🌹نکتہ ادبی؛
سؤال؛ دو فعلی را که در دو باب اِفعال و مُفاعله هم شکل هستند را نام ببرید؟
جواب؛ آن دو فعل به این ترتیب هستند :
الف)؛ آمَنَ .
ب)؛ آذی .
ولی استعمال این دو مادہ مهموز الفاء ، فقط از باب اِفعال است نه از باب مفاعله.
از این رو وزن آمَنَ و آذی : اَفعَلَ است نه فاعَلَ .
🌹نکتہ ادبی؛
سؤال؛ منظور از افعال مثلّث العین چه افعالی هستند؟
جواب؛ منظور از مثلّث العین ، افعال ماضی ای است که عین الفعل شان با هر سه حرکت اصلی " فتحه و کسره و ضمه " قرائت می شود ؛
کَمَلَ - کَمِلَ - کَمُلَ .
🌹نکتہ ادبی؛
سؤال؛ در باب تَحذیر که یکی از مباحث نحوی هست ، آیا متکلم خودش را و یا شخص غائب را می توان تحذیر کند؟
جواب؛ خیر ، در نتیجه گفتن اِیّایَ و السیارةَ ، اِیّاه و السیارةَ ، صحیح نیست ؛ ولی گفتن ایاکَ و السیارةَ صحیح است.
🌹نکتہ ادبی؛
سؤال؛ جناب شیخ بهائی قدس سره الشریف ابواب ششگانہ فعل ثلاثی مجرد را چطور به رمز درآورده؟
جواب؛ تبیین رمز اینچنین است که ؛
فَتحُ ضَمٍّ فَتحُ کَسرٍ فَتحَتان
کَسرُ فَتحٍ کَسرُ کَسرٍ ضَمَّتان
توضیح این رمز ؛
جناب شیخ بهائی به حرکات عین الفعل ماضی و مضارع اشاره کرده ، به ترتیب رمز اینچنین است که :
فَعَلَ یَفعُلُ ،، فَعَلَ یَفعِلُ ،، فَعَلَ یَفعَلُ .
فَعِلَ یَفعَلُ ،، فَعِلَ یَفعِلُ .
فَعُلَ یَفعُلُ .
🌹نکتہ ادبی - منطقی ؛
سؤال؛ رابطہ فعل ماضی فَعُلَ و یَفعُلُ ، چیست؟
جواب؛ رابطہ این دو از نسب اربعہ منطقی ، عموم و خصوص مطلق است مثل گرد و گردو ، به این بیان که :
هر فَعُلَ مضارعش یَفعُلُ است ؛ ولی هر یَفعُلُ ماضی اش فَعُلَ نیست .
هر گردویی گرد است ؛ ولی هر گردی گردو نیست .
🌹نکتہ ای مربوط به علوم قرآن ؛
سؤال؛ فصیح ترین قرائت قرآن از میان قُرّاء سَبعه متعلق به چه کسی هست ؟
جواب ؛ متعلق به قِرائت جناب حَفص از عاصِم است به طوری که جناب عاصِم دارای فصیح ترین قرائت در میان قراء سبعه می باشد .
اما اسامی قراء سبعه در دو بیت زیر اینچنین به نظم کشیده می شود که ؛
اُستاد قرائت بِشمُر پنج و دو پیر
بُو عَمرو علا و نافع و ابن کثیر
پس حمزه و ابن عامر و عاصم را
از جنس کسائی شِمُر و هفت بگیر
🌹نکتہ لغوی؛
سؤال؛ شِقشِقِیَّه به چه معناست ؟
جواب؛ خطبہ سوم نهج البلاغه به شقشقیه معروف است ، شَقشَقَ الجَمَلُ اَو الطَیرُ در لغت یعنی :
شتر صدایش را در گلو پیچاند ، یا پرنده آواز سر داد .
نام این خطبه برگرفتہ از متن خطبه است ، آنجا که امیر المؤمنین علی علیه السلام خطاب به ابن عباس - که خواستار ادامہ درددلهای سوزناک آن حضرت بود - می فرماید :
هَیهاتَ یابن عباس ! تلک شقشقة هَدَرَت ثمَّ قَرَّت .
ترجمه : هرگز ! ای ابن عباس ! شعله ای از آتش دل بود که زبانه کشید و فرو نشت .
ابن عباس می گوید : به خدا سوگند ! بر هیچ گفتاری مانند قطع شدن سخن امام علیه السلام اینگونه اندوهناک نشدم که امام نتوانست تا آنجا که دوست دارد به سخن ادامه دهد .
🌹نکتہ اخلاقی ؛
سؤال؛ کلام امیر المؤمنین علی علیه السلام را در مورد آزمایش که آهنگ و وزن خاصی هم دارد را تبیین کنید؟
جواب ؛ امیر المؤمنین در خطبہ ۱۶ نهج البلاغه می فرماید،:
" لَتُبَلبَلُنَّ بَلبَلَةً و لَتُغَربَلُنَّ غَربَلَةً "
ترجمه : سخت آزمایش می شوید ؛ چون دانه ای که در غربال ریزند.
🌹نکتہ ادبی ؛
سؤال؛ منظور از " سَماعی " که بارها در صرف و نحو به آن برخورد می کنیم ، چیست ؟
جواب؛ سَماعی : منسوب به سَماع است : شنیدنی.
آنچه که از راه گوش شنیده شود و ضابطه ای نداشته باشد .
به عبارت دیگر : سماعی در اصطلاح دانشمندان ادب عربی، طرز استعمال کلمات عربی ، مبتنی بر شنیدن است برخلاف قاعده و قیاس ، مثل افعال در زبان انگلیسی که به دو نوع با قاعده " قیاسی " و بی قاعده " سماعی " تقسیم می شود .
🌹نکتہ ادبی؛
سؤال؛ معلوم و مجهول در حقیقت صفت فعل است یا فاعل ؟
جواب؛ معلوم و مجهول در حقیقت صفت فاعل هستند ؛ ولی به طور مجازی به فعل نسبت داده می شود و گفته می شود :
فعل معلوم و فعل مجهول و منظور این است که فعلی که فاعلش ، معلوم و فعلی که فاعلش ، مجهول است .