🔶 مواعظی از سیدالشهدا (۴) 🔶 ┅⊰༻🔸༺⊱┅ لحظه‌هایی که دستانم حتی برای جرعه آبی یاری‌ام نمی‌کردند، وقتی که لب‌هایم جانِ سخن گفتن با کسی را نداشت، تو در تمام وجودم جاری بودی. من با تپش قلب صدایت می‌کردم و تو با هر نبض با من بودی. زیبایی‌اش به همین است: در اوج ناتوانی‌ها، دستم فقط به تو می‌رسد! کاش می‌توانستم این راز را فریاد بزنم! رازی به سادگی باز کردن یک دست .... ┅⊰༻🔸༺⊱┅ 🔶 أَعجَزالنّاسٍ مَن عَجَزَ عَنِ الدُّعاء عاجزترین مردم کسی است که نتواند #دعا کند. بحارالانوارج ۹۳، ص ۲۴۹ ┅⊰༻🔸༺⊱┅ #در_محضر_روایت #عکس‌نوشته #سبک_زندگی #بندگی 🔺🔸🔹 ⇝ پرسمان اعتقادی https://eitaa.com/joinchat/3397320738C0c4c71fad0 🔺فقط #بالینک به اشتراک بذارید👌 ࿐🌸❒○🌼○❒🌸࿐ ࿐🌸❒○🌼○❒🌸࿐

به دل خسته بگویید خداوندی هست! 🔺🔸🔹 ⇝ پرسمان اعتقادی https://eitaa.com/joinchat/3397320738C0c4c71fad0 🔺فقط #بالینک به اشتراک بذارید👌 ࿐🌸❒○🌼○❒🌸࿐ ࿐🌸❒○🌼○❒🌸࿐

┅⊰༻🔳༺⊱┅ #آرزوی_اربعین #سیدالشهدا 🔺🔸🔹 ⇝ پرسمان اعتقادی https://eitaa.com/joinchat/3397320738C0c4c71fad0 🔺فقط #بالینک به اشتراک بذارید👌 ࿐🌸❒○🌼○❒🌸࿐ ࿐🌸❒○🌼○❒🌸࿐

🌼 پرسش: آيا خداوند نگران بنده مومن اش مي شود؟ 🌼 پاسخ: در اثبات توجه و مهربانی خداوند نسبت به بنده اش، همین بس که بدانیم خداوند متعال، خود کمال مطلق است و هر فضلی که در مخلوقات او به صورت محدود مشاهده می نمائیم در وجود او با کمال بی منتهایش وجود دارد.مثلا اگر مهر و علاقه و نگرانی برخاسته از این مهر عظیم مادر نسبت به فرزند پرورش یافته در دامان او را در عالم خارج می بینیم، باید بدانیم که قطعا حد اعلای این صفت در وجود پروردگار عالم وجود دارد. خدائی که خالق کل عالم هستی بوده و چرخه جهان را در جهت رشد و تعالی انسان تنظیم نموده است و همه غرائز و کشش های درونی لازم را نیز در نهاد همه افراد، متناسب با نقش آنها در این هدف بزرگ قرار داده است و همین مهر و عاطفه مادری را در نهاد مادر به ودیعه می گذارد تا خواب شیرین خویش را برای تربیت و پرورش فرزندش رها کند و بی منت بنده ای را که در قالب فرزند به او می سپارد به نیکی در بستر رشد و هدایت قرار دهد؛ قطعا چنین پروردگاری نسبت به همه بندگان خود دریائی بیکران از رحمت و محبت و شفقت است که کمال قدر و منزلت و حدود آن برای هیچ کس قابل درک نیست. دوست بزرگوار به دلایل متعدد، توجه و مهربانی و رحمت خداوند نسبت به بندگانش برتر از مهربانی و دلسوزی هر انسان مهربانی مانند مادر نسبت به فرزندش می باشد؛ چرا که خدای متعال در بخشیدن و توجه کردن به بندگان خودش و هدایت آنها به مسیر سعادت به همین میزان که در مادر ارضاء حس مادری مطرح است هم، محتاج بندگان خود نیست .

و صرفا از روی کرم و کمال بی منتهای خود، می بخشد و نه تعداد بندگانش باعث کاهش توجه و عنایت او به دیگر بندگان می شود و نه گذشت زمان و رشد و نمو آنها و رسیدن بنده گانش به مقصد کمال ذره ای از رحمت او می کاهد، بلکه با تعالی آنها، روز به روز بر لطف و عنایت ویژه الوهیش افزوده می گردد. اما توجه به یک نکته ضروری می نماید و آن نکته این است که: نگرانی ما انسان ها نسبت به دیگران، نوعی انفعال است که برخاسته از نقص و جهل به مصلحت و عدم قدرت بر عوض کردن شرائط است؛ اما هیچ کدام از این محدودیت ها در خداوند متعال راه ندارد. چرا که او نه منفعل می شود و نه محدودیت علمی و قدرتی دارد. پس می تواند با علم و قدرت بی نهایت خود، همه شرایط سخت را عوض کند؛ اما اگر او بدی و شرّی را از بنده اش رفع نمی کند، حتما مصلحت فردی و اجتماعی برای بندگان در آن سختی وجود داشته است که در جای خود این مصالح توضیح داده شده است. محبت مادر به قدری زیاد است که بسیاری از مادران وقتی بین صلاح فرزند و عاطفه مادری تزاحمی ایجاد می گردد نمی توانند مصلحت فرزند را بر عاطفه مادری ترجیح دهند و دلسوزی بیش از حد در برخی مواقع، مانع رفتن فرزند به مسیری که حقیقتا به صلاح اوست می شود، لکن در خواسته ها و اوامر الهی به همین قدر هم چیزی از مصلحت بندگان فروگذار نمی شود. 🔺🔸🔹 ⇝ پرسمان اعتقادی https://eitaa.com/joinchat/3397320738C0c4c71fad0 🔺فقط #بالینک به اشتراک بذارید👌 ࿐🌸❒○🌼○❒🌸࿐ ࿐🌸❒○🌼○❒🌸࿐

⭕️ ما اگر در وادی دین خدا حرکت کنیم، دائماً در وادی حکمت حرکت می‌کنیم و براساس حکمت الهی شکوفا می‌شویم. در این صورت، خودمان هم آرام‌آرام حکیم می‌شویم و طرح خودمان هم در عالم، طرح حکمت می‌شود. 🔺🔸🔹 ⇝ پرسمان اعتقادی https://eitaa.com/joinchat/3397320738C0c4c71fad0 🔺فقط #بالینک به اشتراک بذارید👌 ࿐🌸❒○🌼○❒🌸࿐ ࿐🌸❒○🌼○❒🌸࿐

✅غربت حضرت امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) ✍غربت حضرت امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف از غربت حضرت امام رضا (علیه السلام) و حضرت امام حسين(علیه السلام ) نيز بيشتر است. اگر حضرت حسين بن علی علیهما السلام به دليل کمی ياران و اعوان، غريب بود،فرزندش حضرت مهدیعلیه السلام از او نيز غريب‌تر است. چراکه همان هفتاد و دو يارِ حسين،در محشر عاشورا تا پای جان، امام خويش را نصرت کردند؛ اما بيش از هزار سال است که حضرت امام زمان(عجل الله تعالی فرجه الشریف) ،در رسيدن به سيصد و سيزده ياور مخلص، انتظار می‌کشد. اگر تنهایی و دوری از خانه و کاشانه و اهل و عيال،غربت است، چگونه حضرت يوسف زهرا علیهما السلام غريب نباشد، وقتی حضرت امام کاظم(علیه السلام ) در وصف او چنين می فرمايند:او همان طرد شده‌ی تنهای غريبِ پنهان از خاندانش است؟ 🥀آری! حضرت امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) غريب است، نه در ميان خِيل گرگان درنده در صحرای کربلا يا در کاخ مأمون؛ بلکه در ميان محبّان و شيعيانش. 📚کمال‌الدين، ج۲، ص۳۷۸ 🔺🔸🔹 ⇝ پرسمان اعتقادی https://eitaa.com/joinchat/3397320738C0c4c71fad0 🔺فقط #بالینک به اشتراک بذارید👌 ࿐🌸❒○🌼○❒🌸࿐ ࿐🌸❒○🌼○❒🌸࿐

🌻🌿•° هيچكس نميتونه كسی رو تغيير بده، اما ميتونه دليل تغيير يک نفر بشه … نسبت به سرنوشت اطرافیانمون بی‌تفاوت نباشیم🌷 🔺🔸🔹 ⇝ پرسمان اعتقادی https://eitaa.com/joinchat/3397320738C0c4c71fad0 🔺فقط #بالینک به اشتراک بذارید👌 ࿐🌸❒○🌼○❒🌸࿐ ࿐🌸❒○🌼○❒🌸࿐

# کلیپ - صوتی خودشناسی حجت الاسلام عالی 🔺🔸🔹 ⇝ پرسمان اعتقادی https://eitaa.com/joinchat/3397320738C0c4c71fad0 🔺فقط #بالینک به اشتراک بذارید👌 ࿐🌸❒○🌼○❒🌸࿐ ࿐🌸❒○🌼○❒🌸࿐

🌼 پرسش: در اثبات امامت آيا وجود قرآن کافي نبود؟امام براي چه؟عقلا بفرماييد. 🌼 پاسخ: پاسخ سوال نخست: بله؛ قرآن کریم به تنهایی برای اثبات امامت کافی است. جناب استاد ربانی گلپایگانی در کتاب نصوص و براهین به تفصیل به این موضوع پرداخته اند. پاسخ پرسش دوم: دلیل عقلی امامت همان ادله عقلی ضرورت نبوت است چرا که امامت ادامه ی مسیر نبوت و در جایگاه هدایت امت است. برهان ضرورت امامت با چند مقدمه:1-انسانها مستعد کمالات متعدد هستند. 2- وصول و رسیدن به این کمال مشروط به سلوک و پیمودن این مسیر است. 3- سلوک و پیمودن این مسیر مشروط به آگاهی از این راه است. 4- برخی از این مسیر را عقل ما می تواند درک کند اما عقل ما محدود است و نمی تواند همه ی مصالح و مفاسد خود را بشناسد ( به همین جهت در قوانین روزمره ی خود در بسیاری از مواقع دچار خطا و اشتباه می شود) از این رو به راه مطمئنی نیاز است که بتواند انسان را در همه ی ابعادی که او را به کمال می رساند راهنمایی کند آن راهنمای مطمئن کسی نیست جز امام (بعد از اتمام دوره ی نبوت و فقدان نبی) لازم است شخص امام، معصوم باشد و از جانب خداوند منصوب شده باشد. همچنین عقل می گوید بر خداوند قبیح است انسانها را بدون راهنما رها کند راهنمایی که مورد اطمینان باشد و مردم به هدایت او به سعادتمند شده به کمال برسند. اگر عقل و قرآن به تنهایی برای هدایت امت کافی بود هرگز میان امت اختلافی واقع نمی شد در تفسیر قرآن اشتباه نمی کردند در حالیکه دوری از امام معصوم باعث شده امت پیامبر (ص) به ده ها فرقه تقسیم شوند.

و هرکدام برای اثبات حقانیت خود به قرآن استناد کنند همچنانکه داعش و امثال آنها نیز دچار این انحراف شده و به خیال واهی خود با استناد به قرآن کریم شیعیان را مشرک دانسته خون آنها را مباح می شمارند.هشام از شاگردان امام صادق (ع) در مناظره خود با عالم اهل تسنن به این نکته اشاره می کند که اگر وجود قرآن به تنهایی کافی بود اختلاف میان امت توجیحی نداشت بنابراین مردم نیاز به راهنما دارند تا بعد از پیامبر (ص) هدایت امت را به دست بگیرد تا دچار گمراهی و کج فهمی از دین نشوند همچنانکه عده ای شدند. استدلال هشام مورد تحسین امام صادق (ع) قرار گرفت. علاوه بر اینکه عقل می گوید امکان ندارد پیامبر (ص) بعد از خود امت را رها کرده و به فکر آنها نباشد پیامبری که حتی در سفرهای کوتاه در مدینه برای خود جانشین قرار می داد با توجه به خطری که آن زمان اسلام را که نهالی نوپا بود تهدید می کرد. امپراطوری ایران و روم از خارج و منافقین در داخل، خطر مهمی برای امت اسلامی بودند. امکان ندارد پیامبر (ص) امت را بعد از خود بدون تعیین جانشین که همان "امام" است رها کرده باشد. به همین جهت پیامبر (ص) برای بعد از خود به دو چیز گرانبها سفارش می کنند: قرآن و اهلبیت (ع). امیرالمومنین (ع) امام را به محور سنگ آسیاب تشبیه می کند همچنانکه محور آسیاب باعث می شود سنگ آسیاب در جای خود قرار بگیرد امام نیز در میان امت باعث می شود مردم از چند دستگی و تفرقه دور بمانند و در تشخیص حق و باطل و تفسیر واقعی قرآن کریم و شناخت دین واقعی و اسلام ناب محمدی دچار تفرقه و چند دستگی نشوند. 🔺🔸🔹 ⇝ پرسمان اعتقادی https://eitaa.com/joinchat/3397320738C0c4c71fad0 🔺فقط #بالینک به اشتراک بذارید👌 ࿐🌸❒○🌼○❒🌸࿐ ࿐🌸❒○🌼○❒🌸࿐

چراماه صفردربین تمام ماه ها سنگین ونحس هست؟ 1- اجمالاً در برخى از روايات نحس بودن برخى از ايام براى انجام كارهايى از قبيل ازدواج و سفر آمده است. همچنين آيه 19 سوره قمر و 16 سوره فصلت روزهايى كه عذاب بر قوم عاد نازل شده به عنوان روزهاى نحس آمده است. ولى در اين كه مراد از نحس بودن روزها در اين آيات و روايات چيست بحث‏ها و نظريات مختلفى وجود دارد. برخى معتقدند بعضى روزها واقعا نحس‏اند ولى نحس بودن آن با توكل بر خداوند، صدقه و توسل به خداوند و مقربان درگاه او برطرف مى‏شود و وظيفه ما انجام اين اعمال است نه رعايت سعد و نحس بودن ساعات. در برابر اين نظريه برخى معتقدند سعد و نحس بودن برخى ايام واقعى نيست بلكه به جهت حوادثى است كه در اين روزها اتفاق افتاده و يا به جهت فال بد زدن مردم به اين روزها و نحس دانستن آن از سوى مردم مى‏باشد كه ممكن است همين نحس دانستن در نفس‏هاى ضعيف مؤثر واقع شود و همين اثر نفسانى و دل چركين شدن موجب بروز حوادثى براى انسان شود به همين جهت در روايات به جهت برطرف شدن اين حالت نفسانى به ما دستور داده شده صدقه بدهيم و يا دعا بخوانيم. برخى روايات هم مى ‏تواند مؤيد اين نظريه باشد. در هر صورت توكل بر خداوند، دادن صدقه، خواندن دعاهاى وارده، اثر نحس بودن را برطرف مى‏كند. قابل ذكر اين كه مطالبى كه در تقويم‏هاى نجومى در ارتباط با سعد و نحس بودن روزها به جهت قرآن و يا مقابله و يا حالات ديگر سيارات آمده است به جز قمر در عقرب كه در روايات آمده است دليلى بر آن نداريم. 2-اما در مورد ماه صفر ، بنا بر آن چه معروف گشته، ماه صفر را «نحوستى» است؛ به خصوص روز چهارشنبه آخرين آن ماه را كه به نحس‏بودن بيشتر معروف شده است و در اين باره روايت مخصوصى از ائمه دين(ع) نرسيده و فلسفه آن دقيقاً براى ما روشن نيست. يك احتمال آن است كه اين نحس دانستن ماه صفر و مخصوصاً آخرين چهارشنبه آن، از اين جهت باشد كه وفات رسول خدا(ص) در آن روز واقع گشته است و از آن حضرت روايت شده است كه مى ‏فرمايد: «هر كس مرا به خروج ماه صفر مژده دهد، او را مژده بهشت مى‏دهم و از اين جهت عقول مردم حكم به نحس بودن آن ماه نموده است»، 3- در هر صورت نحوست این ماه به معنای متوقف کردن اموری مانند خرید و فروش و سایر فعالیت ها نمی باشد بلکه باید با خواند دعاهایی که برای دفع نحوست این ماه وارد شده مانند دعائی که در مفاتیح در اول اعمال ماه صفر وارد شده این نحوست را بر طرف نمائيم و نیز براى دفع نحوست اين ماه، هيچ چيز بهتر از صدقه دادن و دعاها و استعاذه وارده نيست» ، (مفاتيح‏ الجنان، اعمال ماه صفر) 💢 ☀️💢 💢☀️💢 ☀️💢☀️💢 #ماه_صفر #نحوست_ایام 🔺🔸🔹 ⇝ پرسمان اعتقادی https://eitaa.com/joinchat/3397320738C0c4c71fad0 🔺فقط #بالینک به اشتراک بذارید👌 ࿐🌸❒○🌼○❒🌸࿐ ࿐🌸❒○🌼○❒🌸࿐

اما متن اربعینی امشب: از مرز رد می‌شوم. با این که این سو و آن سوی مرز، فاصله‌ای ندارند و من فقط چند قدم از مرز سرزمینم دور شده‌ام؛ امّا چه خوب احساس می‌کنم، حال و هوا و حتّی آب و هوا عوض شده. دارم از این سو، آدم‌هایی را که هنوز در آن سوی مرز هستند، می‌بینم؛ ولی قشنگ معلوم است که دیگر در سرزمینم نیستم. «مرز» چه مفهوم عجیبی است. خط مرزی، چه قدر باریک است. تا وقتی از مرز عبور نکنی، مفهوم وطن را خوب نمی‌فهمی. باید بنشینم و سر در میان زانو بیندیشم. مرز میان من و دشمنان تو چیست؟ باید با آنها مرزی داشته باشم یا نه؟ در خط مرزی، گاهی دیوار هم می‌کشند، طوری که اجنبی نتواند با قدم برداشتن پا در سرزمین همسایه بگذارد. مرز میان من و دشمنان تو، دیوار هم دارد؟ طول و ارتفاع این دیوار چه‌قدر است؟ «مرز» چه مفهوم عجیبی است. وقتی که هست معلوم می‌شود سرزمین من کجاست. وقتی که نیست، بعید نیست که در سرزمین اجنبی نفس بکشم و خیال کنم در سرزمین مادری‌ام هستم. مرز را باید با تو تعریف کرد. حالا که به مفهوم مرز فکر می‌کنم، معنای «إنّی سِلمٌ لِمَن سالَمَکُم» را چه خوب می‌فهمم و تفسیر «حَربٌ لِمَن حارَبَکُم» چه شیرین می‌شود برایم. تو امام من هستی و امام، مرز میان من و دیگران است. #یادداشت_شبانه #محرم #اربعین 🔺🔸🔹 ⇝ پرسمان اعتقادی https://eitaa.com/joinchat/3397320738C0c4c71fad0 🔺فقط #بالینک به اشتراک بذارید👌 ࿐🌸❒○🌼○❒🌸࿐ ࿐🌸❒○🌼○❒🌸࿐

🏴*چهارشنبه اول ماه صفر * 🔹🔹🔹🔹🔹 *💢اعمـــــال مـــــاه صفـــــر* *💠 سفارشات مخصوص بمناسبت ورود به ماه صفرالمظفر:* *▪️ماه صفر ماه حزن اهل بیت علیهم السلام در اسارت امام زین العابدین و عمه جانشان زینب سلام الله علیهما و ماهی است که سرور کائنات عالم رسول گرامی اسلام امام مجتبی و امام علی بن موسی الرضا علیهم السلام چهره در رخ تراب کشیدند...* ♦️**لذا در مفاتیح الجنان اعمالی برای کل این ماه و اعمال مخصوص بعضی روزها آمده است:* ۱- *خواندن نماز اول ماه* *دو رکعت* *در رکعت اول بعد از حمد سی مرتبه سوره قل‌هوالله احد* *در رکعت دوم بعد از حمد سی مرتبه سوره قدر* *بعد از نماز صدقه دهد.* ۲- *خوانده دعای؛* *" یَا شَدِیدَ الْقُوَى وَ یَا شَدِیدَ الْمِحَالِ یَا عَزِیزُ یَا عَزِیزُ یَا عَزِیزُ * *ذَلَّتْ بِعَظَمَتِکَ جَمِیعُ خَلْقِکَ * *فَاکْفِنِی شَرَّ خَلْقِکَ * *یَا مُحْسِنُ یَا مُجْمِلُ یَا مُنْعِمُ یَا مُفْضِلُ یَا لا إِلَهَ اِلّا أَنْتَ سُبْحَانَکَ إِنِّی کُنْتُ مِنَ الظَّالِمِینَ فَاسْتَجَبْنَا لَهُ وَ نَجَّیْنَاهُ مِنَ الْغَمِّ وَ کَذَلِکَ نُنْجِی الْمُؤْمِنِینَ * وَ *صَلَّى اللهُ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّیِّبِینَ الطَّاهِرِینَ. " * *روزی ۱۰مرتبه که در مفاتیح الجنان آمده*. *۳- روز سوم نمازی دارد به این نحو: * *دو رکعت * *در رکعت اول سوره حمد سوره فتح * *و در رکعت دوم حمد و توحید. * *بعد از نماز * *صد مرتبه صلوات،* *صد مرتبه بگوید: اللهم العن آل ابی سفیان و صد مرتبه استغفار کند.* *۴- صدقه دادن هم در طول ماه مطلوب است.* 🔹🔹🔹🔹🔹 🔺🔸🔹 ⇝ پرسمان اعتقادی https://eitaa.com/joinchat/3397320738C0c4c71fad0 🔺فقط #بالینک به اشتراک بذارید👌 ࿐🌸❒○🌼○❒🌸࿐ ࿐🌸❒○🌼○❒🌸࿐

⏯ #نماهنگ #جاماندگان #اربعین 🍃صحرا غرق شور و عالم مونده حیرون 🍃افتاده به راه باز کاروان مجنون 🎤 #علی_اصغر_نیلچی 🔺🔸🔹 ⇝ پرسمان اعتقادی https://eitaa.com/joinchat/3397320738C0c4c71fad0 🔺فقط #بالینک به اشتراک بذارید👌 ࿐🌸❒○🌼○❒🌸࿐ ࿐🌸❒○🌼○❒🌸࿐

🌼 پرسش: آتئيست ها که ميگن اگه خدا بود اين همه مشکلات و بيماري نبود بهترين پاسخ چيه؟ 🌼 پاسخ: تمام افعال خداوند، حکيمانه و داراى غاياتى معقول است که البته، اين غايات به مخلوقات او باز مى گردند. از سوى ديگر، اين يک واقعيت انکار ناپذير است که در جهان پيرامون ما امورى هستند که آنها را (( شر)) مى دانيم؛ بلايا و مصيبت هاى ناشى از پديده هاى طبيعى همچون سيل و طوفان، و زلزله، بيماريها، درد، رنج، مرگ، سختيهاى گوناگون و ... مجموعه بزرگى از شُرور را پديد مى آورند که هر انسانى، کم و بيش، با آن دست به گريبان است. حال ممکن است در نگاه نخست به نظر آيد که وجود اين امور با وجود يک خداوند حکيم و غايتمندى آفرينش انسان سازگارى ندارد، زيرا غرض خداوند از خلقت آدميان تامين مصالح و منافع آنهاست؛ حال آنکه، امور ياد شده همگى بر خلاف مصالح انسانى اند و از اين رو، با غايت خلقت بشر تعارض دارند. به ديگر سخن، چه بسا گمان شود که خداوند با تجويز شرور و جلوگيرى نکردن از آنها،((نقض غرض)) کرده است و نقض غرض (يعنى آنکه فاعل کارى انجام دهد که با اهداف و مقاصدش منافات داشته باشد) با حکيم بودن فاعل سازگار نيست.[1] بديهى است که در پاسخ به ادعاى بالا، مى بايد نشان دهيم که وجود بلايا و مصيبتها و درد و رنج و سختى و ... در دنيا خالى از غايات معقول نيست، بلکه اين امور درجهت مصالح حقيقى فردى يا نوعى انسانها قرار دارند، از اين رو نبايد وجود آنها را لغو و بيهوده يا مخالف با اغراض عمومى آفرينش دانست. پيش از آنکه بخشى از مهمترين فوايد و منافع شرور را يادآور شويم

لازم است به چند اصل کلى، که توجه به آنها در نتيجه گيرى مطلوب از اين بحث سودمند است، اشاره کنيم. چند اصل کلى 1ـ محدوديت علم انسان: بى ترديد، معلومات آدمى در مقايسه با مجهولات او، چه در قلمرو جهان بيرون، که حتى در وجود خود انسان، چون قطره اى در کنار اقيانوس بيکران است. با توجه به محدوديت دانش بشرى، نمى توان ادعا داشت که ما به همه اسرار و رموز پديده هايى که آن را ((شر)) مى دانيم، آگاهى داريم، بلکه چه بسا در اين امور، مصالح و منافع فراوانى نهفته باشد که ما از آن بيخبريم و بديهى است که نيافتن چيزى دال بر نبودن آن نيست. بدين ترتيب، خردمندى اقتضا مى کند که در داوريهاى خود درباره حکيمانه نبودن وجود شرور با احتياط بيشترى گام برداريم، زيرا بسيار محتمل است که آنچه را که در واقع خير است، شر بپنداريم؛[بقره: 216] 2ـ غايت نهايى خلقت انسان: اصل ديگر، اين است که هدف نهايى از آفرينش انسان آن نيست که در دنيا به تن آسايى و بهره مندى هر چه بيشتر از نعمتهاى مادى مشغول باشد، بلکه غايت اصلى و نهايى او رسيدن به سعادت و رستگارى حقيقى است که جز در سايه عبادت خداوند و قرب او فراهم نمى گردد. بر اين اساس، به صرف آنکه امرى با آسايش و رفاه مادى شخصى معارض بود، نبايد آن را با غايت آفرينش انسان ناسازگار دانست، زيرا چه بسا سعادت و رستگارى آن شخص در گرو تحمل سختيها و ناهمواريها باشد. به هر تقدير ، توجه به غايت حقيقى خلقت آدمى، در ارزيابى ما از رابطه شرور با حکمت الهى نقش اساسى دارد. 3ـ تقديم مصالح عمومى بر مصالح فردى: از آنجا که عالم ماده و طبيعت عالم برخورد و تزاحم است، گاه مى شود که مصلحت فرد بر شخص با منافع نوعى و جمعى معارض و مخالف مى شود، به گونه اى که چاره اى جز ترجيح يکى بر ديگرى نيست، در اين موارد ، عقل سليم حکم مى کند که منافع جمعى بر مصلحت فردى مقدم گردد بر اين اساس، تجويز وجود پديده هايى که با مصلحت فرد ناسازگار است، ليکن مصالح جمعى گروهى از انسانها را تامين مى کند، نبايد کارى غيرحکيمانه قلمداد شود. البته، دادورزى خداوند اقتضا مى کند که آن دسته از مصالح فردى را، که در کشمکش با مصلحت هاى عمومى از بين مى روند، به نحوى جبران کند. 4ـ نقش انسان در ايجاد پديده هاى شر: نکته مهم ديگر، تاثير اعمال انسان در ظهور برخى پديده هاى شر است. آدمى، به مثابه موجودى مختار، گاه براى خود و ديگران شر آفرين مى شود، اما به دليل ناآگاهى از رابطه عمل خويش با آثار آن، نتايج نامطلوب اعمال خود را بهانه اى براى اعتراض بر حکمت الهى (و عدالت و رحمت او ) قرار مى دهد. قرآن کريم، در بيان تاثير اعمال انسانها در ظهور حوادث ناگوار و پديده هاى ناخوشايند، آيات متعددى دارد، از آن جمله در سوره نسا مى‌خوانيم: «روم ،41: به سبب آنچه دستهاى مردم فراهم آورده ( و بر اثر اعمال ناشايست آنان) فساد در خشکى و دريا نمودار شده.» و در جاى ديگر ، عموم مصيبتها و بلايا را محصول اعمال خود انسان مى داند: «شورى،30 :و هر مصيبتى که به شما برسد به سبب دستاورد خود شماست و (خدا) از بسيارى (از گناهان شما) در مى گذرد.»[2] با توجه به اصول ياد شده، اينک به برخى فوايد و نتايج مثبت شرور در حيات انسان نظر مي کنيم که، با حکمت خداوند ناسازگار نيست و در هر مورد، نمونه اى نيز از آيات قرآن خواهيم آورد. پيش از آن، تذکر يک نکته سودمند است : ما به هيچ وجه مدعى نيستيم (بويژه با توجه به اصل اول) که در بحث خود، تمام فوايد يک شر يا حتي فوايد و حکمت هاي تمام شرور را برخواهيم شمرد، بلکه نيک مى دانيم که اسرار فراوان ديگرى در اين ميان هست که جه بسا بتوان با تامل و تدبر بيشتر بتدريج به آنها دست يافت؛ ليکن اين مطلب علاوه بر آنکه ، ممکن است از قصور علم و آگاهى ما سرچشمه گيرد، بر مطلوب ما خدشه اى وارد نمى سازد، زيرا اگر در مورد هر شرى، تنها يکى از حکمتهاى مورد بحث ثابت شود، براى رفع شبهه و پاسخگويى به اعتراض معترضان کافى است. فلسفه شرور 1ـ شکوفا شدن استعدادها: خلقت انسان و وضعيت عمومى جهان طبيعت به گونه اى است که بسيارى از استعدادهاى مادى و معنوى آدمى جز در سايه مواجهه با سختيها و مشکلات شکوفا نمى گردد. همان گونه که عضلات بدن يک ورزشکار تنها از طريق تمرينهاى سخت و طاقت فرسا، ورزيده مى گردد.« پس با دشوارى آسانى است. آرى، با دشوارى آسانى است.»(انشراح : 5 و 6) 2ـ آزمون الهى: يکى از سنتهاى عمومى خداوند، سنت آزمون و ابتلاست. خداوند، براساس غايت خلقت انسان و ويژگي هاى وجودى وى، او را در صحنه هاى گوناگون زندگى مى آزمايد. آدمى، در کوران آزمايش الهى، سنگ معدنى را مى ماند که در کوره اى آتشين نهاده مى شود تا ناخالصي هاى آن جدا گردد وجوهره گرانبهاى آن، پيراسته از شوائب وکدورات ، آشکار شود. «و شما را از راه آزمايش به بد و نيک خواهيم آزمود، و به سوى ما بازگردانيده مى شويد.»[انبيا : 35] قرآن در آيات متعدد ديگرى بر آزمايش انسانها