﷽؛
#بخش‌اول
📝 پرسش
#فاطمه‌معصومه کیست ؟ و چه مقام و جایگاهی دارند ؟
📖 پاسخ‌اجمالی
#حضرت‌معصومه دختر #امام‌کاظم جایگاه معنوی و علمی بسیار بالایی دارند و در قیامت شیعیان را شفاعت می کنند . ایشان به دلیل فشاری که بر اطرافیان #امام‌کاظم وجود داشت ازدواج نکرد و در سال 201 هـ ق، به قصد ديدار برادر به سوى #خراسان حركت كرد . وقتی به #ساوه رسيد بيمار شد و پس از عزیمت به #قم از دنیا رفت . بر اساس روایات وارده ، #زیارت‌قبرمبارکشان دارای ثواب فراوانی می باشد . مزار او در #قم برکات فراوانی برای این شهر داشته است ؛ از جمله آنها شکل گیری #حوزه‌علمیه‌قم می باشد .
📖 پاسخ‌تفصیلی
👈 فاطمه معصومه
#حضرت‌فاطمه‌معصومه سلام‌الله‌علیها 25 سال بعد از تولد #امام‌رضا علیه‌السلام دیده به جهان گشود . در مورد روز تولدشان اختلاف وجود دارد ؛ بنا بر نقلى ، #اوّل‌ذى‌القعده‌سال173هجرى ، روز ميلاد #حضرت‌فاطمه‌معصومه عليهاالسلام است . پدرش #امام‌موسى‌بن‌جعفر علیه‌السلام و مادرش بانویى پاكیزه به نام #نجمه بود كه وقتی #حضرت‌رضا عليه‌السّلام را به دنيا آورد #امام‌كاظم عليه‌السّلام او را #طاهره ناميد ، و اسامى ديگرى نيز داشت ؛ از جمله : #نجمه ، #اروى ، #سَكَن ، #سمانه و #تكتم كه آخرين نام او بود . مهمترین لقب #فاطمه دختر #امام‌کاظم علیه‌السلام #معصومه می باشد و از روایتی منتسب به #امام‌رضا علیه‌السلام اخذ شده است که فرمود :
{ مَنْ زارَ الْمَعْصُومَةَ بِقُمْ كَمَنْ زارَنى
هر كس #حضرت‌معصومه عليهاالسلام را در #قم زيارت كند گويا #مرا زيارت كرده است } .
👈 مقامات حضرت معصومه سلام‌الله‌علیها
#حضرت‌معصومه سلام‌الله‌علیها بعد از پدر ، در سال ۱۷۹ تحت کفالت برادرش #حضرت‌امام‌رضا علیه‌السلام قرار گرفت و تا سال ۲۰۰ هـ ق #یعنی ۲۱ سال تمام ، در کنار برادر بزرگوارشان به مقامات عالی و کمالات علمی و معنوی و اخلاقی دست یافت ؛ برخی از مقامات ایشان عبارت است از :
#مقام‌شفاعت
در مقام و منزلت و جایگاه این بانوى بزرگوار نزد #اهل‌بیت علیهم‌السلام همین بس كه #امام‌صادق علیه‌السلام فرمودند :
{ ... أَلَا إِنَّ لِلْجَنَّةِ ثَمَانِيَةَ أَبْوَابٍ ثَلَاثَةٌ مِنْهَا إِلَى قُمَّ تُقْبَضُ فِيهَا امْرَأَةٌ مِنْ وُلْدِي اسْمُهَا فَاطِمَةُ بِنْتُ مُوسَى وَ تُدْخَلُ بِشَفَاعَتِهَا شِيعَتِي الْجَنَّةَ بِأَجْمَعِهِمْ
... #آگاه‌باشید #بهشت هشت در دارد كه سه در آن به سوى #قم است . بانویى از فرزندان من در آنجا وفات مى كند كه نامش #فاطمه‌دخترموسى است . همه شیعیان ما به شفاعت او وارد بهشت مى شوند } .
همچنین مقام معنوی او در مرحله اي است كه در فرازي از #زيارتنامه معروفش که توسط #امام‌رضا علیه‌السلام بیان شده است می خوانیم :
{ يا فاطِمَةُ اشْفَعى لى فىِ الْجَنَّةِ ، فَانَّ لَكِ عِنْدَ اللَّهِ شَاْناً مِنَ الشَّاْنِ
#اى‌فاطمه مرا در بهشت شفاعت كن چرا كه در پيشگاه خدا داراى جايگاه با عظمت هستى } .
#مقام‌علمی‌حدیثی
#حضرت‌معصومه سلام‌الله‌علیها از لحاظ علمی و حدیثی مثل مادرش #حضرت‌زهرا سلام‌الله‌علیها #عالمه و #محدثه بود و همان گونه كه #حضرت‌زهرا سلام‌الله‌عليها با استدلالهاي متين و استوار ، حقانيت ولايت #حضرت‌علي عليه‌السلام را تبيين مي كرد ، #حضرت‌معصومه عليهاالسلام نيز چنين بود . رواياتي كه از #آن‌حضرت نقل شده غالباً درباره امامت و ولايت #علي عليه‌السلام است كه با اثبات ولايت او ولايت سایر امـامـان معصوم نيز ثابت مي شود . براي نمونه #حضرت‌معصومه با چند واسطه از #حضرت‌زهرا نقل مي كنند كه فرمود :
پيامبر در شب معراج به بهشت رفت و بر روي پرده اي در قصر بهشت ديد كه چنين نوشته شده :
{ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ عَلِيٌ وَلِيُ الْقَوْمِ
معبودي جز خداي يكتا و بي همتا نيست محمد رسول خدا و علي ولي و رهبر مردم است } ...
و بر روي پرده درگاه قصر ديگري نوشته شده است :
{ شِيعَةُ عَلِيٍّ هُمُ الْفَائِزُون
شيعيان علي رستگارند } .
همچنین در باب مکانت علمی #حضرت‌معصومه نقل شده است که روزی عده ای از شیعیان وارد مدینه شدند و پرسش هایی داشتند که می خواستند از محضر #امام‌کاظم علیه‌السلام بپرسند و ایشان در سفر بود . از این رو #فاطمه‌معصومه سلام‌الله‌علیها پاسخ آن پرسش ها را نوشت و به آنان تسلیم نمود . آنان از مدینه خارج شده و در بیرون شهر با #امام‌کاظم علیه‌السلام مصادف شدند . هنگامی که #امام پرسش‌های آنان و پاسخ‌های #معصومه سلام‌الله‌علیها را مشاهده کرد ، سه بار فرمود :
#فِدَاهَاأَبُوهَا پدرش به فدایش باد .
👇👇👇
👆👆👆
#بخش‌دوم
👈 مساله ازدواج نکردن حضرت معصومه سلام الله علیها
درباره علّت ازدواج نکردن #ایشان نظرات مختلفی وجود دارد که اجمالا آنها را بررسی می کنیم :
1⃣ بعضی می گویند که #ایشان بنا به دستور #پدربزگوارشان ازدواج نکردند . بنابر آنچه #یعقوبی نقل می کند #امام‌موسی‌بن‌جعفر وصیت فرمود که #دخترانشان ازدواج نکنند . اما برخی این خبر را مجعول دانسته و آن را رد می کنند . ضمن اینکه #امام‌معصوم دستوری برخلاف دستور مؤکد شرع نمی دهد . آنچه در وصیت #امام‌کاظم علیه‌السلام در کتاب شریف اصول کافی آمده ، توصیه به تبعیت همه فرزندان از #امام‌رضا علیه‌السلام و سپردن اختیار ازدواج دختران به ایشان است ، نه چیز دیگر :
{ لَا يُزَوِّجُ بَنَاتِي أَحَدٌ مِنْ إِخْوَتِهِنَّ مِنْ أُمَّهَاتِهِنَّ وَ لَا سُلْطَانٌ وَ لَا عَمٌّ إِلَّا بِرَأْيِهِ وَ مَشُورَتِهِ فَإِنْ فَعَلُوا غَيْرَ ذَلِكَ فَقَدْ خَالَفُوا اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ جَاهَدُوهُ فِي مُلْكِهِ وَ هُوَ أَعْرَفُ بِمَنَاكِحِ قَوْمِهِ فَإِنْ أَرَادَ أَنْ يُزَوِّجَ زَوَّجَ وَ إِنْ أَرَادَ أَنْ يَتْرُكَ تَرَك ...
هیچ یک از دخترانم را نباید برادران مادری ، سلاطین و یا عموهایشان شوهر دهند ، مگر با نظر و مشورت #امام‌رضا علیه‌السلام ، اگر بدون اجازه او به چنین کاری اقدام کنند ، با #خدا و #رسول‌خدا صلی الله علیه وآله مخالفت ورزیده اند و در سلطنت خدا منازعه نموده اند ؛ زیرا او به مصالح قومش در امر ازدواج آگاه تر است ، پس هر کسی را او بخواهد تزویج می کند و هر کسی را او نخواهد تزویج نمی کند} .
2⃣ قول دیگری نیز وجود دارد که می گوید :
دلیل عدم ازدواج #حضرت‌معصومه عدم وجود هم شأنی برای ایشان می باشد ؛ چنانکه در مورد #حضرت‌زهرا نیز نقل شده است که اگر #امام‌علی علیه‌السلام نبود هم کفوی برای ایشان پیدا نمی شد .
این نظر نمی تواند درست باشد ؛ چرا که بر خلاف توصیه موکّد #اهل‌بیت به ازدواج است و در ازدواج مورد نظر آنها « #مؤمن هم کفو #مؤمنه است » . از طرفی مقام #حضرت #زهراء سلام الله علیها با همه زنان عالم فرق می کند .
3⃣ اما #نظردقیقتر درباره عدم ازدواج #حضرت‌معصومه سلام الله علیها این است که از آنجا که در دوران #هارون‌الرشید و #مأمون ، شیعیان و علویان و به ویژه #امام‌کاظم علیه‌السلام مورد سخت ترین فشارها و آزارها بودند و ارتباطات اجتماعی آنان به شدت محدود بود ، کسی جرات نزدیک شدن به #خاندان‌اهل‌بیت علیهم‌السلام را پیدا نمی کرد ؛ چه رسد به آنکه با آنان پیوند نیز برقرار سازد . وصیت #امام‌کاظم علیه‌السلام نیز بخاطر لحاظ همین شرایط بوده است . اینکه برخی از خواهران #حضرت‌معصومه نیز موفق به ازدواج نشدند این مسأله را تایید می کند .
#نکته‌دیگر در این باره ، عدم توجّه دقیق منابع تاریخی به #ازدواج‌دختران‌اهل‌بیت است ؛ علاوه بر #حضرت‌معصومه درباره ازدواج سایر دختران اهل بیت نیز خبر قطعی وجود ندارد و درباره ازدواج بسیاری از آنها شاهد اخبار مختلف و ضد و نقیضی هستیم . در مورد #حضرت‌معصومه نیز خبری مبنی بر ازدواج ایشان نقل نشده است ؛ اما این بدان معنی نیست که بتوان حکم قطعی درباره عدم ازدواج ایشان و برخی خواهران ایشان داشت ، بلکه ممکن است ازدواج کرده باشند اما بخاطر فشارها و سخت گیری هایی که با این خانواده صورت می پذیرفت علنی نشده باشد. اما برفرضی که ازدواج نکرده باشند ، باز هم قطعا به معنی بی توجهی و عدم رغبت به ازدواج نبوده، بلکه همین جو خفقان حاکم علیه این خانواده مانع این امر شده است .
👈 سفر حضرت معصومه سلام الله علیها به ایران
#حضرت‌معصومه عليهاالسلام در #سال201هجرى‌قمرى به قصد ديدار #برادر از #مدينه به سوى #خراسان حركت كرد . درباره #علت‌سفر ایشان به #ایران برخی معتقدند #امام‌رضا بعد از استقرار در #ایران نامه ای خطاب به خواهر گرامی‌اش #حضرت‌فاطمه‌معصومه سلام الله علیها مرقوم فرمود و به #غلامش دستور داد که در هیچ منزلی توقف نکند تا در اندک زمان ممکن آن نوشته را به #مدینه برساند . #غلام خود را به #مدینه‌منوره رسانید و #نامه‌امام‌هشتم را به خدمت #حضرت‌معصومه تسلیم نمود و آن #حضرت به مجرد رسیدن #نامه‌برادرش خود را آماده سفر نمود . اما این روایت در کتابهای دست اول و قدیمی ذکر نشده است .
طبق نقل دیگر #حضرت‌معصومه که از کودکی همراه #امام‌رضا بودند و علاقه بسیاری به ایشان داشتند و علوم و معارف زیادی نیز از ایشان کسب نمودند ، بعد از سفر اجباری #امام‌رضا به ایران #حضرت‌معصومه نیز طاقت دوری از برادر و امام زمان خود را نداشت و به همراه گروهی از اطرافیان خود از #مدینه به سمت #ایران حرکت کرد ، اما هنگامى كه به #ساوه رسيد بيمار و بسترى شد . آن حضرت كه از وجود #قم و سكونت شيعيان در آن اطلاع داشت به خادم مخصوصش فرمود :
« مرا به #قم ببريد » .
ایشان پس از عزیمت به #قم مدتی در آنجا بودند سپس از دنیا رفتند .
👇👇👇
👆👆👆
#بخش‌سوم
👈 علت رحلت یا شهادت حضرت معصومه سلام الله علیها
بعضی علت بیماری #آن‌حضرت را چنین نوشته اند :
#مردم‌ساوه در آن عصر از #دشمنان‌سرسخت‌خاندان‌نبوت بودند ، از این رو وقتی كه موكب #حضرت‌معصومه و #همراهانش به #ساوه رسید ، به آن حمله كردند و جنگ سختی در گرفت ، برادران و برادرزادگان #حضرت‌معصومه دراین جنگ به #شهادت رسیدند ، #حضرت‌معصومه همچون عمه‌اش #زینب سلام الله علیها وقتی كه بدن های پاره پاره آنها را كه #23تن بودند دید ، به شدت غمگین گشته و بر اثر آن بیمار شد و سپس روانه #قم گردید ، و در #قم بیماری او ادامه یافت و پس از 16 یا 17 روز رحلت كرد . در روایت دیگری نیز آمده است که #حضرت‌معصومه را مسموم کرده اند .
درباره عکس العمل #امام‌رضا علیه السلام - در صورت صحت این اتفاقات - در منابع تاریخی اشاره دقیقی وجود ندارد . امّا بدیهی است که #مأمون هرگز طوری عمل نمی کرد که حمله به این کاروان به او نسبت داده شود ؛ زیرا او #امام‌رضا علیه السلام را به #ایران آورد و به ظاهر #ولیعهد خود قرار داد تا بگوید من به ایشان علاقه دارم و بدین وسیله خشم دوستداران اهل بیت را فرو نشاند . در چنین شرایطی ماهیت حمله کنندگان هرگز مشخص نمی شود تا بخواهد عکس العملی از سوی #امام‌رضا علیه‌السلام و یا شیعیان انجام پذیرد . برای هر نوع واکنشی حجّت ظاهری لازم بود که وجود نداشت . تنها کاری که شیعیان انجام دادند این بود که #حضرت‌معصومه سلام الله علیها را به #قم که محل زندگی دوست داران اهل بیت علیهم السلام بود منتقل کنند .
برخی نیز علت بیماری #ایشان را خبر #شهادت‌امام‌رضا علیه السلام ذکر کرده اند ، ولى اين مطلب خلاف تحقيق است ؛ چرا که روايت #سعد‌بن‌سعد از #حضرت‌رضا عليه السّلام بر اين مطلب دلالت دارد كه #حضرت‌معصومه سلام اللَّه عليها پيش از #حضرت‌رضا عليه السّلام از دنيا رفته اند ، زيرا در آن روايت ، #سعد مى گويد :
« من از #امام‌رضا عليه السّلام راجع به #زيارت‌فاطمه سلام اللَّه عليها دختر #موسى‌بن‌جعفر پرسش كردم ... » .
اين سؤال حاكى از آن است كه در زمان پرسش ، #حضرت‌معصومه از دنيا رفته بودند و مرقد و مضجع وى معلوم بوده است .
علاوه بر اين تاريخ شهادت #حضرت‌رضا عليه‌السّلام مضبوط و در دست است و آن بر حسب نقل مورّخان ، آخر ماه صفر سال 203 هجرى قمرى است و سال مسافرت آن بزرگوار به #توس سال 200 از هجرت بوده است و #حضرت‌معصومه سلام اللَّه عليها در پى مسافرت برادرشان و به تصريح بعضى از اهل تاريخ در سال 201 هجرى به عزم ديدار وى حركت كرده اند . بنابراين وفات آن مخدّره حدود دو سال قبل از شهادت #حضرت‌رضا عليه السّلام واقع شده است .
در هر صورت #حضرت‌معصومه عليها السلام پس از بیماری تصمیم گرفتند به #قم که محل سکونت دوست داران اهل بیت بود بیایند ، از سوى ديگر وقتى مردم #قم خبر ورود آن حضرت به #ساوه را شنيدند تصميم گرفتند آن حضرت را به شهر خود دعوت كنند ، بدين جهت پسران و نوادگان #سعداشعرى به محضر آن حضرت رسيده و ايشان را به #قم آورده و در كمال احترام از وى پذيرايى نمودند . هر چند آن حضرت متأسّفانه پس از مدّت كوتاهى بدرود حيات گفتند .
روز رحلت #حضرت‌فاطمه‌معصومه عليهاالسلام مطابق روایتی روز دهم ربیع الثانی سال 201 است . و مطابق نقل ديگر ، روز دوازدهم ، روز وفات آن حضرت است ، لذا مناسب است مؤمنين اين سه روز #دهم تا #دوازدهم را به ياد آن حضرت، گرامى بدارند .
👇👇👇