نهضت امام حسین یک نهضت چند ماهیتی است نه تک ماهیتی. چرا كه پدیده اجتماعی می‌تواند چندماهیتی باشد. اتفاقاً قیام امام حسین از آن پدیده‌های چندماهیتی است، چون عوامل مختلف در آن اثر داشته است.چطور؟ آن گونه كه عوامل متعددى در آن سهيم بود: 🔴تقاضاى بيعت؛ عكس العمل منفى از جنس تقوا یکی از عوامل که از نظر زمانی اولین عامل است، عامل تقاضای بیعت است. امام حسین درمدینه است. خلیفه‌‏ای خلیفه دیگر را، پسر خودش را به عنوان ولی عهد المسلمین تعیین کند. بنابراین، این بیعت تنها امضا کردن خلافت آدم ننگینی مانند یزید نیست؛ امضا کردن سنتی است که برای اولین بار وسیله معاویه می‌خواست پایه گذاری بشود. در اینجا عمل امام حسین ، از سنخ این است که آنها می‌گویند: بیعت، امام حسین می‌گوید: نه. تهدید می‌کنند، می‌گوید: حاضرم کشته بشوم و حاضر نیستم بیعت کنم. تا اینجا این نهضت ماهیت عکس العملی، آنهم عکس العمل منفی در مقابل یک تقاضای نامشروع دارد و به تعبیر دیگر، ماهیتش ماهیت تقواست، ماهیت قسمت اولِ‏ «لا الهَ الَّا اللهُ» یعنی «لا الهَ» است؛ در مقابل تقاضای نامشروع، «نه» گفتن است (تقوا). 🔴عامل دعوت مردم کوفه‏؛ عكس العمل مثبت اینجا یک دعوت است از طرف مردمی که مدعی هستند ما از سر و جان و دل آماده‌‏ایم، درختهای ما میوه داده است. حدود صدهزار نفر به او نامه نوشته‌اند. اینجا عکس‌العمل امام، عکس العمل، مثبت و ماهیت عملش ماهیت تعاون است؛ یعنی مسلمانانی قیام کرده‌اند، امام باید به کمک آنها بشتابد. اینجا دیگر عکس العمل امام ماهیت منفی و تقوا ندارد، ماهیت مثبت دارد. کاری از ناحیه دیگران آغاز شده است، امام حسین باید به دعوت آنها پاسخ مثبت بدهد. البته بايد توجه داشت،كه عدم بيعت در پى دعوت مردم نبود بلكه امام از اساس بیعت نکرد قبل از آنکه اصلًا اسم تقاضای کوفیها در میان باشد، و فرمود: من بیعت نمی‌کنم ولو در همه روی زمین مأوی‏ و ملجأی برای من باقی نماند. 🔴عامل امر به معروف و نهی از منکر؛ عكس العمل آغازگرانه از روز اولی که امام حسین از مدینه حرکت کرد، با این شعار حرکت کرد. كه من به حکم وظیفه امر به معروف و نهی از منکر باید قیام کنم؛ و نیز مسئله‌ این نبود که چون مردم کوفه از من دعوت کرده‌اند قیام می‌کنم و مساله تقاضاى بيعت و دعوت مردم كوفه هم نيست بلکه مسئله‌ این بود که دنیای اسلام را منکرات فراگرفته است؛ من به حکم وظیفه دینی، به حکم مسؤولیت شرعی و الهی خود قیام مى كنم #حماسه_حسینی #قیام_مقدس #کربلا_نمایشگاه_معنا . حماسه حسينى، ج1، رك 126_137