جنگ چالدران ؛ نبرد آذری های ایران با ترکان عثمانی #علیرضا_تقوی_نیا 🔸️اول شهریورماه سالگرد وقوع نبرد تاریخی چالدران در ۸۹۳ خورشیدی (۵۰۸ سال پیش) است. 🔸️پس از نبردهای متعدد شاه اسماعیل صفوی و تفوق بر رقبای داخلی و خارجی به خصوص شیبک خان ازبک ، سلطان سلیم عثمانی به شدت احساس خطر کرد و در پی جنگ با این قدرت نوظهور برآمد . 🔸️از علل دیگر جنگ چالدران می توان به تمایل مردم شرق ترکیه به مذهب تشیع و دیدگاه های صوفی گرایانه شاه اسماعیل و پیروی از عوامل متمایل به ایشان مانند شاهقلی بابا تکلو و نورعلی خلیفه روملو و شورش های مکرر در آن مناطق و همچنین تحویل ندادن سلطان بایزیدسوم پسر عموی سلطان سلیم که به دربار صفوی پناهنده شده بود را نام برد . 🔸️شاه اسماعیل به دلایل داخلی و خارجی تمایلی به جنگ نداشت اما پس از توهین های مکرر سلطان سلیم ، در نهایت به نبرد وادار شد و بخشی از سپاهش را که متشکل از ۴۰ هزار قزلباش آذربایجانی بود را در چالدران مستقر کرد . البته قسمتی دیگر را به فرماندهی زینل خان شاملو در شرق نگاه داشت تا بتواند در صورت حمله ازبکان خطر آنان را دفع کند. 🔸️این اولین اشتباه مرشد قزلباشان بود زیرا چالدران دشتی مسطح بود که توپخانه و تفنگ نیروهای عثمانی می توانست به راحتی در عرصه نبرد نیروهای ایرانی را هدف قرار دهد. 🔸️پس از مدتی محمدخان استاجلو حاکم دیاربکر نیز به شاه صفوی پیوست ؛ او با در پیش گرفتن استراتژی زمین سوخته تمام آبادی ها و چاهها و مزارع را در سر راه خود به آتش کشید و سختی های بسیاری را به لشکرهای متعدد عثمانی وارد ساخت. 🔸️محمدخان که فردی با تدبیر بود و از قدرت توپخانه ارتش عثمانی اطلاع داشت، پیشنهاد داد که تا توپخانه آنان( که عدد آن به ۳۰۰ عراده می رسید ) مستقر نشده است باید در یک شبیخون آنان را نابود کرد ؛ پیشنهاد وی توسط سرلشکر دیگر ارتش ایران یعنی نورعلی خلیفه روملو تایید گردید اما یکی دیگر از فرماندهان نزدیک به شاه صفوی یعنی دورمیش خان شاملو(حاکم اصفهان) این عمل را به دور از جوانمردی دانست و اظهار داشت : نیروهای ما در هر شرایطی از پس ترکان برخواهند آمد و نیازی به اینگونه اقدامات نیست(شاه طهماسب پسر ارشد شاه اسماعیل و جانشین او همیشه دورمیش خان را به سبب شکست چالدران لعن می کرد). 🔸️شاه اسماعیل جوان نیز که غرور فتوحات گذشته را در سر داشت با پیشنهاد دورمیش خان موافقت کرد و آماده نبرد در روز روشن شد. 🔸️سپاه ۴۰ هزار نفری آذربایجان ایران در برابر ارتش ۱۴۰ هزار نفری ترکان عثمانی در ابتدای نبرد پیروز بود و میمنه ارتش ترکان در هم شکست و وضعیت برای آنان تا جایی حاد شد که سلطان سلیم قصد عقب نشینی داشت که ناگهان خبردار شد سنان پاشا با نیروهای کمکی رسیده و توپخانه نیز آماده انجام آتشباری است . 🔸️در مقابل سپاه ایران فاقد سلاح آتشین بود که دو علت داشت؛ یکم ناجوانمردانه بودن استفاده از توپ و تفنگ در اذهان ایرانیان و دیگری اتکای ارتش صفوی به سواره نظام سرعتی و در نتیجه ۳۰۰ توپ قدرتمند عثمانی، جنگاوران آذری را مانند برگ درخت بر زمین می ریختند . 🔸️شاه اسماعیل مجبور شد خود راسا به توپخانه حمله کند و تعدادی از توپ ها را از کار انداخت اما در اثنای عملیاتش در میان تعداد زیادی شتر و قاطر و اسب رمیده از صدای آتشباری گرفتار شد و توسط ترکها محاصره گشت. 🔸️شاه اسماعیل به شدت زخمی گشت و در محاصره تعدادی سرباز ترک قرار گرفت که در این لحظه یکی از ملازمانش به نام سلطانعلی میرزا افشار برای منحرف کردن آنان فریاد زد شاه ایران منم و در نتیجه آنان از شاه اسماعیل دست برداشته و وی توانست از مهلکه بگریزد ؛ سلطانعلی میرزا اگر چه بلافاصله گردن زده شد اما توانست با فداکاری خود جان شاه را حفظ کند و با این کار ایران را از خطر سقوط حتمی نجات دهد. 🔸️ شاه صفوی پس از از دست دادن ۴۰ هزار نظامی توانمند بالاجبار با ۳۰۰ نفر به تبریز عقب نشینی کرد و پس از آن به همدان رفت. 🔸️ترکان عثمانی وارد تبریز شدند و چنان جنایتی در حق آذربایجانی های ایران کردند که مورخان از بیان اعمالشان شرم دارند. 🔸️ارتش سلطان سلیم ۸ روز در تبریز ماند و مجبور به عقب نشینی شد و سپس شاه اسماعیل مجددا وارد تبریز گشت و فرمان داد تمام آذربایجان بزرگ سیاه پوش شود و سادات نیز عمامه سیاه به سر کنند. 🔸️پس از جنگ چالدران مناطقی از عراق و ترکیه امروزی همچون دیاربکر به دست عثمانی افتاد و خطر همسایه شرقی برای آنان تا حد زیادی رفع شد. 🔸️شاه اسماعیل نیز پس از این جنگ با توجه به این که افسانه شکست ناپذیری اش فروریخته بود و ۲ تن از همسرانش اسیر دشمن شده بودند به شدت دچار افسردگی شد و نتواست روحیه خود را بازیابد و چند سال بعد در سن ۳۶ سالگی درگذشت. 🔸️اما این جنگ خونین برای ایران عبرت هایی نیز داشت از جمله لزوم تجهیز به ساز و برگ جنگی جدید که در دوره شاهان بعدی صفوی صناعت آن دنبال شد.

از عملیات بی نقص ارتش ایران چه می دانیم ؟ #علیرضا_تقوی_نیا 🔸️۷ آذرماه هر سال روز نیروی دریایی نام دارد و تقریبا اکثر مردم می دانند علت آن عملیات بی نقص مروارید است که در تاریخ ایران زمین جاودان شد.لکن از چند و چون عملیات و پیچیدگی های آن کمتر سخن گفته شده است. 🔸️مروارید حاصل هماهنگی و کار اطلاعاتی بی نقص منطقه دوم دریایی ارتش و پایگاه ششم شکاری بوشهر بود . 🔸️در روز هفتم آذرماه سال ۵۹ هفت تکاور دریایی ( ۴ ستوان و ۳ گروهبان) با دو فروند هلیکوپتر از بوشهر به سمت اسکله البکر حرکت کردند ؛ روی اسکله مزبور ۱۰ نیروی رزمی عراقی استقرار داشتند ولی مهارت خلبانان هلیکوپتر به حدی بود که تا لحظه رسیدن به اسکله ، دشمن بعثی متوجه حضور نیروهای ارتش ایران نمی شود. 🔸️هفت تکاور در نقطه از پیش تعیین شده ی سکو هلی برن کرده و در یک رزم هنرمندانه تمام نیروهای عراقی را به اسارت می گیرند و بلافاصله مراتب را به فرماندهی بوشهر ابلاغ می کنند و در انتظار ناوچه پیکان که از روز گذشته از این بندر به قصد منطقه عملیاتی حرکت کرده بود، می نشینند. 🔸️این ناوچه به فرماندهی ناخدا همتی طبق برنامه حدود ۴ ساعت پس از تسخیر اسکله ، در ضلع جنوبی آن پهلو می گیرد و اسرای عراقی به آن منتقل می شوند‌. 🔸️فرماندهی نیروی دریایی عراق که از لحظه عملیات متوجه حضور تکاوران ایرانی شده بود ،  چند شناور رزمی را از بندر ام القصر واقع در منتهی الیه خورعبدالله برای بازپس گیری اسکله اعزام اعزام می کند. 🔸️ناوچه پیکان از لحظات اولیه رسیدن به البکر با چند ناوچه و دو فروند جنگنده میگ ۲۳ عراقی درگیر شده و با موشک ضدهوایی یکی از میگ ها را منهدم میسازد. ماموریت اصلی پیکان حفاظت از نیروهای مستقر بر پایانه نفتی البکر و درگیر کردن و شناسایی شناورهای رزمی عراق است. 🔸️پیکان در پناه سازه فلزی پایانه ، تا صبح در برابر حملات ۵ ناوچه و تعدادی جنگنده عراقی مقاومت می کند تا این که نیروی دریایی بعثی با تمام قوا و امکاناتش برای بازپس گیری اسکله به میدان می آید و این همان فرصتی بود که فانتوم های پایگاه ششم شکاری بوشهر انتظارش را می کشیدند. 🔸️از لحظات اولیه صبح هواپیماهای F4 پایگاه هوایی بوشهر راهی منطقه درگیری می شوند و با استفاده از اطلاعات دقیق و لحظه ای که پیکان به آنها می دهد به یگان های سطحی دشمن تاخته و عمده نیروی دریایی عراق را با استفاده از موشک های پرقدرت ماوریک منهدم می سازند. 🔸️در حالی که ساعت از ۱۲:۳۰ می گذرد پیکان که در صفحه رادارش دیگر هدفی مشاهده نمی کند از اسکله البکر جدا می گردد تا به بوشهر مراجعه نماید اما ناگهان سیبل موشک های پرتعداد ناوچه اوزای عراق ( که به اسکله الامیه واقع در ۱۲ مایلی آن نقطه چسبیده بود) می شود. 🔸️نکته مهم اینجاست که "ناخدا دوم محمد ابراهیم همتی " و برخی افسران کشتی با وجود ناامیدی از نجات ناوچه تحت امرشان، تا لحظه آخر در صحنه باقی مانده و به آب نمی پرند تا همراه با پیکان در آبهای نیگلون شاخاب پارسی جاودانه گردند. 🔸️در سطح عملیاتی، عاقبتِ مروارید ارتش ایران حیرت آور است ؛ بیش از ۱۰ ناوچه بعثی کاملا مغروق و همچنین ۳ فروند میگ ۲۳ نیز منهدم می شود و در مقابل تنها یک هواپیمای فانتوم و یک فروند شناور جنگی، تلفات نیروهای ارتش جمهوری اسلامی را تشکیل می دهند. ♦️نتایج راهبردی عملیات مروارید برای ایران : 1️⃣ قطع صادرات نفت عراق از پایانه های البکر و الامیه و در نتیجه تمام خلیج فارس 2️⃣ از کار افتادن نیروی دریایی دشمن تا پایان جنگ 3️⃣ استیلای کامل جمهوری اسلامی ایران تا انتهای جنگ بر تمام خلیج فارس و دریای عمان 4️⃣ رفع تهدید جدی از خورموسی و کشتی های غول پیکر تامین کننده مایحتاج ملت ایران تا حداقل ۳ سال بعد 5️⃣ بالا رفتن و تحکیم پرستیژ ایران در کنترل خلیج فارس و نمایش قابلیت های عملیاتی نیروی دریایی و هوایی ارتش جمهوری اسلامی 📌 در نهایت باید گفت مروارید یک عملیات پیچیده و ترکیبی شامل رزم چریکی ،  نبردهای سطح به سطح ، سطح به هوا ، هوا به سطح و ترابری بود که نمونه عالی همکاری نیروی هوایی و دریایی ارتش ایران به شمار می رود و جا دارد رسانه ها به طور جدی تری بدان بپردازند.

ریشه تنفر ایرانیان از معاهده ترکمانچای چیست ؟ #علیرضا_تقوی_نیا 🔸️در تاریخ یکم اسفند ۱۲۰۶ شمسی در قریه ترکمانچای معاهده ای بین ایران و روسیه بسته شد که به جنگ های طولانی مدت بین این ۲ کشور پایان داد. 🔸️این قرار داد پس از نبردهای مختلف سلسله قاجاریه وتزارهای روس که به جنگ دوم ایران و روسیه ( ۱۸۲۶ - ۱۸۲۸ ) معروف است منعقد شد. 🔸️ریشه جنگ های ایران و روس را اینگونه می توان برشمرد؛ 1️⃣ مبهم بودن قرارداد گلستان و نامشخص بودن سرحدات 2️⃣ احساس تحقیر عباس میرزا از شکست در جنگ های اول ایران و روس و قرارداد تحمیلی گلستان 3️⃣ همدل نبودن برخی خانات قفقاز با دولت ایران از جمله "حسین خان قاجار" حاکم ایروان 4️⃣ تحریک عباس میرزا توسط حاکمانی چون "ابراهیم خان جوانشیر" حاکم شوشی به پس گرفتن سرزمین های از دست رفته 5️⃣ کاهش شدید مالیات خزانه دار السلطنه تبریز پس از عهدنامه گلستان در اثر از دست رفتن سرزمین های مهم قفقاز و در نتیجه تضعیف موقعیت عباس میرزای ولیعهد در بین شاهزادگان و افکار عمومی 6️⃣ تعدی "ژنرال یرملوف" و نیروهایش به جان و مال و ناموس مسلمانان در مناطق مختلف قفقاز و شکایات رعایای آن نواحی به دربار ایران 7️⃣ مرگ "الکساندر اول" پادشاه روسیه و احساس ایرانیان مبنی بر ضعف و بی کفایتی جانشین او 🔸️در نتیجه دربار قاجار و به خصوص عباس میرزا به علت ضعفی که در مشروعیت مردمی داشتند ، دست به دامان علما یازیدند و با فتوای "سید محمد طباطبایی (مجاهد )" ، شور و اشتیاقی عظیم در ایرانیان برای بیرون آوردن سرزمین های اسلامی از چنگال کفار روسی ایجاد گردید . 🔸️عباس میرزا در حملات اول ابتدا قوای رقیب به فرماندهی یرملوف را غافلگیر و هزیمت کرد و تمام خانات از دست رفته را متصرف شد . 🔸️در واکنش ، تزار "نیکلای اول" ژنرال یرملوف را برکنار و ژنرال "ایوان پاسکویچ" را که از جنگ با عثمانی فاتحانه بیرون آمده بود ، جایگزین وی ساخت. 🔸️پاسکویچ در نبرد با سپاه عباس میرزا موفق عمل کرد ؛ البته ایرانیان در مواقعی به ویژه در "نبرد گنجه" تا آستانه پیروزی نیز رفتند اما ضعف و بی کفایتی "آصف الدوله" صدراعظم وقت ایران و عدم حمایت مناسب او از لشکر عباس میرزا در نهایت ناکامی و اضمحلال نیروهای ایرانی را در پی داشت. 🔸️البته طی نبردهای بعدی از جمله در محاصره تبریز نیز وی از صحنه گریخت و ضربات جبران ناپذیر به شیرازه و روحیه سپاه ایران وارد آورد. 🔸️در نهایت عباس میرزا مجبور شد پرچم سفید را بالا برده و در روستای ترکمانچای در حالی که برف و سرمای زمستانی بیداد میکرد ، قرار داد جدید را بپذیرد. 🔸️طبق قرارداد جدید ایران باید ده کرور تومان خسارات جنگ را به روسیه بپردازد ، حق کشتیرانی جنگی در دریای خزر در انحصار دولت تزاری قرار گیرد ، خانات ایروان و نخجوان به روسیه متعلق و رود ارس مرز جدید بین دوکشور باشد و ایضا حق قضاوت کنسولی به اتباع آنها داده شود. 🔸️در عمل طی این معاهده به مراتب از عهدنامه گلستان خاک کمتری از ایران منفصل گشت اما در پستوهای ذهن ایرانیان تصویر تیره ای از این قرارداد نقش بسته و هرگاه قصد کنند مقاوله ای را زیر سوال برده و تخطئه کنند ، آن را با ترکمانچای مقایسه می کنند. 🔸️اما ریشه این حس حقارت چیست ؟ 🔸️به باور راقم این وجیزه ، ایران در قرارداد ترکمانچای با پرداخت هزینه جنگی قوای تزاری و علی الخصوص دادن حق کاپیتولاسیون به اتباع روسی شدیدا تحقیر گشت ، زیرا پس از فتوای جهاد علمای شیعه و عزم عباس میرزای ولیعهد برای جبران مافات ، قرار بود تزارها سرجای خود نشانیده شوند و خاک از دست رفته قفقاز به دارالسلام مسترد شود نه این که اتباع غیرمسلمان روسی از مجازات هر عمل خلافی که در ایران انجام دهند مصون باشند. 🔸️ در نتیجه با وجود این که عهدنامه ترکمانچای از لحاظ مادی ، خساراتش کمتر از گلستان بود اما غرور ایرانیان را عمیقا درهم شکست و اعتماد به نفس ایشان را به شدت کاست و روحیه آنان را به کلی فرسود . 📌 در نهایت باید گفت ، پس از شکست های ایران در جنگ های اول و دوم با روسیه بود که نخبگان ایرانی متوجه رخوت و عقب ماندگی کشور متبوعشان نسبت به اروپا و پیشرفت های آن شدند و به وضوح حس فرنگی زدگی و از خودبیگانگی و بحران های هویتی در میان آنان ریشه دوانید . @taghaviniaa مجموعه علمی تربیتی عبادالرحمن ┄═❁๑🍃๑🌺๑🍃๑❁═┄ @ebadorrahman_collection