فنایی اشکوری

☝️ ادوار تحول در روحانیت شیعه در صد سال اخیر و جایگاه آیت الله مصباح یزدی رضوان الله تعالی علیه

خطوط کلی در سیر و سلوک عرفانی از دیدگاه آیت الله مصباح یزدی رضوان الله تعالی علیه به بیان آیت الله مصباح راه سیر الی الله یکی است، اما این راه مراحل و منازل دارد که باید با رعایت برنامۀ سلوکی آن را طی کرد. این برنامۀ سلوکی مشتمل بر عناصر دورنی و بیرونی است. اساس اصلاح درون است. عناصری مثل معرفت، عشق و اخلاص درونی هستند. البته اعمال بیرونی هم اهمیت دارد. همچنین تکالیف شامل فعل و ترک یا واجبات و محرمات است. برخی از خطوط کلی این برنامه شامل موارد زیر است. 1.       نخستین گام بیدار شدن از خواب غفلت است که به آن یقظه می­گویند. بدون تحقق این مرحله هیچ حرکت سازنده­ای صورت نمی­گیرد؛ 2.      اعتقاد به اصول دین مانند ایمان به خدا، وحی و حیات پس از مرگ مبانی اصلی سلوک است. همواره باید برای اصلاح اعتقاد و تصحیح و تعمیق معرفت و مصونیت از انحرافات عقیدتی کوشید؛ 3.      تکالیف عبادی مانند نماز و روزه را باید با اخلاص و حضور قلب انجام داد. بهترین عمل برای قرب به خدا نماز همراه با حضور قلب است که عمود دین و عبادتی جامع است. از این جهت است که شریعت به هیچ عملی مانند نماز ترغیب نکرده است. امر "حیّ علی خیر العمل" دربارۀ نماز است. امام صادق (ع) فرمود: «ما اعلم شیئا بعد المعرفة افضل من هذه الصلاة.» بعد از شناخت خدا عملی برتر از نماز نمی­شناسم. فلسفۀ اصلی نماز غلبه بر خودپرستی و تسلیم خدا شدن است. نماز با توجه و معرفت ظاهر و باطن انسان را متوجه خدا می­کند، چنانکه نماز بدون توجه و حضور قلب بی­روح است و آن آثار را ندارد؛ 4.      خدمت به خلق، مانند احترام به والدین و انفاق مال به نیازمندان برای رضای خدا؛ 5.      اختصاص دادن زمانی در شبانه روز برای تفکر در خلقت؛ 6.      یاد خدا در دل داشتن، تلاوت قرآن، دعا و نیایش بطوری که بین انسان و خدا محبت و انس برقرار شود. مراتب عرفانی بر اساس ذکر و توجه درجه­بندی می­شوند. عالی­ترین مرتبۀ ذکر که همراه با انقطاع کامل است وقتی است که انسان آنی از خدا غافل نشود. يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تُلْهِكُمْ أَمْوَالُكُمْ وَلَا أَوْلَادُكُمْ عَنْ ذِكْرِ اللَّهِ. وَمَنْ يَفْعَلْ ذَلِكَ فَأُولَئِكَ هُمُ الْخَاسِرُونَ. اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد، اموال شما و فرزندانتان شما را از ياد خدا غافل نگرداند، و کسانی که چنين كند زيانكارانند. یاد خدا در قلب است، اما ذکر لفظی و زبانی نیز مؤثر است و اهمیت دارد. یاد خدای متعال، توجه به او، و به­خاطرآوردن نعمت­های او موجب شدت محبت و انس به خدا می­شود بطوری که عبد او را حاضر می­بیند و از پرستش او و مناجات با او لذت می­برد. چنین عبدی خدا را ناظر می­بیند و دریچه­ای به سوی قلبش گشوده می­شود بطوری که احساس می­کند در حال عبادت گویا خدا را می­بیند و با او سخن می­گوید. با شدت یافتن محبت حجاب­ها یکی یکی برداشته می­شود و بنده از احساس حضور خدا مسرور می­شود و غفلت از او را سنگین و گناه می­انگارد و از آن استغفار می­کند، چنانکه انبیا و اولیا چنین می­کنند و از اندک غفلتی طلب بخشش می­کنند؛  7.      مراقبه و توجه و کنترل قوای حسی و خیالی برای مصون داشتن دل از توجه به غیر خدا؛ 8.      کوشش برای رسیدن به اخلاص و دوری از ریا و سمعه از طریق توجه و مراقبه و استفاده از روش­هایی همچون ذکر قلبی، و انجام اعمال نیک در پنهان و به دور از دید دیگران و در عین حال ترک نکردن برخی اعمال جمعی مانند نماز جماعت؛ 9.      پرهیز از گناهان و دوری از دلبستگی به دنیا و مادیات و ترک مشتبهات و تجملات؛ 10. زیاده روی نکردن در استفاده از لذایذ مشروع، مانند خوردن و آشامیدن و رعایت میانه­روی در همۀ امور؛ 11. تفکر و تأمل و انس با معارف قرآن و سنت و استمداد از خدا برای مصونیت از انحراف­های فکری و عقیدتی؛ 12.  مداومت بر اعمال خیر تا اینکه عمل خیر به صورت ملکه درآید، چنانکه امام باقر (ع) فرمود: «احب الاعمال الی الله عز و جل ما داوم علیه العبد و ان قل.» بهترین کار آن است که بنده به آن ادامه دهد، ولو آن کار کوچک باشد؛ 13. مشارطه، مراقبه و محاسبه داشتن. مشارطه آن است که بنده هرروز با خود عهد ببندد از فرصت آن روز بهترین استفاده را برای بندگی استفاده کند. مراقبه مواظبت به عمل بر آن شرط است. محاسبه آن است که انسان هر شب عملکرد روزانه­اش را بررسی کند و ببیند به وظایفش به درستی عمل کرده است یانه. 14.  توسل به اولیاء خدا به­ویژه رسول اکرم (ص) و اهل بیت طاهرینش خاصه حضرت سیدالشهداء (ع) راه میانبری برای وصول به مقامات قرب است. برگرفته از دو کتاب ارزشمند استاد: در جستجوی عرفان اسلامی و در پرتو نور. @dreshkevari  

حکیم مجاهد آیت الله مصباح یزدی (مصاحبه پویا با فنایی اشکوری)

شیوه شیطانی شایعه پراکنی ...هنوز هم به یاد دارم که این شایعه میان مردم رواج داشت که گروهی از روحانیون در اطراف مشهد، مجلس شبانه­ ای برپاکرده­ اند و در سماور، عرق ریخته­ اند و در قوری شراب و مشغول مستی و عربده کشی بوده اند! بسیاری از مردم می گفتند ما این صحنه را به چشم خود دیده ایم ! برخی هم می گفتند ما از کسی شنیده ایم که با چشم خود دیده است! که ساختگی بودن این داستان پیداست. .. از بیانات مقام معظم رهبری در خاطراتشان در کتاب: خون دلی که لعل شد، ص 17. مردمی که بیشترین سخنانی که بینشان رد و بدل می شود از جنس شایعه و تهمت  غیبت و تخریب است هیچگاه به رشد و صلاح و سعادت نمی رسند. چر ا که عمده انرژی و وقتشان صرف تخریب و خنثی کردن اثر یکدیگر می شود و ان که در این میان سود می برد دشمن است.    @dreshkevari

اندیشه و سلوک عرفانی آیت الله خامنه ای گفتاری از فنایی اشکوری ارایه شده در پیش همایش عرفان اهل بیتی 19/12/1399

انسان دوستی در معنویت اسلامی سخنرانی فنایی اشکوری در مرکز سلامت معنوی دانشگاه علوم پزشکی کرمان 25/12/99

معرفی دو اثر ارزشمند برای مطالعه در تعطیلات نوروزی @dreshkevari

ملاک دینداری نماز و روزه و حج و دیگر تکالیف البته از ضروریات دین هستند اما دینداری تنها انجام این تکالیف نیست. رسول خدا صلوات الله علیه و آله فرمود: »لاتَنظُروا إِلى كَثرَةِ صَلاتِهِم وَصَومِهِم وَ كَثرَةِ الحَجِّ وَالمَعروفِ وَطَنطَنَتِهِم بِاللَّيلِ، وَلكِنِ انظُروا إِلى صِدقِ الحَديثِ وَأَداءِ المانَة» - «به زيادى نماز و روزه و حج و احسان و مناجات شبانه مردم نگاه نكنيد، بلكه به راستگويى و امانتدارى آنها توجه كنيد - بحارالأنوار، ج75، ص 114، ح5» و امام صادق علیه‌السلام فرمودند: «لا تنظروا الی طوع رکوع الرجل و سجوده، فان ذلک شی ء اعتاده فلو ترکه استوحش لذلک و لکن انظروا الی صدق حدیثه و اداء امانته» - «به رکوع و سجده های طولانی افراد نگاه نکنید، زیرا ممکن است به آن عادت کرده باشد و برای او یک امر عادی شده باشد، و اگر آن را ترک کند وحشت کند، بلکه راستگویی و امانتداری او را بنگر.» ( تفسیر نور الثقلین ، ج 1، ص .496 اصول کافی ، ج 2، ص 105 )

محبوب ترین افراد نزد خداوند: امام صادق عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ فرمود: قَالَ اَللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ اَلْخَلْقُ عِيَالِي فَأَحَبُّهُمْ إِلَيَّ أَلْطَفُهُمْ بِهِمْ وَ أَسْعَاهُمْ فِي حَوَائِجِهِمْ. خداوند بزرگ فرمود: مردم خانوادۀ من هستند، پس محبوب¬ترين آنها پيش من كسانى هستند كه نسبت به مردم مهربان¬تر و در تأمين نيازهايشان كوشاتر باشند.( کلینی، الکافی، ج 2، ص 199، کتاب الإیمان والکفر، باب السعی فی حاجة المؤمن.) @dreshkevari

در کانالهای مجازی مطلبی تحت عنوان «در عبادات هم باید تجدید نظرهایی بشود» از آقای دکتر محمد مجتهد شبستری منتشر شده است. این مطلب حاصل گفتگوی مولود بهرامیان با استاد شبستری می باشد و در کانال تلگرامی ایشان نیز قرار داده شده است. بر طبق این دیدگاه در عبادات باید مفهوم «وجوب» را کنار گذاشت و به جای آن مفهوم «توصیه» را قرار داد! ایشان فرموده¬اند به نظر من امروزه دیگر مفهوم وجوب که می¬گوید ظهر را باید چنین نماز خواند و یا واجب است مردم روزه بگیرند اعتبار خود را از دست داده است! ... باید ساختار فضیلتی آدم¬ها عوض شود، والّا هزار بار دولّا- راست شدن هم ارزشی ندارد . 👆این مطلب البته مربوط به سال های گذشته است که اخیرا هم در فضای مجازی مطرح شده است. این گونه سخنان را نمی توان اجتهاد جدید ولو اجتهاد غلط نامید. اجتهاد استنباط حکم شرعی از منابع دینی است. با هیچ مبنا و روشی از منابع دینی نمی توان چنین حکمی را استنباط کرد. نظر اسلام در این باره روشن است. مگر ممکن است هیچ انسانی که اندک آشنایی با اسلام داشته باشد بگوید نماز در اسلام واجب نیست! بنا بر این ایشان در مقام بیان نظر اسلام نیستند، بلکه تنها فرض قابل تصور این است که ایشان درمقام تشریع جدید هستند. می خواهند بگویند از نظر خدا عباداتی مانند نماز واجب است، اما از نظر "من" این وجوب معنا ندارد. اینها توصیه است. این توصیه هم برای بعضی ها می تواند مفید باشد نه برای همه. البته ایشان زبان دینی و فقهی را بکار نمی گیرند که بگویند نماز برای بعضی افراد مستحب است، اما معلوم است که اگر امر مطلوبی واجب نباشد مستحب است. اما همانطور که ایشان تشریع جدیدی دارند اصطلاح جدید هم دارند. حاصل نظر ایشان این است که: خدا می گوید نماز واجب است، اما "من" می گویم واجب نیست. توضیحی هم که برای این نظر آورده اند، موجه نیست. ارزشمندی فضائل اخلاقی و خلق شریف هیچ منافاتی با وجوب عبادات ندارد. مگر کسانی که قایل به وجوب نماز هستند منکر فضیلت های اخلاقی هستند؟ ظاهرا همانطور که خودشان گفته اند ایشان نماز را فقط دولا راست شدن می دانند. نماز اگر فقط دولا راست شدن باشد حق با ایشان است. اما در آن صورت حتی ارزش توصیه کردن هم ندارد، بلکه کار لغو بیهوده ای خواهد بود و معلوم نیست چرا خدا به چنین چیزی امر کرده است! محتوای این سخن و "نظریه جدید" در حدی نیست که ارزش نقد فقهی و کلامی داشته باشد. اما جا دارد بررسی شود که چگونه شخصی از نظر فکری به اینجا می رسد. علل و عوامل و زمینه های روانی و اجتماعی آن چیست؟ مناسب است صاحب نظران این رشته ها این مسئله را واکاوی کنند. @dreshkevari

اعصاب چیست؟ چیزی است که هیچ کس ندارد ولی توقع دارند که تو داشته باشی! توقع چیست؟ چیزی است که همه دارند و تونباید داشته باشی! #حسین_پناهی

جلوه ای از جمال الهی در بهار طبیعت

هرکه زبانش دگر و دل دگر کارد بباید زدنش برجگر این دورویی و ریاکاری نماد بخشی از بازار و البته عرصه سیاسی و بعضی عرصه های دیگر جامعه ماست!

مقدمه‌اي بر فلسفۀ اسلامی معاصر محمد فنائی اشکوری موضوع این کتاب جایگاه فلسفۀ اسلامی معاصر و دیدگاه‌های فیلسوفان اسلامی در ایران معاصر است که برای نخستین بار اندیشه‌های فلسفی دوازده تن از برجسته‌ترین فیلسوفان مسلمان معاصر را بررسی مي‌کند. این فیلسوفان عبارتند از: امام خمینی، علامه سید محمد حسین طباطبائی، شهید مرتضی مطهری، مهدی حائری یزدی، سید جلال الدین آشتیانی، حسن حسن زاده آملی، عبدالله جوادی آملی، محمدتقی جعفری، شهید سید محمد باقر صدر، محمد تقی مصباح یزدی، سید حسین نصر، و سید احمد فردید. چاپ نخست این کتاب در سال 1389 به بازار آمد. این کتاب شما را با جدیدترین اندیشه های بزرگترین فیلسوفان معاصر اسلامی آشنا می کند. مباحث این کتاب می تواند در انتخاب موضوع برای نگارش پایان نامه به دانشجویان رشته فلسفه نیز کمک کند. این کتاب به زبان انگلیسی نیز ترجمه و منتشر شده است. .Mohammad Fanaei Eshkevari, An Introduction to Contemporary Islamic Philosophy, translated by Mostafa Hoda'i, London: MIU Press, 2012. مرکز پخش: قم، کتابفروشی موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.

👆وقتی که غرق لذت از غیبت و تهمت و تخریب رقیب هستیم خوب است کمی هم به یاد این لحظات باشیم- لحظات بدون امکان بازگشت و جبران آن سخن های چو مار و کژدمت مار و‌ کژدم گردد و گیرد دمت!

قرن آینده از آن کدام دولت و ملت است؟ آیا می توان از پایان قرن آمریکا و آغاز قرن چین سخن گفت؟ چین با سرعتی شتابان به سمت کسب عنوان قدرت برتر جهان در آیندۀ نزدیک در حال حرکت است، واقعیتی که ابرقدرتی آمریکا و رهبری جهانی آن را به چالش می کشد و افول آن را هشدار می دهد. آمریکائی ها به خوبی این موضوع را درک کرده اند و با همۀ همۀ قوا می کوشند از وقوع این کابوس پیشگیری کنند و در این راه همۀ نهادهای مربوطه آمریکا اعم از نهادهای سیاسی، علمی، اقتصادی، صنعتی، نظامی، رسانه ای، هنری، و حتی مذهبی به شدت فعالند تا از وقوع این رویداد ممانعت و استیلای بی رقیب خود را حفظ کنند. هر دو طرف به خوبی می دانند که رویاروئی نظامی پایانی فاجعه بار برای هردو خواهد داشت، از این رو حتی المقدور می کوشند از آن اجتناب کنند؛ اما ضمن حفظ این گزینه به عنوان آخرین انتخاب، از همه راه های دیگر غلبه و سیطره در این نبرد استفاده می کنند. اکنون مردم جهان شاهد این رویاروئی سهمگین هستند و چشم به آینده دوخته اند تا ببینند پیروز این میدان کیست. در گرماگرم این مسابقه در پیشرفت و رهبری جهانی میان قدرت های جهانی، مهمترین مسئله و مشغله دولت ما تنظیم بازار مرغ است و برای اینکه میزان توفیق این مدیران کارکشته و توانمند را در این کار سترگ ببینید همین الان برای خرید یک عدد مرغ سری به بازار بزنید. آیا نباید به حال این مملکت خون گریست.! شکی نیست که نیروهای فداکار و شایسته ای برای پیشرفت این مملکت فداکارانه شب و روز در تلاش و جهادند و موفقیتهای چشمگیری هم بدست آورد اند، و نباید بی انصافی و سیاه نمائی کرد، اما آیا با این مدیریت می توان امیدی در به ثمر نشستن آن تلاشها داشت؟ این مدیریت بی کفایت و درمانده می تواند همه آن تلاش ها و فداکاری ها را عقیم کند، چنانکه در بحث غمبار برجام با دستاوردهای هسته ای شاهد هستیم. یک گام از هزاران گامی که هر ایرانی می تواند برای جبران این عقبماندگی ها بردارد حضور در انتخابات آینده و انتخاب آگاهانه و مسئولانه و عبرت گرفتن از انتخاب های گذشته است. @dreshkevsri

گیلان، اشکور، برداشت گل گاوزبان

بحران معرفت: نقد عقلانیت و معنویت تجددگرا "بحران معرفت" کتابی است در نقد دیدگاه‌های آقای مصطفی ملکیان. ایشان طی گفتارها و مقالاتی که در کتاب راهی به رهایی گردآوری شده است، دیدگاهایشان را در بسیاری از مباحث جاری در فضای فکری ایران مطرح کرده‌اند. آقای ملکیان از موضع تجددگرایی و سکولاریسم، تفکر سنتی اسلامی را نقد مي‌کنند. کتاب بحران معرفت پاسخی است به برخی از نظرهایی که ایشان در کتابشان مطرح کرده‌اند. چاپ نخست این کتاب در سال 1384 توسط انتشارات مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی منتشر شد.

بحران معرفت انتشارات مؤسسه آموزشي پژوهشي امام خميني، قم، چاپ دوم 1387ا نويسنده در اين کتاب به نقد و بررسي کتاب راهي به رهايي، جستارهايي در عقلانيت و معنويت نوشته آقاي مصطفي ملکيان پرداخته است. چندي است که آقاي ملکيان در درس ها، مصاحبه ها و مقالات و نوشته هاي خود با استفاده از دستاوردهاي فلسفه و علوم اجتماعي غرب، مباحث مختلفي را در زمينه هاي گوناگون فکري و نظري مطرح مي کنند. از محورهاي اصلي اغلب اين مباحث نقد تفکر سنتي اسلامي است. اين نقد از مباني فلسفي و اعتقادي گرفته تا مباحث اجتماعي، سياسي و اخلاقي را در بر مي گيرد. مجموعه متنوعي از اين مباحث در کتاب راهي به رهايي گردآوري شده است. اين مباحث هر چند در محافل علمي و حوزوي حساسيت ها و مناقشاتي را موجب شده است، اما تاکنون اثر مستقلي که به نقد جامع اين آراء اختصاص يافته باشد پديد نيامده بود. نويسنده کتاب بحران معرفت، کوشش کرده است نظريات طرح شده در کتاب آقاي ملکيان را در موضوعات مختلف فلسفي، ديني و سياسي مورد تجزيه و تحليل و نقادي قرار دهد. اين اثر يکي از جديدترين و قويترين چالش هاي تفکر تجددگرا در قبال تفکر اسلامي سنتي را به نقد کشيده است. چنانکه از عنوان اثر بر مي آيد بيشترين توجه مؤلف به نقد مباني معرفت شناختي ملکيان است. نويسنده بر اين باور است که يکي از ريشه هاي اصلي نظريات ملکيان در حوزه هاي مختلف، جدايي معرفت شناختي او از متفکران سنتي اسلامي است. بحران معرفت با اينکه داراي نثري روان و بدون اغلاق است، اما در عين حال ايجاز و فشردگي آن توجه و تعمق ويژه خواننده را مي طلبد. رويکرد فنائي را مي توان تحت مقوله نوانديشي ديني در عين پايبندي به اصول سنتي دانست و دنباله روشي است که علامه طباطبائي، شهيد مطهري و شهيد صدر از پيشروان آن هستند. آگاهي و توجه به دستاوردهاي جديد در معارف بشري در عين پايبندي به اصول و معيارهاي اسلامي از ويژگي هاي اين رويکرد است. با اينکه چند سال از چاپ نخست اين کتاب مي گذرد و نويسنده اصول نظريات آقاي ملکيان را در حوزه هاي مختلف مورد نقادي قرار داده است، اما تاکنون آقاي ملکيان پاسخي به اين نقد نداده است. آنچه شايان توجه است اين است که به رغم جدي بودن بحث و اختلاف نظر عميق طرفين در بنيادي ترين مسائل فکري، نشاني از خشم و پرخاشگري و تندي در اين نقد به چشم نمي خورد و مناقشه و نقض و ابرام محترمانه و در چارچوب منطقي است. اين نخستين بار نيست که شاهد چنين نقدي از سوي فنائي هستيم. او در کتاب معرفت شناسي ديني، که در سال 1374 منتشر گرديد،انديشه هاي عبدالکريم سروش را به همين شيوه مورد نقادي قرار داد. آن کتاب در آن دوره پر التهاب تأثير محسوسي بر سالم سازي فضا و ادبيات نقد و گفتگو نهاد. عجيب است که به مواضع انتقادي آن کتاب نيز هيچگاه پاسخي داده نشد. اميد است اين اثر نيز در اين زمينه راهگشا باشد و سنت گفتگوي علمي و نقد منطقي همراه با احترام متقابل را در جامعه علمي ما تقويت نمايد. بحران معرفت مشتمل بر مباحثي است چون: معرفت شناسي، علم و دين، اسلامي سازي علم، اسلامی سازی دانشگاه، گفتگوی تمدن ها، لیبرالیسم، مدرنیته، عقلانیت، معنویت.… .

👆 اندیشه و سلوک عرفانی مقام معظم رهبری متن مکتوب👆

اللهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ أَنْ تَمْلَأ قَلْبِی حُبّاً لَکَ وَ خَشْیَةً مِنْکَ وَ تَصْدِیقاً بِکِتَابِکَ وَ إِیمَاناً بِکَ.. خدایا از تو می خواهم دلم را از محبّت و خشیتت، و باور به کتابت، و ایمان به خودت، پر کنی. فرازی از دعای ابوحمزهٔ ثمالی.

ویل لکل همزه لمزه وای بر هر عیبجوی طعنه زن.

تاثیر فرهنگ و تمدن اسلامی بر جهان غرب در قرون وسطا

👆👆👆ما و تمدن غربی یکی از مهمترین پدیده های عصر جدید ظهور تمدن غرب و استیلای غرب بر جهان است. این استیلا چنان عمیق و همه جانبه است که موجب پیدایش پدیده ای بنام غربزدگی در میان بسیاری از مردم در کشور های غیر غربی از جمله در کشور ما شده است. این غربزدگی همراه با خودکم بینی و خودباختگی و پذیرش برتری غرب و غربیان و چشم امید به غرب دوختن و راه حل همه بدبختی ها و مشکلات را در غرب جستن است. در مقاله فوق به اختصار و با استناد به آثار محققان غربی نشان داده ایم که تمدن غرب بطور عمیقی وامدار فرهنگ و تمدن اسلامی است. در قرون وسطا که از سوی خود غربیان به عصر تاریکی (dark age) معروف است، مسلمانان از حیث علم و تمدن در جهان پیشتاز بودند بطوری که جهان غرب با مشاهده پیشرفت های مسلمین نهضتی را در انتقال علم و فرهنگ از جوامع اسلامی به غرب آغاز کرد و با انتقال علوم و تجارب مسلمانان به غرب پایه های تمدن جدید غرب را پی ریزی نمود. غرض از طرح این بحث این نیست که عقبماندگی فعلی خود را با افتخار به گذشته بپوشانیم، بلکه غرض این است که نشان دهیم علم و فرهنگ و تمدن در ذات هیچ ملتی و وقف هیچ قومی نیست؛ بلکه هر ملتی اگر بخواهد و در این خواستن استقامت بورزد می تواند به پیشرفت و تمدن مطلوب دست یابند. پیشرفت مادی تمدن غرب نه ریشه در نژاد، نه جغرافیا، و نه مذهب غرب دارد، چرا که همین غرب با همین نژاد و جغرافیا و مذهب در روزگاری طولانی در فقر و فلاکت و عقبماندگی دست و پا می زد و حسرت جهان اسلام را می خورد. رسیدن به پیشرفت و تمدن بیش از هرچیزی محصول عزم استوار و اراده جمعی یک ملت است. شایان توجه است که اگر از پیشرفت مادی غرب سخن می گوییم هرگز مراد این نیست که چنین پیشرفت یک جانبه ای مطلوب ماست. این تمدن با همۀ دستاوردهای محیرالعقول مادی آن به جهت بی توجهی به معنویت و دین و اخلاق بحران های ویرانگری برای بشریت پدیدآورده است که نشان میدهد که راه طی شده گرچه در ابعاد مادی توفیقاتی داشته اما در نهایت به سود بشریت نیست و خلأ عظیمی در آن هست که هر ملتی که خواستار تعالی و سعادت و نیل به تمدن انسانی است باید به آن توجه داشته باشد و کورکورانه از غرب دنباله روی نکند. تنها راه مستقیم سعادت جامعه بشری از همراهی علم و معنویت، قدرت و اخلاق ، و پیشرفت و عدالت می گذرد. @dreshkevari

یکی خار پای یتیمی بکند به خواب اندرش دید صدر خجند همی گفت و در روضه ها می چمید کز آن خار بر من چه گلها دمید! بوستان سعدی باب ۲ در احسان