هفتم صفر؛ ولادت یا شهادت؟ (1) بخش اول: ولادت امام کاظم (ع) درباره اینکه هفتم صفر روز ولادت امام کاظم (ع) هست یا خیر و همچنین اینکه شهادت امام حسن (ع) در همین هفت صفر بوده یا بیست و هشت صفر دست‌کم در هر مورد دو دیدگاه مشهور وجود دارد. درباره ولادت امام کاظم (ع) برخی هفت صفر را تعیین کرده‌اند و برخی ولادت ایشان را در ماه ذی الحجه دانسته‌اند. همچنین در خصوص روز شهادت امام حسن (ع) برخی هفت صفر را روز شهادت می‌دانند و برخی بیست و هشتم صفر را. پیش‌تر در همین کانال دیدگاه استاد یوسفی غروی و آیت‌الله العظمی شبیری زنجانی را در خصوص ولادت امام کاظم (ع) منتشر کرده بودیم که هر دو به ولادت ایشان در ماه ذی‌الحجه قائل بودند و نه صفر (دیدگاه این دو بزرگوار را می‌توانید از اینجا و اینجا بخوانید). اما دیدگاه دیگر درباره ولادت امام کاظم (ع) روز هفت صفر است که محقق ارجمند استاد یدالله مقدسی بدان قائل است. ایشان در کتاب «بازپژوهی تاریخ ولادت و شهادت معصومان (ع)» می‌نویسد: «درباره ماه ولادت امام هفتم (ع) ناهمگونی چندانی در میان منابع کهن به چشم نمی‌آید. بخشی از آنها در این خصوص سخنی ننگاشته‌اند و تنها به ذکر سال تولد بسنده کرده‌اند [...] ولی آن دسته از منابع که در این باره سخن گفته‌اند بر تولد آن گرامی در ماه صفر تأکید کرده‌اند. تنها طبری امامی ماه ذی‌الحجه را به نام ماه تولد آن بزرگوار گزارش کرده و حاسب طبری هم ماه جمادی الآخر را ثبت کرده است. با توجه به متفرد بودن گزارش این دو و فزونی منابع گویۀ نخست باید گفت آن امام در همان هفت صفر متولد شده است. گفتنی است روایتی از ابوبصیر و منهال قصاب در خصوص تولد آن گرامی در منطقۀ ابواء نقل شده مبنی بر اینکه این دو نفر در سال تولد آن حضرت در سفر خج حضور داشتند و در طول سفر وقتی به ابواء رسیدند خبر تولد امام کاظم (ع) را شنیدند. ابوبصیر می‌گوید: «به محضر امام صادق (ع) تشرف یافتم و بر سفرۀ نهار امام نشسته بودم که بشارت تولد امام کاظم (ع) به پدرش داده شد». منهال نیز می‌گوید: «در حالی از ابواء عبور کردم که موسی پسر امام صادق (ع) تولد یافت و من پیش از امام صادق (ع) به مدینه رفتم و آن حضرت پس از یک روز وارد مدینه شد و سه روز به مردم اطعام کرد». اما در روایت این دو راوی هیچ گونه تصریح و اشاره‌ای نیست که این تشرف و حضور و بشارت و اطعام در چه ماهی بوده است. هرچند در شرایط کنونی رایج این است که غالب حاجیان پس از اعمال حج از مکه خارج می‌شوند لیکن آیا در آن زمان هم چنین بوده و آیا ابوبصیر و منهال هم چنین کردند یا مدتی در مکه ماندند و در بازگشت - با فاصلۀ طولانی که میان مکه و مدینه بود - در چه تاریخی به ابواء رسیده‌اند، هیچ یک از اینها روشن نیست [...] وانگهی گزارش ابوصیر با دو سند در کافی نقل شده و مجلسی هر دو سند را ضعیف دانسته است. و در روایت منهال هم شخصی به نام علی بن حدید حضور دارد که شیخ طوسی روایت او را در صورتی که در نقلش منفرد باشد غیر قابل اعتماد می‌داند و او در این گزارش از منهال منفرد است. به هر روی با استناد به این دو نقل نمی‌توان گفت امام کاظم (ع) در ماه ذی‌الحجه تولد یافت؛ چنان که کلینی هم که روایت ابوبصیر را در باب موالید ائمه ثبت کرده، در باب تاریخ امام کاظم (ع) درباره ماه و روز تولد آن گرامی اظهار نظر نکرده است» (برگرفته از کتاب «بازپژوهی تاریخ ولادت و شهادت معصومان (ع)، ص401-406). #هفت_صفر #امام_کاظم #مقدسی #یوسفی_غروی #شبیری_زنجانی دوستان خود را از طریق نشانی زیر به کانال مرکز پژوهش‌های تاریخ اسلام دعوت کنید: @chsiqs