أَن يَسْتَغْفِرُوا لِلْمُشْرِكِينَ وَلَوْ كَانُوا أُولِي قُرْبَىٰ مِن بَعْدِ مَا تَبَيَّنَ لَهُمْ أَنَّهُمْ أَصْحَابُ الْجَحِيمِ
#ترجمه: براى پیامبر و مؤمنان، شایسته نیست که براى مشرکان، پس از آنکه بر آنها روشن شد که این گروه اهل دوزخند، (از خداوند) طلب آمرزش کنند، هر چند از نزدیکانشان باشند.
#تفسیر_آیه
شأن نزول:
در تفسیر مجمع البیان ، روایتى به این مضمون در شأن نزول آیات فوق نقل شده است:
گروهى از مسلمانان به پیامبر اسلام مى گفتند: آیا براى پدران ما که در عصر جاهلیت از دنیا رفتند، طلب آمرزش نمى کنى؟ آیات فوق نازل شد و به همه آنها اخطار کرد: هیچ کس حق ندارد براى مشرکان استغفار نماید.
لزوم بیگانگى از دشمنان
آیه نخست، با تعبیرى رسا و قاطع، پیامبر(صلى الله علیه وآله) و مؤمنان را از استغفار براى مشرکان نهى مى کند و مى فرماید: شایسته نیست که پیغمبر(صلى الله علیه وآله) و افراد با ایمان، براى مشرکان طلب آمرزش کنند (ما کانَ لِلنَّبِیِّ وَ الَّذینَ آمَنُوا أَنْ یَسْتَغْفِرُوا لِلْمُشْرِکینَ).
آنگاه، براى تأکید و تعمیم اضافه مى کند: حتى اگر از نزدیکانشان باشند (وَ لَوْ کانُوا أُولی قُرْبى).
پس از آن، دلیل این موضوع را ضمن جمله اى چنین توضیح مى دهد: بعد از آن که براى مسلمانان روشن شد که مشرکان اهل دوزخند، طلب آمرزش براى آنها معنى ندارد (مِنْ بَعْدِ ما تَبَیَّنَ لَهُمْ أَنَّهُمْ أَصْحابُ الْجَحیمِ).
این کارى است بیهوده، و آرزوئى است نابجا; چرا که مشرک به هیچ وجه قابل آمرزش نیست، و آنان که راه شرک را پوئیدند، راه نجاتى براى آنها تصور نمى شود.
به علاوه، استغفار و طلب آمرزش، یک نوع اظهار محبت، پیوند و علاقه با مشرکان است، و این همان چیزى است که بارها در قرآن از آن نهى شده است.
✍تهیه و تنظیم : عاشوری
بسْم اللّٰه الرَّحْمٰن الرَّحیم
#تفسیر_قرآن_جلسه_۱۱۴
نام سوره: توبه
شماره آیه:《۱۱۴》
#آیه: وَ مَا كَانَ اسْتِغْفَارُ إِبْرَاهِيمَ لِأَبِيهِ إِلَّا عَن مَّوْعِدَةٍ وَعَدَهَا إِيَّاهُ فَلَمَّا تَبَيَّنَ لَهُ أَنَّهُ عَدُوٌّ لِّلَّهِ تَبَرَّأَ مِنْهُ ۚ إِنَّ إِبْرَاهِيمَ لَأَوَّاهٌ حَلِيمٌ
#ترجمه: و استغفار ابراهیم براى پدرش [= سرپرستش که در آن زمان، عمویش آزر بود]، فقط بخاطر وعده اى بود که به او داده بود. (تا وى را به سوى ایمان جذب کند). امّا هنگامى که براى او روشن شد که وى دشمن خداست، از او بیزارى جست. به یقین، ابراهیم دلسوزو بردبار بود.
#تفسیر_آیه
و از آنجا که مسلمانان آگاه و آشنا به قرآن، در آیات این کتاب آسمانى خوانده و شنیده بودند:
ابراهیم براى(عمویش) آزر استغفار کرد، این سؤال ممکن بود در ذهن آنها پدید آید: مگر آزر مشرک نبود؟
اگر این کار ممنوع است; چرا این کار را پیامبر بزرگ خدا انجام داد؟!
لذا در این آیه، به پاسخ این سؤال پرداخته مى گوید:
استغفار ابراهیم براى پدرش (عمویش آزر) به خاطر وعده اى بود که به او داد، اما هنگامى که براى او آشکار شد که وى دشمن خدا است، از او بیزارى جست و برایش استغفار نکرد(وَ ما کانَ اسْتِغْفارُ إِبْراهیمَ لاَِبیهِ إِلاّ عَنْ مَوْعِدَة وَعَدَها إِیّاهُ فَلَمّا تَبَیَّنَ لَهُ أَنَّهُ عَدُوٌّ لِلّهِ تَبَرَّأَ مِنْهُ).
و در پایان آیه اضافه مى کند:
ابراهیم کسى بود که، در پیشگاه خدا خاضع، از خشم و غضب پروردگار خائف و ترسان، و مردى بزرگوار و حلیم و بردبار بود(إِنَّ إِبْراهیمَ لاَ َوّاهٌ حَلیمٌ).
این جمله، ممکن است دلیلى براى وعده ابراهیم به آزر در زمینه استغفار بوده باشد; زیرا حلم و بردبارى از یک سو، و اوّاه بودن او، که طبق بعضى از تفاسیر به معنى رحیم بودن است از سوى دیگر، ایجاب مى کرد: حداکثر تلاش و کوشش را براى هدایت آزر انجام دهد، اگر چه از طریق وعده استغفار و طلب آمرزش از گذشته او باشد.
این احتمال نیز وجود دارد جمله فوق، دلیل این موضوع باشد که ابراهیم به خاطر خضوع و خشوعى که داشت، و ترس از مخالفت پروردگار، هرگز حاضر نبود براى دشمنان حق استغفار کند، بلکه این کار مخصوص به زمانى بود که، امید هدایت آزر را در دل مى پروراند.
لذا به محض آشکار شدن عداوت او، از این کار صرف نظر کرد.
اگر سؤال شود مسلمانان از کجا مى‌دانستند، ابراهیم براى آزر استغفار کرد؟
پاسخ این است: آیات سوره توبه ، همان گونه که در آغاز اشاره کردیم، در اواخر عمر پیامبر(صلى الله علیه وآله) نازل شد، و قبلاً مسلمانان در سوره، مریم ، آیه ۴۷ خوانده بودند که:
ابراهیم با جمله: سَأَسْتَغْفِرُ لَکَ رَبِّی به آزر وعده استغفار داده بود، و مسلماً پیامبر خدا(صلى الله علیه وآله) بیهوده وعده نمى دهد، و هر گاه وعده داده، به وعده اش وفا کرده است.
و نیز، در سوره ممتحنه آیه ۴ خوانده بودند
ابراهیم به او گفت: "لاَ َسْتَغْفِرَنَّ لَک: من براى تو استغفار خواهم کرد."
همچنین در سوره شعراء که از سوره هاى مکّى است، استغفار ابراهیم براى پدرش صریحاً آمده است، آنجا که مى گوید: وَ اغْفِرْ لاَِبی إِنَّهُ کانَ مِنَ الضّالِّین.
✍تهیه و تنظیم : عاشوری
بسْم اللّٰه الرَّحْمٰن الرَّحیم
#تفسیر_قرآن_جلسه_۱۱۵
نام سوره: توبه
شماره آیه:《۱۱۵》
#آیه: وَ مَا كَانَ اللَّهُ لِيُضِلَّ قَوْمًا بَعْدَ إِذْ هَدَاهُمْ حَتَّىٰ يُبَيِّنَ لَهُم مَّا يَتَّقُونَ ۚ إِنَّ اللَّهَ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ
#ترجمه: ممکن نیست خداوند قومى را، پس از آن که آنها را هدایت کرد
(و ایمان آوردند) گمراه (و مجازات) کند. مگر آن که امورى را که باید از آن بپرهیزند، براى آنان بیان نماید (و آنها مخالفت کنند). زیرا خداوند به هر چیزى داناست.
#تفسیر_آیه
مجازات پس از تبیین
این آیه، اشاره به یک قانون کلى و عمومى دارد، که عقل نیز آن را تأئید مى‌کند، و آن این که:
مادام که خداوند حکمى را بیان نفرموده، و توضیحى در شرع پیرامون آن نرسیده است، هیچ کس را در برابر آن مجازات نخواهد کرد، و به تعبیر دیگر 《تکلیف و مسئولیت، همواره بعد از بیان احکام است》 و این همان چیزى است که در علم اصول از آن به "قاعده قبح عقاب بلا بیان" تعبیر مى شود.
لذا در آغاز مى فرماید:
چنین نبوده که خداوند گروهى را پس از هدایت، گمراه سازد، تا این که آنچه را که باید از آن بپرهیزند براى آنها تبیین کند(وَ ما کانَ اللّهُ لِیُضِلَّ قَوْماً بَعْدَ إِذْ هَداهُمْ حَتّى یُبَیِّنَ لَهُمْ ما یَتَّقُونَ).
منظور از یُضِلَّ ، که در اصل به معنى گمراه ساختن است، یا حکم به گمراهى مى باشد، آن چنان که بعضى از مفسران احتمال داده اند (همانند تعدیل و تفسیق، که به معنى حکم به عدالت و حکم به فسق است).
یا به معنى گمراه ساختن از طریق ثواب و پاداش هاى روز قیامت است، که در واقع به مفهوم مجازات کردن خواهد بود.
و یا این که، منظور از اضلال همان است که در سابق نیز داشته ایم و آن بر گرفتن نعمت توفیق، و رها ساختن انسان به حال خود، که نتیجه اش گمراه شدن و سرگردان ماندن در طریق هدایت است.
و این تعبیر اشاره لطیفى به این حقیقت است که همواره گناهان سرچشمه گمراهى بیشتر، و دور ماندن از طریق هدایت است.
و در پایان آیه مى فرماید:
خداوند به هر چیزى دانا است(إِنَّ اللّهَ بِکُلِّ شَیْء عَلیمٌ ).
یعنى علم و دانائى خداوند، ایجاب مى‌کند تا چیزى را براى بندگان بیان نکرده است، کسى را در برابر آن مسئول نداند و مؤاخذه نکند.
✍تهیه و تنظیم : عاشوری